Германски јазик: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
поправка на правопис
Ред 1:
{{викифицирање}}
{{Внимание}}
{{Infobox language
|name=Германски
Ред 7 ⟶ 5:
|states=Германија, Австрија, Швајцарија, Лихтенштајн, Луксембург и во некои гранични области, Белгија и Италија како малцински јазик
|region=[[Средна Европа]], [[Западна Европа]]
|speakers= 90 милиони (како мајчин)<ref>Mikael Parkvall, "Världens 100 största språk 2010" (The World's 100 Largest Languages in 2010), in ''[[Nationalencyklopedin]]''</ref><br />до 95 милиони<ref name="Ammon, 2014">{{cite web |url=https://books.google.com/books?id=vPvmBQAAQBAJ |author=Ammon, Ulrich |title=Die Stellung der deutschen Sprache in der Welt |language=German |edition=1st |date=November 2014 |publisher=de Gruyter |location=Berlin, Germany |ISBN=978-3-11-019298-8 |accessdate=}}{{Page needed|date=December 2015}}</ref>
|speakers=105 милиони (како мајчин)<br />други: 80 милиони
|iso1=de
|iso2b=ger
Ред 48 ⟶ 46:
}}
 
'''ГерманскиотГермански јазик''' (самонар. ''Deutsch'') е [[јазик]] од групата на [[западни германски јазици]] кој има одредени сличности со [[англиски јазик|англискианглискиот]] и [[Холандски јазик|холандскихоландскиот]] јазик. Како мајчин јазик го зборуваат околу 100 милиони говорници и е еден од водечките светски јазици, како и прв јазик кој нашироко се зборувалзборува во [[Европска унијаУнија|Европската унијаУнија]]<ref name="Ammon, 2014" /><ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/germany/10128380/German-should-be-a-working-language-of-EU-says-Merkels-party.html |title=German 'should be a working language of EU', says Merkel's party |date=18 June 2013 |work=[[The Daily Telegraph]] }}</ref>.
 
== Географска распространетост ==
 
=== Европа ===
Германскиот јазик најмногу се зборува во [[Германија]] (каде што е прв јазик на повеќе од 95% од населението), [[Австрија]] (89%) и [[Швајцарија]] (65%). СепакИсто така, германскиот го зборуваат и мнозинство од населението во [[Луксембург]] и [[Лихтенштајн]].
 
Германскиот јазик најмногу се зборува во [[Германија]] (каде што е прв јазик на повеќе од 95% од населението), [[Австрија]] (89%) и [[Швајцарија]] (65%). Сепак, германскиот го зборуваат и мнозинство од населението во [[Луксембург]] и [[Лихтенштајн]].
 
Други европски заедници кои го зборуваат германскиот јазик се наоѓаат во Северна [[Италија]] (во покраината [[Болцано (покраина)|Болцано]] и во некои општини во други покраини), во источните кантони во [[Белгија]], во француските региони [[Елзас]] и [[Лорена]], како и во некои гранични села од поранешниот Јужен [[Јиланд]] во [[Данска]].
 
ЗеднициЗаедници кои зборуваат германски исто така се наоѓаат во делови од [[Чешка]], [[Словачка]], [[Унгарија]], [[Полска]], [[Романија]], [[Србија]], [[Русија]] и [[Казахстан]].
 
Насилните протерувања од Русија после [[Втора светска војна|Втората светска војна]] и големите емиграции во Германија во осумдесеттите и деведесеттите години, иселијаиселиле повеќе од овие заедници. Германски зборува и странското население како и некои од потомците во [[Босна]], [[Бугарија]], [[Кипар]], [[Хрватска]], [[Египет]], [[Грција]], [[Израел]], [[Мароко]], [[Холандија]], [[Португалија]], [[Скандинавија]], [[Словенија]], [[Шпанија]], [[Турција]] и [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]].
[[Податотека:Legal statuses of German in Europe.svg|center|315px]]
 
=== Надвор од Европа ===
Заедници кои зборуваат германски постојат и во поранешната германска колонија [[Намибија]] во [[јужнаЈужна Африка]], која е независна држава од [[1990]] година, како и во други земји во кои има германски емигранти како што се [[Канада]], [[Мексико]], [[ДомениканскаДоминиканска Република]], [[Парагвај]], [[Уругвај]], [[Чиле]], [[Перу]], [[Венецуела]] (каде што е развиен дијалектот [[алемен колониеро]]), [[Јужноафриканска Република]] и [[Австралија]]. Во Намибија, [[германски Намибијци|германските Намибијци]] ги задржале германските образовни институции.
 
Заедници кои зборуваат германски постојат и во поранешната германска колонија [[Намибија]] во [[јужна Африка]], која е независна држава од [[1990]] година, како и во други земји во кои има германски емигранти како што се [[Канада]], [[Мексико]], [[Домениканска Република]], [[Парагвај]], [[Уругвај]], [[Чиле]], [[Перу]], [[Венецуела]] (каде што е развиен дијалектот [[алемен колониеро]]), [[Јужноафриканска Република]] и [[Австралија]]. Во Намибија, [[германски Намибијци|германските Намибијци]] ги задржале германските образовни институции.
 
Во [[Бразил]] најголема концентрација на германски говорници има во [[Јужно Рио Гранде]], [[Санта Катарина]], [[Парана]], [[Сао Паоло (сојузна држава)|Сао Паоло]] и [[Еспирито Санто]].
 
Значајна концентрација на потомци кои зборуваат германски има во [[Аргентина]] (5 милиони), Венецуела, Парагвај и Чиле (3 милиони). Во дваесеттиот век, преку 100 000 германски политички бегалци и претприемачи се преселијапреселиле во [[Латинска Америка]], во земји како [[Костарика]], [[Панама]], [[Венецуела]] и ДомениканскатаДоминиканската Република, даи основаатосновале енклави во кои ќе се зборува германски јазик. Како што се зборува, постои мала германска емиграција во [[Порторико]]. Скоро сите жители на градот [[Помероде]] во државата Санта Катарина во Бразил можат да зборуваат германски.
 
Според американскиот попис од [[2000]] г.година, германскиот во [[Соединети Американски Држави|Соединетите Американски Држави]], после англискиот, [[Шпански јазик|шпанскиот]], [[Кинески јазик|кинескиот]] и [[Француски јазик|францускиот]], е петти по ред најзборуван јазик во домовите (околу 1,4 милиони). Оттука произлегува дека во Соединетите Американски Држави се наоѓа една од најголемите концентрации на луѓе кои зборуваат германски надвор од Европа. Државите [[Северна Дакота]] и [[Јужна Дакота]] се единствените држави во кои германскиот, после англискиот, е најчестиот јазик кој се зборува во домовите (вториот најзборуван јазик во другите држави е шпанскиот или францускиот). Навестување за германската присутност се наоѓа во имињата на некои места како [[Нов Улм]] и многу други градови во [[Минесота]], [[Бизмарк (град)|Бизмарк]] (главниот град на државата), [[Минхен (САД)|Минхен]], [[Карлсруе (град)|Карлсруе]] и [[Стразбург (САД)|Стразбург]] во Северна Дакота, [[Нов Браунфелс]] и [[Минстер (САД)|Минстер]] во [[Тексас]] и [[Кил (САД)|Кил]], [[Берлин (САД)|Берлин]] и [[Урмантаун]] во [[Висконсин]]. Во текот на дваесеттиот век, многу од потомците на емигрантите од осумнаесеттиот и деветнаесеттиот век продолжијапродолжиле да зборуваат германски дома, но мала популација од постари (како и од помлади жители) може да се сретне во [[Пенсилванија]] ([[Амиши]]те, [[Хатерити]]те, [[Данкардси]]те и некои [[Менонити]], кои низ историјата зборувале [[хатерски германски]] и [[западни средногермански јазици|западен средногермански]], комбинација од [[пенсилвански холандски]]), [[Канзас]] (Менонити и [[Волшки Германци|Германците од Волга]]), Северна Дакота (хатерски Германци, Менонити, [[руски Германци]] и [[балтички Германци]]), Јужна Дакота, [[Монтана]], Тексас, Висконсин, [[Индијана]], [[Орегон]], [[Луизијана]] и [[Оклахома]]. Во раниот дваесетти век, имиграцијата била зачестена во [[Сент Луис]], [[Чикаго]], [[Њујорк]], [[Милвоки]], [[Питсбург]] и [[Синсинати]]. Според последниот попис во [[2006]] година, во Канада има 622 650 германски говорници, додека луѓето со грманскогерманско потекло ([[Германски Канаѓани|германските Канаѓани]]) ги има низ целата земја. Заедници кои зборуваат германски делумно можат да се сретнат во [[Британска Колумбија]] (118 035) и [[Онтарио]] (230 330). Во градот [[Киченер]] во Онтаиро постои голема и динамична општина која одамна е наречена Берлин. Германските имигранти имаа важна улога во трите големи урбани реони во земјата: [[Монтреал]], [[Торонто]] и [[Ванкувер]], имигрантите кои се доселиле после Втората светска војна успеаауспеале да го зачуваат влијанието на германскиот јазик во нивните соседства и квартови. Во првата половина на дваесеттиот век, повеќе од милион германски Канаѓани, [[КанадскиГермански канадски јазик|германско-канадскиот јазик]] го претворијапретвориле во трет јазик кој најмногу се зборува, после францускиот и англискиот. Во [[Мексико]] исто така има три големи групи жители со германско потекло, најмногу во градовите: [[Мексико Сити]], [[Пуебла]], [[Мацалтан]], [[Тапачула]] и поголемобројно население раштркано низ државите: [[Чихуахуа]], [[Дуранго]] и [[Закатекас]]. Се зборува и дека жители со германско потекло има во соседните градови околу [[Гвадалахара]], [[Халиско]] и повеќе во Северно Мексико каде германското влијание се има пренесено во мексиканската култура. Стандарден германски се зборува во богатите германски заедници во Пуебла, градот Мексико, [[Нов Леон]], [[Сан Луис Потоси]] и [[Кинитана Ро]].
 
Германските дијалекти кои најпрво се зборуваат или се зборуваазборувале во колонии или задницизаедници кои ги основааосновале германските говорници наликуваат на дијалектите во регионите од каде што потекнуваат основачите. [[Тексашки германски]] е дијалект кој се зборува во областите од Тексас кои се колонизирани, како [[Њу Браунфелс]] и [[Фредериксбург]]. [[Плаутдич]] е малцински јазик кој го зборуваат заедниците на Менонитите во Северно Мексико и повеќе од 200 000 луѓе во Мексико. Пенсилванискиот холандски е германски дијалект кој го зборуваат Амишите од Пенсилванија, Индијана и [[Охајо]].
 
Хатеритскиот германски е погорен германски дијалект од [[баварско наречје|австробаварското наречје]] на германскиот јазик кој го зборуваат заедниците на Хутеритите во Канада и во Соединетите Американски Држави. Хутеритскиот се зборува во Американскитеамериканските Државидржави: [[Вашингтон (држава)|Вашингтон]], Монтана, Северна Дакота, Јужна Дакота и Минесота и во канадските покраини [[Алберта]], [[Саскачеван]] и [[Манитоба]]. Неговите говорници припаѓаат на некои хатеритски групи, но сепак постојат говорници меѓу постарите генерации [[Прерилити]] (потомците од Хатеритите кои одлучиле да не се населат во колонии). Хатеритските деца кои растат во колонии прво учат и зборуваат хатеритски германски, пред да учат англиски - стандардниот јазик на опкружувањето во приватното целодневно училиште. И покрај тоа, многу колонии настрана од целодневните училишта продолжуваат со училишта во кои се учи [[германска граматика]]. Во Австралија, во државата [[Јужна Австралија]], нагласен бран на германскиот јазик од [[Прусија]] пристигна во илјадаосумстотиниилјада осумстотини и четириесеттите години (особено од регионот на [[Силезија]]). Со долготрајната изолација од други германски говорници и контакт со [[Австралиски англиски|австралискиот англиски]], некои укажуваа на новосоздаден единствен дијалект познат како [[бароса германски]], кој најмногу се зборувал во [[Бароса Вали]] во близина на [[Аделејд]]. Тој продолжил да се користи како прв јазик во дваесеттиот век, но неговата употреба сега е ограничена на неколку постари говорници. Постои и значаен [[германски креолски]], наречен [[унзердојч]], кој го зборуваат неколку постари жители во поранешната колонија на Германија во [[Папуа Нова Гвинеја]], низ [[Микронезија]] и во северните делови на Австралија (т.е. во крајбрежните делови на [[Квинсленд]] и [[Западна Австралија]]). Постои сериозен ризик од негово изумирање, но стручњаците прават напори да се оживее интересот за овој јазик.
 
=== Интернет ===
Ред 85 ⟶ 81:
=== Потекло ===
 
Историјата на јазикот започнува со формалната германска промена на согласките за време на миграцискиот период, разделувајќи ги од старите отмени дијалекти на [[Стара Саксонија]]. Најстарите сведочења за стариот отмен германски потекнуваат од раштрканите натписинаписи на [[постар футарк]], особено во [[Алеманија]] од шестиот век и од најстарите разбирливи текстови ([[Хилдебрандслид]], [[Муспили]] и [[Мерсбург Инкантејшнс]]) создадени до деветтиот век. Во ова време [[старoсаксонски јазик|стариот саксонски]] припаѓа на северноморската германска културна сфера, а непристојниот саксонски повеќе би потпаднал под германско отколку под англо-фризиско влијание за време на [[Свето Римско царствоЦарство|Светото Римско царствоЦарство]].
 
Бидејќи Германија била разделена на повеќе различни држави, единствената сила за унифицирање или стандардизација на германскиот јазик во периодот од неколку стотици години била претпочитањето на писателите да се обидат да пишуваат на начин кој би бил разбирлив во што е можно повеќе региони.
Ред 244 ⟶ 240:
|превод=Ситe чoвeчки суштeствa сe рaѓaaт слoбoдни и eднaкви пo дoстoинствo и прaвa. Tиe сe oбдaрeни сo рaзум и сoвeст и трeбa дa сe oднeсувaaт eдeн кoн друг вo дуxoт нa oпштo чoвeчкaтa припaднoст.
}}
Пред германската реформа за правописно пишување од 1996 година , β ги замена -ss после долгите самогласки, двогласи (дифтовзи) и пред согласки, зборовни или делумни зборовни завршетоци. Во реформираното правописно пишување, β ги замена ss само после долги самогласки и двогласи. Пред да постои голема буква β, секогаш кога била потребна голема буква се пишуваа големи SS. Исклучок е употрбата на β во правни документи и форми во кои се пишуваат имиња со голема почетна буква. За да се избегне забуна со слични имиња , „β” се користи наместо „SS” (па тогаш ќе биде:,,KREβLEIN” наместо „KRESSLEIN,,). Големата буква β била предложена и вклучена во Unicode (единствениот код), но сé уште не е признаена како стандареден грманскигермански. Всушност β не се користи во Швајцрија.
<br />
Самогласките со умлаут (ä, ö, ü) често се транскрибираат со ае, ое и уе, ако умлаутите не се достапни на тастатурата. На истиот начин β може да се транскрибира со SS.. Германските читатели ги разбираат тие транскрипции (иако изгледаат невообичаено), но ако се достапни умлаутите тие се избегнуваат, бидејќи се сметаат за несоодветно правописно пишување. (Во Вестфален и Шлезвиг-Холштајн , постојат имиња на градови и семејства во кои дополнително е има продолжен ефект на самогласка, на пример:Raesfeld [ˈraːsfɛlt]Coesfeld [ˈkoːsfɛlt] i Itzehoe [ɪtsəˈhoː], но оваа употреба на буквата е после а/о/у не се појавува во денешниот правописен на чин на пишување зборови).