Википедија

Сон: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Замена со тековен назив на предлошка, replaced: цитирано списание → наведено списание (8) using AWB
с Форматна исправка, replaced: 0 год. → 0 г., 2 год. → 2 г. (2), 3 год. → 3 г. (2), 4 год. → 4 г., 5 год. → 5 г. (3), 6 год. → 6 г., 8 год. → 8 г.
Ред 3:
 
== Содржина на соништата ==
Од 1940-ти до 1985 год&nbsp;г., [[Калвин Хал]] собрал повеќе од 50.000 извештаи од соништа од Универзитетот Вестерн Ресерве ([[Western Reserve University]]). Во 1966 год&nbsp;г. Хал и Ван де Кастл ја издале ''Анализата на содржината на соништата'' во која прикажале систем на кодирање за проучување на 1000 извештаи на соништа од студенти на универзитетот.<ref name="hallcontent">Hall, C., & Van de Castle, R. (1966). The Content Analysis of Dreams. New York: Appleton-Century-Crofts. [http://psych.ucsc.edu/dreams/Info/content_analysis.html Content Analysis Explained]</ref> Се докажало дека луѓето низ цел свет сонуваат главно исти работи. Целосните извештаи за соништа на Хал штитеникот на Хал, [[Вилијам Домхоф]], ги направил достапни за јавноста во средината на 1990-ти, а дозволил и различни анализи.
 
Личните искуства од последниот ден или недела се најчесто вклучени во соништата.<ref name="day-residue" />
Ред 29:
| issue = 6
| pages = 485 ([http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15612605 Abstract])
}}</ref> Проучувањата од 1915 год&nbsp;г. до 1950-тите се држеле до тоа дека најголем дел од соништата се црно-бели, но овие резултати почнале да се менуваат во 1960-тите. Во денешно време само 4,4% од соништата на луѓе под 25 години се црно-бели. Неодамнешни истражувања укажуваат дека променетите резултати можеби се резултат на промената на телевизорите од црно-бели во боја.<ref>{{наведено списание
| author = Richard Alleyne
| date= 17 октомври, 2008
Ред 44:
Нема општоприфатена биолошка дефиниција за сонувањето. Општите набљудувања покажуваат дека соништата се силно поврзани со брзото движење на [[очи]]те т.е. [[РЕМ спиењето]], а на [[електроенцефалограм]] се гледа дека тогаш активноста на мозокот најмногу наликува на будност. Незапаметените соништа надвор од РЕМ спиењето се најчесто обични во споредба со другите.<ref name=Dement1957>{{наведено списание | author = Dement, W. |author2=Kleitman, N. | year = 1957 | title = The Relation of Eye Movements during Sleep to Dream Activity.' | journal = Journal of Experimental Psychology | volume = 53 | pages = 89–97 | doi = 10.1037/h0048189 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> За време на животниот век една личност минува околу шест години во сонување,<ref name="HSWDream">{{наведена книга| year = 2006| title = How Dream Works| url = http://science.howstuffworks.com/dream3.htm| accessdate = 2006-05-04}}</ref> што е околу два часа секоја вечер.<ref>{{Наведена мрежна страница | year = 2006| title = Brain Basics: Understanding Sleep| url = http://www.ninds.nih.gov/disorders/brain_basics/understanding_sleep.htm | accessdate = 2007-12-16 | publisher = [[National Institute of Neurological Disorders and Stroke]] }}</ref>) Повеќето од соништата траат од 5 до 20 [[Минута|минути]].<ref name="HSWDream"/> Инаку, не е познато од кој дел на [[мозок]]от потекнува сонот, дали постои едно единствено место одговорно за сонот, или пак сонот потекнува од повеќе делови на мозокот, или која е целта на сонувањето за телото и [[умо]]т.
 
Се претпоставува дека сонот е резултат на [[диметилтриптамин]] (DMT) во мозокот. За ова [[Џ. Келавеј]] предложил биохемиски механизам во 1988 год&nbsp;г. според кој диметилтрипаминот може да се поврзе со феноменот на визуелен сон, каде што нивото на диметилтрипамин во мозокот периодично се издигнува за да предизвика визуелно сонување и други природни состојби на умот.<ref>{{наведено списание |author=Wallach J |title=Endogenous hallucinogens as ligands of the trace amine receptors: A possible role in sensory perception |journal=Med Hypotheses |volume=in print |issue=in print |pages=in print |year=2008 |pmid=18805646 |doi=10.1016/j.mehy.2008.07.052}}</ref>
 
За време на РЕМ спиењето ослободувањето на одредени невротрансмитери е речиси потиснато. Како резултат на тоа, [[неврони|моторните неврони]] не се стимулираат, а состојбата е позната како [[РЕМ атонија]]. Ова ги спречува соништата да предизвикаат опасни движења на телото.
Ред 51:
 
== Откривањето на РЕМ ==
Во 1952 год&nbsp;г. [[Јуџин Асерински]] го открил [[РЕМ спиење]]то додека работел на операција на неговиот советник. Асерински забележал дека очите на заспаните треперат под затворените очни капаци, а подоцна користел и апарат за детектирање за да ги сними [[мозочни бранови|мозочните бранови]] за време на овие периоди. За време на една сесија го разбудил субјектот кој завивал и плачел за време на РЕМ спиењето и го потврдил сомнежот дека всушност субјектот сонувал.<ref>{{наведена книга
| last = Dement
| first = William
Ред 57:
| publisher = [[Springer-Verlag]]
| year = 1996
| isbn = 0964933802 }}</ref> Во 1953 год&nbsp;г. Асерински и неговиот советник го издале пионерското откритие во списанието „Наука“ (Science).<ref name="as-science">{{наведено списание | last = Aserinsky | first = E |author2=Kleitman, N. | year = 1953 | month = September | title = Regularly occurring periods of eye motility and concomitant phenomena, during sleep | journal = Science | volume = 118 | issue = 3062 | pages = 273–274 | doi = 10.1126/science.118.3062.273 | pmid = 13089671 }}</ref>
 
== Теории за сонот ==
Во своите „[[Дијалози (Григориј I)|Дијалози]]“, [[Папа Григориј I|папата Григориј I]] ги дели соновите во неколку категории: прво, соништа предизвикани од преоптоварен [[стомак]] или од суета; второ, несериозни соништа; понатаму, соништа предизвикани од желбите, или истовремено од желбите и од разиграноста на [[дух]]от; соништа-откровенија; и измешани соништа, како резултат на желбите и на откровението.<ref>Aron Gurevič, ''Problemi narodne kulture u srednjem veku''. Beograd: Grafos, 1987, стр. 205.</ref>
 
Бидејќи методите на интроспекција биле заменети со повеќе самосвесни објективни методи во [[Социологија|социолошката]] наука во 1930-тите и 1940-тите, проучувањето на соништата се исфрлило од научната литература. Соништата не биле ниту директно видливи од [[експеримент]]аторот, ниту пак биле доверливи субјектите или извештаите за соништата на субјектите, бидејќи биле изобличени како резултат на задоцнето присетување, ако и воопшто субјектите можеле да се присетат. Многу почесто соништата целосно се забораваат, можеби како резултат на нивниот недозволен карактер ([[Фројд]] 1955 год&nbsp;г. [1900 год&nbsp;г.]). Најпосле, се чинело дека овие проблеми ги ставаат соништата надвор од доменот на науката.
 
Откривањето дека соништата се случуваат главно за време на една специфична електрофизиолошка состојба на спиење, брзо движење на окото или РЕМ спиење, која може објективно да се набљудува, довело до враќање на интересот за овој феномен. Кога било одредено времето на траење на РЕМ фазата и субјектите биле разбудени за да дадат извештај пред да се случи некоја измена или заборавање, било утврдено дека субјектите многу точно го одредуваат времето додека се одвивало спиењето и дека раскажувањето на соништата всушност одговара на должината на РЕМ спиењето кое му претходело на будењето. Блиската врска меѓу РЕМ спиењето и сонот била првата основа за серија на извештаи кои го опишуваат сонувањето: дека е редовно навечер, најчесто повремен феномен и е активност со висока честота за време на секое спиење и се јавува во утврдени интервали отприлика секој 60-90 минути кај сите луѓе во текот на животниот век. Фазите на РЕМ спиење и соништата што ги придружуваат прогресивно се продолжуваат во текот на ноќта, во првата фаза се најкратки, околу 10-12 минути, а во втората и третата фаза се зголемуваат до 15-20 минути. На крајот на ноќта соништата може да траат околу 15 минути, иако овде може да се сонуваат различни прикаски како резултат на краткотрајни возбудувања што го прекинуваат спиењето кога ноќта завршува. Извештаите од соништа можат да бидат извештаи од нормални субјекти, во 50% од случаите кога будењето се прави пред да заврши првата РЕМ фаза. Степенот на враќање на податоците се зголемува до 99% ако будењето е направено во последната РЕМ фаза во ноќта. Зголемувањето на способноста за присетување е поврзана со засилувањето на мечтата, боите и емоциите во сонот во текот на ноќта. Приказната во сонот во последната РЕМ фаза е најдалеку од реалноста, содржи најмногу необични елементи и заедно со зголемената веројатност за спонтани возбудувања дозволува да се случи будењето, што ја повишува можноста за сеќавање на последниот сон. Различните луди особини на сонот придонесуваат и да се смета самиот сон за „луд“. Извештаите дека првите соништа во ноќта се пореални, всушност се мешаат со мислите за будење.
 
Хаглингс Џексон (1932 год&nbsp;г.) сметал дека спиењето помага да се поништат непотребните сеќавања и врски од текот на денот. Ова го прегледале Крик и Мичисон (1983 год&nbsp;г.) и цитирале дека сонот во спиењето е период на обратно учење. Сепак, спортивниот став дека со сонувањето се пренесува информација исто така постои.
 
Проучувањето на соништата е спремно да продолжи надвор од опишувањата. Многу факти беа собрани за различната ментална активност без некое јасно разбирање на нејзината основна природа. Како може сонот да добие драматична форма без некој своеволен придонес на намерата на сонувачот? Како се формираат перцепциите кои често на економичен начин го изразуваат поврзувањето старите сеќавања и искуствата од моменталното будење? Дали има ефект од соништата и покрај тоа што се забораваат? Што ни кажуваат процесите за тоа како функционира умот? соништата се тежок предизвик. Тие заслужуваат да дадеме се од себе.
Ред 142:
 
=== Поврзување на соништата ===
Во една употреба поимот „поврзување на соништата“ е феномен според кој некој надворешен стимул, најчесто звучен, станува дел од сонот и го буди сонувачот. Има позната слика на [[Салвадор Дали]] што го опишува овој концепт, насловена како „[[Сон предизвикан од летот на една пчела]]“ (1944 год&nbsp;г.).
 
Поимот „поврзување на соништата исто така се користел во испитувањето на степенот до кој настаните од претходниот ден стануваат елементи на соништата. Неодамнешните проучувања сметаат дека најголемо влијание имаат настаните од претходниот ден како и тие од пред една недела.<ref name="day-residue">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.asdreams.org/2003/abstracts/genevieve_alain.htm |title=Replication of the Day-residue and Dream-lag Effect |last=Alain, M.Ps. |first=Geneviève |author2=Tore A. Nielsen, Ph.D., Russell Powell, Ph.D., Don Kuiken, Ph.D. |month=July | year=2003 |work=20th Annual International Conference of the
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Сон“