Астрономија: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
ситна поправка |
сНема опис на уредувањето |
||
Ред 1:
[[Податотека:Messier51.jpg|мини|десно|300п|Спиралната галаксија [[
'''Астрономија''' — [[наука]] која се занимава со проучување на природата и движењата на небесните тела: [[планета|планети]], [[сателит]]и, [[комета|комети]], [[астероид]]и, [[ѕвезда|ѕвезди]] и [[галаксија|галаксии]].
== Историја на астрономијата ==
Ред 35:
== Вавилонска астрономија ==
Иако [[Египќаните]], [[Маите]] и [[Кинезите]] развиле интересни карти на соѕвездија, како и корисни календари, сепак културата на [[Вавилонците]] бележи поголеми достигнувања. Вавилонската цивилизација растела од XVII до VI век п.н.е. За да го усовршат нивниот календар, тие ги проучувале движењата на Сонцето и Месечината. Тие го назначиле денот после новата месечина за почеток на секој месец. Околу 400 година п.н.е., период кога Вавилон е дел од [[Персија]], вавилонските астрономи забележале дека привидните движења на Сонцето и Месечината од запад кон исток околу Зодијакот немаат постојана брзини. Овие тела наизглед се движат со брзина која расте сè до половината на нивната ротација до одреден максимум по што нивната брзината опаѓа на својот минимум. Вавилонците се обиделе да го претстават овој циклус аритметички со тоа што на Месечината ‘и дале фиксна брзина на движење за време на едната половина од нејзиниот циклус, а различна фиксна брзина за другата половина од циклусот. Подоцна тие го усовршиле математичкиот метод со тоа што ја претставиле брзината на Месечината како фактор кој линеарно расте од минимум до максимум за време на првата половина од револуцијата, за потоа да опадне на минимумот до крајот на циклусот. Со овие пресметки на месечевите и сончевите движења Вавилонските набљудувачи на ѕвезди можеле да гопредвидат времето на новата месечина и воедно првиот ден од месецот. На сличен начин биле пресметани и планетарните позиции претставени заедно со нивните ретроградни и вообичаени движења кон исток. Веројатно е дека од оваа цивилизација потекнуваат астрономите кои го измислиле системот на пресметки.<br />
==
Цивилизацијата на античките Грци се развивала од околу 1400 до 300 година п.н.е. Ним им се припишуваат значјни теоретски придонеси за астрономијата. Во самата “Одисеја” на големиот Хомер се споменуваат ѕвездени групи како Големата Мечка, Орион и Плеадите, при што е опишана функцијата на ѕвездите како водич во навигацијата на луѓето. Во една од своите поеми познатиот грчки поет Хесиод ги информира фармерите за тоа кое оѕвездие изгрева пред мугри во различни годишни времиња назначувајќи го најпогодното време орање, садење и жнеење.▼
[[Податотека:Portrait of Eratosthenes.png|мини|десно|Ератостен]]
Важни научни придонеси се поврзуваат со Талес од Милет и Питагора од Сабос, но никакви пишани дела не се сочуавни од овие грчки филозофи. Постои легенда, чие потеко буди сомнежи, дека Талес точно го предвидел затемнувањето на Сонцето во мај 585 година п.н.е. Околу 450 година п.н.е. Филолас, еден од следбениците на Питагора, верувал дека Земјата, Сонцето, Месечината и планетите се движат околу централен оган. Околу 370 година п.н.е. астрономот Евдокс ги објаснил набљудуваните движења врз претпоставката дека огромна сфера, која ги носи на својата вдлабната страна ѕвездите, се движи околу Земјата со дневна ротација. Додека, пак, за објаснување на движењата на Сонцето, Месечината и планетите, сметал дека внатре во сферата постојат други провидни сфери меѓусебно поврзани на ралични начини.<br />▼
▲Цивилизацијата на античките Грци се развивала од околу 1400 до 300 година п.н.е. Ним им се припишуваат значјни теоретски придонеси за астрономијата. Во самата “Одисеја” на големиот Хомер се споменуваат ѕвездени групи како Големата Мечка, Орион и Плеадите, при што е опишана функцијата на ѕвездите како водич во навигацијата на луѓето. Во една од своите поеми познатиот
Најверојатно најоригиналниот антички набљудувач на небото бил Аристарх од Самос. Тој верувал дека движењата на небото можат да се објаснат со хипотезата дека Земјата се свртува околу својата оска еднаш на 24 часа и заедно со другите планети се врти околу Сонцето. Ова објаснување било отфрлено од многу грчки филозофи кои ја сметале големата, тешка Земја за статична топка околу која кружи светлината како безмасивно тело. Оваа, пак, тeорија, која е позната како геоцентричен систем, останува виртуелно непредизвикана околу 2000 години. Аристарх, исто така, го измерил и радиусот на растојанијата од Земјата до Сонцето и до Месечината.<br />▼
▲Важни научни придонеси се поврзуваат со Талес од Милет и Питагора од Сабос, но никакви пишани дела не се сочуавни од овие
▲Најверојатно најоригиналниот антички набљудувач на небото бил Аристарх од Самос. Тој верувал дека движењата на небото можат да се објаснат со хипотезата дека Земјата се свртува околу својата оска еднаш на 24 часа и заедно со другите планети се врти околу Сонцето. Ова објаснување било отфрлено од многу
Математичарот, астрономот и географот Ератостен (доле) (276 - 194), кој пред сè бил голем филозоф и логичар, стигнал дотаму што успеал со голема точност да го одреди радиусот на Земјата.
Приказната за ова негово откритие е широко позната за која пишува и Карл Саган во својата книга “Космос”. Накусо, Ератостен прочитал во некоја папирусна книга дека во Сиена, на пладне, на 21 јуни, стаповите што вертикално се забодени во Земјата не фрлаат никаква сенка. Во денот на летната долгодневница, во најдолгиот ден од годината, додека часовите изминуваат кон пладне, сенките од столбовите на храмовите стануваат сè покуси. На пладне исчезнуваат наполно. Тогаш одразот на Сон цето може да се види и во водата на дното од најблискиот бунар. Сонцето се наоѓа точно над главата.
Љубоптноста го натерала Ератостен да превземе експеримент - всушност да провери дали вертикално забодените стапови остануваат без сенки и во Александрија на 21 јуни. Но се покажало дека сенки сепак имало. Ератостен се запрашал зошто стапот, забоден вертикално во Сиена, не фрла никакава сенка додека, во истиот тој миг, вертикално забодениот стап во Александрија, далеку на север, има значителна сенка. Единствениот можен одговор бил - површината на Земјата да биде закривена. И тоа: колку што е поголема таа закривеност толку е поголема и разликата во должината на сенките. Сонцето се наоѓа толку далеку што неговите зраци се паралелни кога ќе пристигнат до Земјата. Стаповите што се забодени под различни агли во однос на правецот на доаѓањето на сончевите зраци фрлаат сенка со различна должина. Со оглед на забележаната разлика во должината на сенките, оддалеченоста меѓу Александрија и Сиена морала да изнесува околу седум степени по површината на Земјата; со други зборови, ако замислиме дека стаповите се протегаат сè до центарот на Земјата, тие тука би се сечеле под агол од седум степени.<br />
Седум степени се приближно педесетти дел од триста и шеесетте степени колку што изнесува вкупниот обем на Земјата. Ератостен знаел дека растојанието меѓу Александрија и Сиена е приближно осумстотини километри затоа што ангажирал еден човек да пропешачи и измери. Осумстотини километри по педесет изнесува четириесет илјади километри: значи толкав мора да биде обемот на Земјата. Тоа и е точниот одговор.<br />
Во астрономијата, големиот
Во II век н.е., на почетокот на Хелинистичкиот период,
Птоломеј ја дал завршницата на геоцентричниот систем. Основните начела на Птоломеевиот систем се:
{| class="wikitable"
Ред 55 ⟶ 57:
* Сите тела се движат околу Земјата по кружни патеки и со непроменлива брзина (исклучок прават планетите)<br />
|}
== Средновековна астрономија ==
Ред 103 ⟶ 105:
== Основни закони ==
=== Закони за движење на небесните тела ===
Движењето на планетите било набљудувано уште многу одамна. Древните Грци, за прв пат, во VI - V век п.н.е. започнале да користат теориски модели за објаснување на движењето на небесните тела. Видливото (привидно) вртење на небесната сфера, како и видливото (привидно) движење на небесните тела оставале впечаток дека Земјата е центар наВселената и дека се се врти околу неа. Согласно учењето на старите грци и Македонци, небесните тела биле распоредени по сфери кои вртеле околу неподвижната Земја. Најблиску била сферата на Месечината, а потоа следеле сферите на Меркур, Венера, Сонце и на останатите, видливи со око, планети: Марс, Јупитер и Сатурн. Најодалечена од Земјата била т.н. “сфера на неподвижни “звезди”. Ваквото учење било во основата на т.н.геоцентричен систем на светот и било до совршенство разработено од александрискиот астроном Птолемеј во II век од н.е.<br />
==== Никола Коперник ====
Во XVI век познатиот полски астроном Никола Коперник(1473-1543) го создал новиот систем на светот. Согласно овој систем, во центарот на светот не била Земјата, туку Сонцето околу кое вртат сите планети и сферата на неподвижни звезди. Ваквиот систем е познат под името хелиоцентричен систем на светот. Коперник сметал дека планетите се движат по кружни патеки околу Сонцето и дека Меркур и Венера сепоблиску до Сонцето отколку Земјата бидејќи на небото се гледат блиску до Сонцето за разлика од останатите планети кои се видливи во текот на ноќта кога Сонцето се наоѓа длабоко под хоризонтот. Коперник прв ги определилрелативните растојанија меѓу планетите и Сонцето, како и периодите на обиколка на планетите околу Сонцето. Идеата на Коперник за хелиоцентричниот систем на светот долго време не била прифатена од страна на научниците и била строго забранета од страна на црквата.Германскиот астроном и математичар Јохан Кеплер (1571-1630, десно) во 17 век предложил математички релации за опишување на движењето нанебесните тела. Тоа беа, воедно, и првите закони за движење на небесните тела. За формулирање на овие закони, во голема мера, е заслужен данскиот астроном Тихо Брахе (1546-1601). До тогаш сите набљудувања на небото се правеле инцидентно, без некој ред. Затоа и таквите набљудувања немале некоја научна вредност.
Ред 120 ⟶ 122:
== Поврзано ==
* [[Историја на астрономијата]]
* [[Астрономски симболи]]
* [[Список на најчести астрономски симболи]]
== Надворешни врски ==
| |||