Википедија

Мустафа Кемал Ататурк: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с clean up, replaced: |coauthors= → |author2= (5) using AWB
с Јазична исправка, replaced: Отоманската империја → Отоманското Царство (5) using AWB
Ред 43:
'''Мустафа Ќемал Ататурк''' ([[турски јазик|турски]]: ''Mustafa Kemal Atatürk''; [[1881]] - [[10 ноември]] [[1938]]) — [[Турција|турски]] [[офицер]], [[револуционер]] и [[државник]], основач на [[Турција|Турската Република]], како и нејзин прв претседател.
 
Кемал Ататурк станал познат како мошне способен воен офицер за време на [[Првата светска војна]].<ref name=zurcher142>Zürcher, ''Turkey : a modern history'', 142</ref> По поразот на [[Отоманска империја|ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]], тој го предводел турското национално движење во [[Турска војна за независност|турската војна за независност]]. Со основањето на привремената влада во [[Анкара]], тој ги поразил силите на [[Сојузнички сили|Сојузот]]. Неговото успешно и мудро предводење на војската и воените битки довело до ослободување на државата и основање на Турција. За време на неговиот [[Претседател на Турција|претседателски мандат]] Кемал Ататурк остварил економски, политички, културни и социјални реформи во државата. Тој успеал старата Отоманска Империја да ја трансформира во современа демократска и секуларна држава. Сите промени што ги извршил Ататурк и неговите идеали се наречени со еден заеднички термин - [[кемализам]].
 
== Биографија ==
Ред 94:
По дипломирањето, тој бил назначен во [[Дамаск]] како [[поручник]]. Тој се приклучил во едно мало тајно револуционерно друштво на реформистички [[офицер]]и наречен ''Vatan ve Hürriyet'' ( "татковината и слободата"). Во [[1907]] година, тој бил унапреден во чин [[капетан]] и се праќа во Битола. Тој се приклучил на Комитетот за единство и напредок („Младотурци“). Меѓутоа, во подоцнежните години тој станал познат по својата опозиционост спрема политиката која се изведува од страна на раководството на Комитетот. Во [[1908]], тој одиграл улога во [[Младотурската револуција]], која дојде на власт [[Абдулхамид II]]. Во [[1910]] година, тој учествувал во маневри во Франција. Во [[1911]] година, тој работел во Министерството за војна за кратко време. Подоцна во 1911 година, тој бил испратен во отоманската провинција [[Траблусгарп]] (денешна [[Либија]]) да се бори со восјката во Итало-турската војна. Тој се вратил во главниот град во октомври [[1912]] година по избувнувањето на [[Балканските војни]]. За време на [[Првата балканска војна]], се борел против бугарската армија на [[Галиполи]] и Болајр на брегот на [[Тракија]]. Во 1913, тој бил назначен за воен аташе во [[Софија]] и бил унапреден во чин потполковник во [[1914]] година.
 
Во [[1914]] година, [[ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]] започнала со [[Првата светска војна]] приклучувајќи се во страната на [[Централните сили]]. Мустафа Кемал имал дадено задача да ја организира и да биде командант на 19 дивизија на Петтата армија за време на [[Битката кај Галиполи]]. Мустафа Кемал станал извонреден командант со точно предвидување кога сојузниците ќе нападнат и држел своја позиција, додека тие се повлекувале. По битката на Галиполи, Мустафа Кемал служел во [[Едрене]] до [[14 јануари]] [[1916]]. Тој тогаш се стекнал со командата на XVI корпус на Втората армија и биле испратени во [[Кавказ]].
 
Масивната руска офанзива стигнале до клучните анадолиски градови. На [[7 август]], Мустафа Кемал ги собрал своите војници и организирале контраофанзива. Две од неговите дивизии ги опколиле, не само [[Битлис]] но и подеднакво важниот град [[Муш]]. На [[7 март]] [[1917]] година, Мустафа Кемал бил назначен за командант на XVI корпус на целокупната команда на Втората армија. Набрзо, руската револуција избила и кавкаскиот фронт се распаднал. Мустафа Кемал веќе го напуштил регионот и бил командант на 7 армија на [[Синај]] и [[Палестина]]. Тој се вратил во [[Алепо]] на 28 август 1918 година. Мустафа Кемал се повлекол кон [[Јордан]] да воспостави поцврста дефанзивна линија против британските сили кои победиле против германскиот командант [[Фон Лиман Сандерс]] во битката кај [[Магедон]]. Мустафа Кемал бил назначен како командант на Громестата група на команданти ([[Турски јазик|турски]]: ''Yıldırım Orduları Gurubu'').
 
Последната активна служба во армијата на ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство била организирана за време на враќањето на војниците кои биле оставени на југот на неговата воена линија. Мустафа Кемал се вратил во [[Истанбул]], отоманскиот главен град, на [[13 ноември]] [[1918]] година. [[Британци]]те, [[Италијанци]]те, [[Французи]]те и [[Грци]]те почнале да ја заземаат [[Анадолија]]. Окупацијата на Истанбил заедно со окупацијата на [[Измир]] довело до [[Турско национално движење|Турското национално движење]] и [[Турска војна за независност|турската војна за независност]].
 
== Турската војна за независност ==
Ред 106:
Активното учество во националното движење за Кемал Ататурк започнало со неговата задача како генерален инспектор за демобилизација на отоманските преостанати воени единици и националистички организации. На [[19 мај]] [[1919]] година, тој пристигнал во [[Самсун]]. Неговата прва цел била создавање на организирано национално движење против окупаторските сили. Во [[јуни]] [[1919]] година, тој и неговите блиски пријатели изјавиле дека независноста на земјата е во опасност. Тој поднел оставка од отоманската војска на [[8 јули]] и отоманската влада издала налог за негово апсење. Подоцна, тој бил осуден на смрт.
 
Мустафа Кемал побарал национални избори за да се воспостави нов турски парламент, кој ќе има свое седиште во [[Анкара]]. На [[12 февруари]] [[1920]] последниот отомански парламент се собрал во главниот град. Парламентот се распуштил од страна на британските сили, откако бил прогласен за ''Misak-i Milli'' („Национален пакт“). Мустафа Кемал ја искористил оваа можност за воспоставување на „Големото национално собрание“. На [[23 април]] [[1920]], Собранието се отворило и Мустафа Кемал бил претседател на собранието. На [[10 август]] [[1920]] година, отоманскиот големиот везир [[Дамат Ферид Паша]] го потпишал [[Договорот од Севр]]. Со тој договор се завршиле плановите за поделба на [[ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]], вклучувајќи го и региони Турските родољупци ги сметале за важни делови. Мустафа Кемал инсистирал на целосна независност и заштитата на интересите на мнозинството на [[Турци]]те на турската почва. Тој го убедил Собранието да ја собе национална армија. Армијата се соочила со окупација на сојузничките сили и се борела на три фронта: француско-турскиот, грчко-турскиот и турско-ерменскиот фронт. По серијата битки за време на грчко-турската војна, грчката армија стигнала до реката [[Сакарја]], само осумдесет километри западно од Собранието. На [[5 август]] [[1921]] година, Мустафа Кемал бил промовиран како командант на силите од страна на Собранието. Во август [[1922]], Кемал започнал со силни напади врз грчките војници и турските сили ја поврати контролата на [[Измир]] на [[9 септември]] [[1922]] година. На [[10 септември]] [[1922]], Мустафа Кемал испратил телеграма до [[Лига на народи|Лигата на нации]] каде вели [[Анкара]] Владата нема да биде одговорна за масакрите извршени за време на војната за независност.
 
Конференцијата во [[Лозана]] започнала на [[21 ноември]] [[1922]] година. Турски претставник [[Исмет Инону]] одбил секаков предлог што би бил компромис за турскиот суверенитет, главните прашања во врска со контролата на турски финансии, Босфорот, правдата, и слично. На [[24 јули]] [[1923]] година, [[Договорот од Лозана]] бил потпишан. Крајниот исход на војната за независност било прогласувањето на [[Република Турција]] на [[29 октомври]] [[1923]] година.
Ред 137:
=== Кемал Ататурк и економските реформи ===
 
Мустафа Кемал поттикнал економски политики, не само за развој на мали и големи бизниси, но исто така, да се создадат социјални слоеви, кои практично не постоеле за време на [[ОтоманскатаОтоманското империјаЦарство]]. Визијата на Мустафа Кемал во врска со почетокот на турската економска политика е очигледна во текот на Економски конгрес во [[Измир]] во [[1923]] година, која била основана пред потпишувањето на [[Договорот во Лозана]]. Првичните избори на Мустафа Кемал за економските политики биле одраз на реалноста на неговиот период. По [[Првата светска војна]], поради недостиг на какви било вистински потенцијалните инвеститори за да се отворат фабриките за приватниот сектор и развивање на индустриското производство, Кемал активностите во однос на економијата биле вклучени во создавање на многу државни фабрики за [[земјоделство]], машини, и текстилната индустрија.
 
== Забелешки ==
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Мустафа_Кемал_Ататурк“