Филипи: Разлика помеѓу преработките

'''Филипи''' ( /f ɪ l ɪ p aɪ, F ɪ l ə ˌ p aɪ / ; грчки: Φίλιπποι , ''Филипои'' ) бил голем колонистички грчки, и подоцна [[Античка Македонија|македонски]] град, северозападно од блискиот остров [[Тасос]]. Неговото првобитно име било Кренидес (грчки:Κρηνῖδες, „Фонтани“) по основањето од страна на [[Тасос|тасоскитетасос]]ките колонисти во 360/359 година п.н.е. Градот бил преименуван од [[Филип II Македонски|Филип Втори Македонски]] во 356 година п.н.е. и напуштен во 14 век по [[Отоманско Царство|османлиското]] освојување. Сегашната општина [[Селјани|Филипои]] се наоѓа во близина на урнатините на античкиот град и е дел од регионот на [[Источна Македонија и Тракија]] во [[Кавала]], [[Грција]]. Тоа беше класифицирана како[[светско наследство на УНЕСКО]] во 2016 година. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://whc.unesco.org/en/list/1517|title=Archaeological Site of Philippi|last=Centre|first=UNESCO World Heritage|work=whc.unesco.org|language=en}}</ref>

[[Тасос|Тасиските]] колонисти основале населба во Кренидис (што значи „извори“) во [[Тракија]] во 360/359 година п.н.е. во близина на главата на [[Егејско Море|Егејското Море]] во подножјето на [[Славјанка|планината Славјанка]], околу 13 километри северо-западносеверозападно од [[Кавала]], на северната граница на мочуриштето, кое во античко време ја покрило целата рамнина што ја раздвојува од [[Кушница]] на југ. {{Се бара извор|date=November 2015}} Во 356 година п.н.е., кралот [[Филип II Македонски|Филип Втори Македонски го]] освоил градот и го преименувал во Филипи.

[[Податотека:Phillippi,_Macedonia,_Greece,_6784.jpg|лево|мини|200x200пкс| Античкиот театар ]]

[[Податотека:Theater_of_Philippi_-_2.jpg|мини|200x200пкс| Западен пародос на театарот ]]

[[Податотека:Relief_decorations,_Ancient_Theatre,_built_by_Philip_II_in_the_4th_century_BC_and_later_reconstructed_by_the_Romans,_Philippi_(7272260946).jpg|мини|267x267пкс| Релјефни украси од Филип Втори (4-ти п.н.е.) ]]

[[Античка Македонија|Македонските]] освојувачи на градот имале за цел да ја преземат контролата врз соседните рудници за [[злато]] и да воспостават воени единици на стратешки премин: локацијата ја контролирал патот помеѓу Амфиполис и [[Кавала|Неаполис]], дел од големата кралска патека која поминува источно-западно низ Македонија и која [[Римска Република|Римската Република]] ја реконструирала во 2 век п.н.е. како дел од ''[[Вија Егнација|Виа Егнација]]'' . Филип Втори го обдарил градот со важни утврдувања, што делумно го блокирало преминот меѓу мочуриштето и планината Славјанка, и ги испратил колонистите да го окупираат. Филип, исто така, мочуриштето делумно се исцедил, како што потврдува писателот [[Теофраст]] ( околу 371 - околу 287 п.н.е.). Филипи ја сочувал својата автономија во рамките на кралството Македонија и имал свои политички институции ( ''Собрание'' на ''демос'' ). Откривањето нови рудници на злато во близина на градот, кај Асила, придонесле за богатството на кралството. Градот станал целосно интегриран во кралство за време на владеењето (221 до 179 п.н.е.) на [[Филип V Македонски]] . {{Се бара извор|date=November 2015}}

Градот имал 2.000 луѓе. {{Се бара извор|date=November 2015}}

Кога Римјаните ја уништиле [[Антигониди|антигонидската династија]] на Македонија во [[Трета македонско-римска војна|Третата македонска војна]] (168 п.н.е.), тие го поделиле кралството во четири одделни држави ( ''меридеи'' ). Амфиполис (наместо Филипи) станал главен град на источно-македонската држава. {{Се бара извор|date=November 2015}}

Речиси ништо не се знае за градот во овој период, но археолошките остатоци вклучуваат sидови, [[Старогрчки театар|грчкиот театар]], темелите на куќа под римскиот форум и малку храм посветен на херојски култ . Овој споменик го опфаќа гробот на извесен Егзекестос, најверојатно се наоѓа на [[агора]] и е посветен на κτίστης ( ''ктисти'' ), херој на градот. {{Се бара извор|date=November 2015}}

[[Податотека:The_Forum,_Philippi_(7272795358).jpg|мини| Форумот ]]

[[Податотека:Philippi_RomanGraveMarker.JPG|мини|267x267пкс| Римски гроб ]]

Градот повторно се појавува во изворите за време на граѓанската ослободителни војна (43–42 п.н.е.) што следело по атентатот на [[Гај Јулиј Цезар|Јулиј Цезар]] во 44 година п.н.е. Наследниците на Цезар Марк Антониј и [[Октавијан Август|Октавијан се]] спротивставија на силите на атентаторите [[Марко Јуниј Брут]] и [[Касиј]] во битката кај Филипи на рамнината на западниот дел на градот во октомври во 42 година п.н.е. Антониј и Октавијан ја добиле последната битка против партизаните на Републиката. Тие ослободиле некои од нивните војници ветерани, веројатно од [[Римска легија|Легијата]] XXVIII, за да го колонизираат градот, кој бил одбиен како ''Колонија Виктор Филипензиум'' . Од 30 година п.н.е. Октавијан ја воспоставил својата контрола врз римската држава, станувајќи [[Римски цар|римски император]] од 27 п.н.е. Тој ја реорганизирал колонијата и поставил повеќе доселеници таму, ветерани (можеби од [[Прeторијанска гарда|Преторијанската гарда]] ) и други Италијанци. Градот бил преименуван во ''Колонија Јулија Филипенсис'', а потоа ''Колонија Аугуста Јулија Филипенсис'' по јануари, 27 година п.н.е., кога Октавијан ја добил титулата [[Октавијан Август|Август]] од [[Римски сенат|римскиот Сенат]] .

По ова второ преименување, а можеби и по првото, територијата на Филипи се центрираше (поделена на плоштади) и била дистрибуирана до колонистите. Градот ги чувал своите македонски sидови, а нејзиниот генерален план бил модифициран само делумно со изградба на форум, малку на исток од местото на грчката [[Агора]] . Тоа бил „минијатурен Рим“, според општинскиот закон на Рим, а управувале двајца воени офицери, ''думвири'', кои беа назначени директно од Рим.

Колонијата ја препозна нејзината зависност од рудниците што и донесоа своја привилегирана позиција на ''Виа Игнација'' . Многу споменици го докажуваат неговото богатство - особено наметнување со оглед на релативно малата големина на урбаното подрачје: форумот, поставен во две тераси од двете страни на главниот пат, беше изграден во неколку фази помеѓу владеењето на императорите [[Клавдиј]] (41-54) и [[Антонин Пиј|Антонинус Пиус]] (138–161), а театарот бил прошируван и прошируван со цел да се одржат римски игри. Изобилство на латински натписи, исто така, сведочи за просперитетот на градот.

[[Податотека:Archaeological_site_of_Philippi_BW_2017-10-05_12-54-40.jpg|мини|240x240пкс| Поден мозаик со името Свети Павле, Октагонална базилика ]]

[[Нов завет|Новиот Завет]] запишува посета на градот од апостол [[Апостол Павле|Павле за]] време на неговото второ мисионерско патување (најверојатно во 49 или 50 година од н.е.). Врз основа на [[Дела на светите апостоли|Делата на апостолите]] и [[Послание до Филипјаните|писмото до Филипјаните]], [[Историја на христијанството|раните христијани]] заклучиле дека Павле ја основал својата заедница. Придружуван од Силас, од [[Тимотеј Ефески|Тимотеј,]] а можеби и од [[Апостол Лука (Евангелист)|Лука]] (автор на Дела на апостолите), се верува дека Павле за прв пат проповедал на европско тло во Филипи. Според Новиот Завет, Павле го посетил градот во два други наврати, во 56 и 57. [[Послание до Филипјаните|Посланието до Филипјаните]] датира од околу 61-62 и се верувало дека ќе се покажат непосредните ефекти од поуката на Павле.

[[Податотека:Ruins_of_a_large_three-aisled_early_christian_Basilica_(Basilica_A),_end_of_5th_century_AD,_Philippi_(7272360544).jpg|мини| Урнатини на голема трикорабна ранохристијанска базилика (базилика А), крај на 5 век од нашата ера ]]

[[Податотека:The_imposing_basilica_next_to_the_Forum_and_its_gagantic_pillars,_also_known_as_Basilica_B,_Philippi_(7272621716).jpg|десно|мини| Базилика Б. ]]

Првата црква опишана во градот е мала зграда која веројатно била првично мала молитвена куќа. Оваа ''базилика на Павле'', идентификувана со [[Мозаик|мозаичен]] натпис на тротоарот, датира околу 343 година од споменот на епископот Порфириј, кој присуствуваше на Советот на [[Софија|Сердица]] таа година.

И покрај тоа што Филипи има едно од најстарите собранија во Европа, потврдата за епископија датира само од 4 век.

Просперитетот на градот во 5 и 6 век се припишува на Павле и на неговата служба. Како и во другите градови, многу нови црковни градби биле изградени во тоа време. Седум различни цркви биле изградени во Филипи меѓу средината на 4 век и крајот на 6 век, од кои некои се натпреварувале по големина и украсување со најубавите градби во [[Солун]], или со оние на [[Цариград]] . Односот на планот и со архитектонската декорација на Базиликата Б со [[Црква Света Софија (Истанбул)|црквата Света Софија]] и со [[Црква „Света Ирина “ - Истанбул|Света Ирина]] во Цариград му дал привилегирано место на оваа црква во историјата на раната христијанска уметност. Катедрала што го зазеде местото на базиликата Павле на крајот на 5 век, изградена околу осумаголната црква, исто така се спротивстави на црквите во Цариград.

Во истата година, Империјата ги обнови утврдувањата на градот со цел подобро да се одбрани од растечката нестабилност на [[Балкански Полуостров|Балканот]] . Во 473 година, [[Остроготи|остроготските]] коњаници на Теодорик Страбо го опколија градот; тие не успеаја да го преземат, но ги запалија околните села.

[[Податотека:Archaeological_site_of_Philippi_BW_2017-10-05_12-40-34.jpg|мини| Поглед на Филипи ]]

Веќе ослабен од [[Словени|словенските]] напади кон крајот на 6 век - што ја уништи аграрната економија на Македонија - а веројатно и од чумата на Јустинијан во 547 година, градот бил скоро тотално уништен од [[земјотрес]] околу 619 година, од кој никогаш не се опоравил. Имаше мала количина активност таму во VII век, но градот сега бил едвај повеќе од село.

[[Византија|Византиската империја]] евентуално одржувала воени единици таму, но во 838 година [[Бугари|Бугарите]]те под ''Кахан'' Исбул го зазедоа градот и ја прославија својата победа со монументален натпис на стилобат во Базиликата Б, сега делумно во урнатини. Локалитетот на Филипи бил толку стратешки звучен што византијците се обиделе да го повратат околу 850 година. Неколку печати на државни службеници и други византиски службеници, датирани од првата половина на 9 век, го докажуваат присуството на византиските војски во градот.

Околу 969 година, императорот [[Никифор II Фока|Никефориј Втори Фокас ги]] обновил утврдувањата на акрополата и на дел од градот. Овие постепено помогнаа да се ослабне бугарската моќ и да се зајакне византиското присуство во областа. Во 1077 г. епископот Василиј Карцимопулос повторно изградил дел од одбраната во градот. Градот започнал да просперира уште еднаш, како што сведочи арапскиот географ [[Мухамед ел Идриси|Ал Идриси]], кој го споменува како центар на деловно работење и производство на вино околу 1150 година. {{Се бара извор|date=January 2019}}

По краткото окупација од страна на [[Франки|Франките]]те по [[Четврта крстоносна војна|Четвртата крстоносна војна]] и заземањето на Цариград во 1204 година, градот бил заробен од страна на [[Срби|Србите]]те . Сепак, тоа останало забележително утврдување на трасата на античката ''[[Вија Егнација|Виа Егнација]]'' ; во 1354 година, претендентот на [[Византија|византискиот]] престол, [[Матеј Кантакузин|Метју Кантакузен]], бил заробен таму од страна на Србите.

Градот бил напуштен на непознат датум. Кога [[Франција|францускиот]] патник Пјер Белон ја посетил областа во 1540-тите, не остана ништо друго освен урнатини, што Турците ги користеле како каменолом. Името на градот преживеал - најпрво во едно турско село на блиската рамнина, Филибеџик ( „Мало [[Пловдив|Филибе]] “ на турски јазик), кое оттогаш исчезна, а потоа и во грчко село на планините.

[[Податотека:Philippi_Daumet_Direkler.jpg|десно|мини| Урнатините на Дирклер (Базилика Б), нацртани од Х. Даумет во 1861 година. ]]

Забележан или накратко опишан од патниците од 16 век, првиот археолошки опис на градот е направен во 1856 година од страна на Перо, а потоа во 1861 година од Леон Хаузи и Хенри Даум во нивната позната ''мисионерска археологија де Македеин''. Првите ископувања не започнале до летото 1914 година, а наскоро биле прекинати од [[Прва светска војна|Првата светска војна]]. Ископувањата, извршени од Еоlecole française d'Athènes, биле обновени во 1920 година и продолжија до 1937 година. За тоа време, грчкиот театар, форумот, базиликите А и Б, ископани се бањите и ѕидовите. По [[Втора светска војна|Втората светска војна]], грчките археолози се вратиле на местото. Од 1958 до 1978 година, Социетската Археологија, потоа Сервисната археологија и Солунскиот универзитет го открија епископскиот кварт и октагоналната црква, големите приватни резиденции, нова базилика близу Музејот и уште две во [[Некропола|некрополатанекропола]]та на истокот на градот.

*

Преведено од [[:fr:Philippes|написот]] на [[:fr:Philippes|француската Википедија]], извадено на 11 февруари 2005 година. Тој напис, пак, ги дава следниве наводи:

* Ч Кукули-Хризантаки, ч. Бакирцис, ''Филипи'' Атина, второ издание, 1997 година. {{In lang|en}}

* [http://www.christian-pilgrimage-journeys.com/biblical-sources/apostle-paul-life-teaching-theology/apostle-paul-to-philippi/ Апостол Павле на Филипи: Сеење на семето на христијанството]