Романија: Разлика помеѓу преработките

|population_estimate = 19,401,658<ref>{{citeНаведена webмрежна страница |url=https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=tps00001 |title=Population on 1 January |publisher=[[Eurostat]] |website=ec.europa.eu/eurostat |access-date=22 July 2019}}</ref>

|HDI_ref = <ref name="HDI">{{citeНаведена webмрежна страница |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 јули 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>

|Gini_ref =<ref name=eurogini>{{citeНаведена webмрежна страница|title=Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_di12|publisher=Eurostat Data Explorer|accessdate=8 февруари 2015}}</ref>

Името Романија доаѓа од романскиот збор роман (''român'') кој пак потекнува од [[латински]]от назив ''Romanus'', и во превод значи „граѓанин на Рим“<ref>{{citeНаведена webмрежна страница |url=http://dexonline.ro/search.php?cuv=rom%C3%A2n |title=Explanatory Dictionary of the Romanian Language, 1998; New Explanatory Dictionary of the Romanian Language, 2002 |publisher=Dexonline.ro |access-date=25 September 2010 |language=ro |archiveurl=http://arquivo.pt/wayback/20160517200517/http://dexonline.ro/search.php?cuv%3Drom%25C3%25A2n |archivedate=17 May 2016 |df=dmy-all }}</ref>. Во [[16 век]] италијанските хуманисти кои патувале во Трансилванија, Молдавија и Влашка нагласиле дека населението се нарекува „Романи“<ref>{{CiteНаведена bookкнига|quote="nunc se Romanos vocant"|first=Andréas|last=Veress|title=Acta et Epistolae|volume=I|page=243}}</ref><ref>{{Cite journal |quote={{lang|it|...&nbsp;si dimandano in language loro Romei&nbsp;... se alcuno dimanda se sano parlare in la language valacca, dicono a questo in questo modo: Sti Rominest ? Che vol dire: Sai tu Romano,&nbsp;...}} |author=Cl. Isopescu|title=Notizie intorno ai romeni nella letteratura geografica italiana del Cinquecento|journal=Bulletin de la Section Historique|volume=XVI|year=1929|pages=1–90}}</ref><ref>{{CiteНаведена bookкнига|quote={{lang|it|Anzi essi si chiamano romanesci, e vogliono molti che erano mandati quì quei che erano dannati a cavar metalli&nbsp;...}}|first=Maria|last=Holban|title=Călători străini despre Țările Române|language=ro|publisher=Ed. Științifică și Enciclopedică|year=1983|volume=II|pages=158–161}}</ref><ref>{{Cite journal |quote={{lang|fr|Tout ce pays la Wallachie et Moldavie et la plus part de la Transilvanie a eté peuplé des colonies romaines du temps de Traian l'empereur&nbsp;... Ceux du pays se disent vrais successeurs des Romains et nomment leur parler romanechte, c'est-à-dire romain&nbsp;...}} |title=Voyage fait par moy, Pierre Lescalopier l'an 1574 de Venise a Constantinople, fol 48|first=Paul|last=Cernovodeanu|journal=Studii și Materiale de Istorie Medievală|volume=IV|year=1960|page=444|language=ro}}</ref>. Првиот документ напишан на [[романски јазик]] било писмото Неакшу каде за првпат во пишана форма се употребува зборот „романски“<ref>Ion Rotaru, ''Literatura română veche'', [http://www.cimec.ro/istorie/neacsu/eng/people.htm "The Letter of Neacșu from Câmpulung"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110609023008/https://www.cimec.ro/Istorie/neacsu/eng/people.htm |date= 9 June 2011 }}, București, 1981, pp. 62–65</ref>.

Употребата на името Романија како термин кој се однесува на заедничката татковина на сите Романци за првпат било документирано во почетокот на 19 век. Името официјално се користи од [[11 декември]] [[1861]] година<ref>{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://www.fotw.net/flags/ro-wm.html |title=Wallachia and Moldavia, 1859–61 |access-date=5 January 2008 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070609174152/http://www.fotw.net/flags/ro-wm.html |archivedate=9 June 2007 }}</ref>.

Романија била во сојуз со Централните сили од [[1882]] година. Меѓутоа, кога започнала војната, таа ја прогласила својата неутралност, тврдејќи дека поради тоа што Австро-Унгарија самата објавила војна против [[Србија]], Романија немала никаква обврска да се приклучи на војната. Кога властите на [[Антанта]]та ја ветиле [[Трансилванија]] и [[Банат]], големи територии на источна Унгарија, во замена за објавувањето на војната во Романија на Централните сили, романската влада се откажала од својата неутралност. На [[27 август]] [[1916]] година, романската армија започнала напади врз Австро-Унгарија, со ограничена поддршка од [[Русија]]. Романската офанзива првично била успешна, против австро-унгарските трупи во [[Трансилванија]], но контранападт од страна на силите на Централните сили ги приморало да се вратат назад<ref>Michael B. Barrett, ''Prelude to Blitzkrieg: The 1916 Austro-German Campaign in Romania'' (2013)</ref>. Како резултат на [[Битка кај Букурешт|Битката кај Букурешт]], Централните сили го окупирале [[Букурешт]] на [[6 декември]] [[1916]] година. Борбата во [[Молдавија]] продолжила во [[1917]] година, што резултирала со скап ќор-сокак за Централните сили<ref>{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://www.worldwar2.ro/primulrazboi/?language=en&article=116|title=The Battle of Marasti (July 1917)|publisher=WorldWar2.ro|date=22 July 1917|accessdate=8 May 2011}}</ref><ref>Cyril Falls, ''The Great War'', p. 285</ref>. Руското повлекување од војната кон крајот на [[1917]] година како резултат на [[Октомвриска револуција|Октомвриската револуција]] значело дека Романија била принудена да потпише примирје со Централните сили на [[9 декември]] [[1917]] година.

Романија официјално постигнала мир со Централните сили со потпишување на [[Букурешки договор (1918)|Договорот од Букурешт]] на [[7 мај]] [[1918]] година. Според тој договор, Романија била обврзана да стави крај на војната со Централните сили и да направи мали територијални отстапки кон Австро-Унгарија, отстапувајќи контрола врз некои територии во [[Карпати]]те и да им додели отстапки за нафта до Германија. Во замена, Централните сили го признале суверенитетот на Романија над Бесарабија. Договорот бил отфрлен во октомври 1918 година од страна на владата на [[Александру Маргиломан]], а Романија номинално повторно влегла во војната на [[10 ноември]] [[1918]] година. Следниот ден, Букурешкиот договор бил поништен според условите на примирјето на Компиен<ref>{{citeНаведена bookкнига |last=Béla|first=Köpeczi|title=Erdély története|publisher=Akadémiai Kiadó|url=http://mek.oszk.hu/02100/02109/html/571.html}}</ref><ref>{{citeНаведена bookкнига |last=Béla|first=Köpeczi|title=History of Transylvania|publisher=Akadémiai Kiadó|url=http://mek.niif.hu/03400/03407/html/429.html|isbn=84-8371-020-X}}</ref>. Вкупните романски смртни случаи од 1914 до 1918 година, воени и цивилни, во рамките на современите граници, се проценети на 748.000<ref>{{citeНаведена bookкнига |title=Потери народонаселения в 20. веке|language=ru |trans-title=The loss of population in the 20th Century|last=Erlikman|first=Vadim|year=2004|location=Moscow|publisher=Русская панорама|isbn=9785931651071}}</ref>.

Околу 47% од површината на земјата е покриена со природни и полуприродни екосистеми<ref name=biodiversity>{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://enrin.grida.no/biodiv/biodiv/national/romania/robiodiv.htm|title=Romania's Biodiversity|publisher=Ministry of Waters, Forests and Environmental Protection of Romania (via enrin.grida.no)|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080210141053/http://enrin.grida.no/biodiv/biodiv/national/romania/robiodiv.htm|archivedate=10 February 2008|df=}}</ref>. Заштитените области во Романија опфаќаат скоро 10,000 км² (околу 5% од вкупната површина) кои покриваат 13 национални паркови и три резервоари на биосферата<ref>{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/protarea.htm|title=Protected Areas in Romania|publisher=Romanian Ministry of Waters, Forests and Environmental Protection (via envir.ee)|accessdate=10 January 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071117061753/http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/protarea.htm|archivedate=17 November 2007}}</ref>.

Реката [[Дунав]] формира голем дел од границата со [[Србија]] и [[Бугарија]] и се влева во [[Црното Море]], формирајќи ја [[Дунав (делта)|Делтата Дунав]]<ref>{{citeНаведена webмрежна страница |url=http://whc.unesco.org/en/list/588 |title=Danube Delta |publisher=UNESCO's World Heritage Centre |access-date=9 January 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080127014732/http://whc.unesco.org/en/list/588 |archivedate=27 January 2008 |df=dmy-all }}</ref>, која е втора по големина и најдобро зачувана делта во Европа. На 5.800 км²<ref>{{citeНаведена webмрежна страница |title=Danube Delta Reserve Biosphere |publisher=Romanian Ministry of Waters, Forests and Environmental Protection (via envir.ee) |url=http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/delta.htm |access-date=10 January 2008 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20050426231510/http://www.envir.ee/programmid/pharecd/soes/romania/html/biodiversity/ariiprot/delta.htm |archivedate=26 April 2005}}</ref>, делтата на Дунав е најголемото континуирано мочуриште во Европа<ref name=UNESCO>{{citeНаведена webмрежна страница |url=http://whc.unesco.org/en/list/588 |title=Danube Delta |publisher=UNESCO's World Heritage Centre |access-date=10 January 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080127014732/http://whc.unesco.org/en/list/588 |archivedate=27 January 2008 |df=dmy-all }}</ref>, и поддржува само 1.688 различни растителни видови<ref>{{citeНаведена bookкнига|last=Wohl|first=Ellen|title=A World of Rivers: Environmental Change on Ten of the World's Great Rivers|url=https://books.google.com/books?id=Ji1cApN3NogC&pg=PA130|year=2010|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-90480-1|page=130}}</ref>.

Романија има една од најголемите области на недопрена шума во Европа, која опфаќа скоро 27% од територијата<ref>{{citeНаведена webмрежна страница |url=http://www.fao.org/docrep/w3722e/w3722e23.htm |title=Romania |publisher=Fao.org |date= |access-date=15 August 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140810072102/http://www.fao.org/docrep/w3722e/w3722e23.htm |archivedate=10 August 2014 |df=dmy-all }}</ref>. Во земјата се идентификувани околу 3.700 видови на растенија, од кои до денес се прогласени за [[Споменик на природата|природни споменици]], 74 исчезнати, 39 загрозени, 171 ранливи и 1.253 ретки<ref name="flora">{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://enrin.grida.no/htmls/romania/soe2000/rom/cap5/ff.htm |title=Flora si fauna salbatica |publisher=enrin.grida.no |language=ro |access-date=7 September 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090223142209/http://enrin.grida.no/htmls/romania/soe2000/rom/cap5/ff.htm |archivedate=23 February 2009 |df= }}</ref>.

Фауната на Романија се состои од 33.792 видови на животни, 33.085 безрбетници и 707 'рбетници<ref name="flora" /> with almost 400 unique species of mammals, birds, reptiles, and amphibians,<ref>{{citeНаведена webмрежна страница |url=http://earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/bio_cou_642.pdf |title=EarthTrends: Biodiversity and Protected Areas – Romania |access-date=10 January 2008 |url-status=dead |archiveurl= https://web.archive.org/web/20070926191841/http://earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/bio_cou_642.pdf |archivedate=26 September 2007}}</ref>, со скоро 400 уникатни видови на цицачи, птици, влекачи и водоземци, вклучувајќи околу 50% од кафеавите мечки во Европа (без Русија<ref name="carnivoreconservation.org">{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://www.carnivoreconservation.org/files/actionplans/bears.pdf|title=Bears. Status Survey and Conservation Action Plan.|access-date=2 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923200609/http://www.carnivoreconservation.org/files/actionplans/bears.pdf|archivedate=23 September 2015|df=dmy-all}}</ref>) и 20% од неговите волци<ref>{{citeНаведена webмрежна страница |url=http://www.carnivoreconservation.org/files/actionplans/canids.pdf |title=Canids: Foxes, Wolves, Jackals and Dogs. Status Survey and Conservation Action Plan |publisher=IUCN/SSC Canid Specialist Group |access-date=2 October 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923200655/http://www.carnivoreconservation.org/files/actionplans/canids.pdf |archivedate=23 September 2015 |df=dmy-all }}</ref>.

Поради својата оддалеченост од отворено море и позиција на југоисточниот дел на европскиот континент, Романија има умерена и континентална клима, со четири различни сезони. Просечната годишна температура е 11&nbsp;°C на југ и 8&nbsp;°C на север<ref name=climate>{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://countrystudies.us/romania/34.htm|title=Romania: Climate|publisher=U.S. Library of Congress|access-date=10 January 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060923055354/http://countrystudies.us/romania/34.htm|archivedate=23 September 2006|df=dmy-all}}</ref>. Во лето, просечните максимални температури во [[Букурешт]] се искачуваат на 28&nbsp;°C, а температуре над 35&nbsp;°C се прилично вообичаени во пониските области на земјата<ref name="clic.npolar.no">{{citeНаведена webмрежна страница|url=http://clic.npolar.no/disc/disc_datasets_metadata.php?s=0&desc=1&table=Datasets&id=DISC_GCMD_GGD30&tag=All&Category=&WCRP=&Location=All&stype=phrase&limit=10&q=|archive-url=https://web.archive.org/web/20110516104422/http://clic.npolar.no/disc/disc_datasets_metadata.php?s=0&desc=1&table=Datasets&id=DISC_GCMD_GGD30&tag=All&Category=&WCRP=&Location=All&stype=phrase&limit=10&q=|url-status=dead|archive-date=16 May 2011|title=Permafrost Monitoring and Prediction in Southern Carpathians, Romania|publisher=CliC International Project Office (CIPO)|date=22 December 2004|access-date=31 August 2008}}</ref>. Во зима, просечната максимална температура е под 2° С. Врнежите се просечни, со над 750 мм на годишно ниво само на највисоките западни планини, додека околу Букурешт се спушта на приближно 570 мм.