Хамбург: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
поправка на правопис
Ред 1:
{{About|германски град}}
{{Infobox German state
|Name = Слободен и Ханзинханзин град Хамбург
|German_name = Freie und Hansestadt Hamburg
|image_photo = Hamburg Rathaus.jpg
Ред 36:
'''Хамбург''' ({{lang-de|Hamburg}}, [[Долногермански јазик|долногермански]]/[[Западен долногермански јазик|долносаксонски]]: ''Hamborg'') — [[Список на градови во Германија со повеќе од 100.000 жители|втор најголем град]] во [[Германија]] и [[Најголеми градови на Европската Унија|седми најголем град]] во [[Европска Унија|Европската Унија]].<ref>{{нмс|url=http://www.citymayors.com/features/euro_cities1.html |title= Најголемите градови во Европа|work=Статистика на градоначалникот|accessdate=29 декември 2009}}</ref> Градот е дом на преку 1,8 милиони луѓе, додека [[Хамбург (метрополитенска област)|метрополитенската областа Хамбург]] (вклучува делови од соседните [[Покраини на Германија|покраини]] [[Долна Саксонија]] и [[Шлезвиг-Холштајн]]) има повеќе од 4,3 милиони жители. [[Пристаниште Хамбург|Хамбуршкото пристаниште]] е третото најголемо пристаниште во Европа (по пристаништата во [[Ротердам]] и [[Антверпен]]) и се наоѓа помеѓу дваесетте најголеми во светот.
 
Службеното име на Хамбург е ''Слободен и Ханзинханзин град Хамбург'' (германски: ''Freie und Hansestadt Hamburg'').<ref name=constitution>[[Устав на Хамбург]] {{Citation|title=Собрание на Слободниот и Ханзинханзин град Хамбург |url= http://hh.juris.de/hh/gesamt/Verf_HA.htm#Verf_HA_rahmen|date=6 јуни 1952|edition=11.|accessdate=21 септември 2008}} {{de}}</ref> Тоа ја прикажува [[Историја на Хамбург|историјата на Хамбург]], како член на средновековната [[Ханза]], како [[слободен царски град]] на [[Свето римскоРимско царствоЦарство|Светото римскоРимско царствоЦарство]] и самиот факт дека Хамбург е [[град-држава]] и една од шеснаесетте [[сојузни покраини во Германија]].
 
Хамбург е главниот сообраќаен јазол во [[Северна Германија]] и е еден од најбогатите градови во Европа. Станал медиумски и индустриски центар, со фабрики и објекти на [[Ербас]], Блом + Фос и Аурубис. Радискиот и телевизиски јавен дифузер [[„Норддојчер рундфунк“ (Norddeutscher Rundfunk]]) и издавачите, како што се Грунер + Јар и Шпигел се столбови на важната медиумска индустрија во Хамбург. Севкупно, има повеќе од 120.000 претпријатија.
 
Градот е главно туристичко одредиште, како за домашните така и за странските посетители, остварувајќи околу 7,7 милиони ноќевања во 2008 година.<ref>{{нмс|url=http://www.statistik-nord.de/uploads/tx_standocuments/Tourismus_HH_0812.pdf|title=Ноќевања во 2008|work=Статистичко биро на Северна Германија|language=германски|accessdate=29 декември 2009}}</ref> Хамбург се нашол на 23. место во светот по квалитетот на живот во 2009 година,<ref name="theage.com.au">{{cite news|url=http://www.theage.com.au/executive-style/culture/melbourne-pips-sydney-again-in-livability-stakes-20090617-chzy.html|location=Мелбурн|work=The Age|first=Паола|last=Тотаро|title=Мелбурн го достигна Сиднеј повторно во квалитетот на живот|date=18 јуни 2009}}</ref>, повисоко во некои слични списоци<ref name="theage.com.au"/>, а во 2010 година градот се најде на 10. место во светот.
Ред 48:
Хамбург се наоѓа на јужната точка на полуостровот [[Јитланд]], точно помеѓу [[континентална Европа]] на југ, [[Скандинавија]] на север, [[Северно Море|Северното Море]] на запад и [[Балтичко Море|Балтичкото Море]] на исток. Хамбург се наоѓа на реката [[Елба]], на нејзиното устие со [[Алстер (река)|Алстер]] и [[Биле]]. Центарот на градот се наоѓа околу [[Биненалстер]] („Внатрешен Алстер“) и [[Аусеналстер]] („Надворешен Алстер“) двете првично создадени со заградување на реката Алстер и создавање на езерата. Островот [[Нојверк]] и двата помали соседни острови Шархерн и Нигехерн, кои се наоѓаат во [[Национален парк Ваденско Море|националниот парк Ваденско Море во Хамбург]], се исто така дел од Хамбург.<ref>Документ за националниот парк Ваденско Море во Хамбург {{Citation |title= Закон за националниот парк Ваденско Море во Хамбург |url=http://www.landesrecht.hamburg.de/jportal/portal/page/bshaprod.psml?doc.id=jlr-WattMGHArahmen&st=lr&showdoccase=1&paramfromHL=true#focuspoint|date=1990-04-09 |accessdate=2011-02-26 }} {{de}}</ref>
 
Населбите [[Нојенфелде]], [[Кранц (Хамбург)|Кранц]], Франкоп и [[Финкенвердер]] се дел од регионот [[Алтес Ланд]] („стар крај“), најголемиот регион за производство на овочјеовошје во [[Централна Европа]]. Населбата [[Нојграбен-Фишбек]] се наоѓа на највисоката надморска височина во Хамбург, [[Хаселбрак]] на 116,2 метри [[надморска височина]].<ref>{{Citation |author=''Геолошко покраинско биор Хамбург'' |title= Статистичка годишна книга 2007/2008 |year=2007 |publisher= Статистичко биро за Хамбург и Шлезвиг-Холштајн |location= Хамбург |issn=1614-8045}} {{de}}</ref>
 
=== Клима ===
 
Хамбург има [[океанска клима]]. Климата во Хамбург е под влијание на на неговата близина на брегот и морските воздушни маси, кои потекнуваат од [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]]. Околните мочуришта, исто така, уживаатпрофитираат воод морската умерена клима. Снежните врнежи се ретки, генерално се случуваат само еднаш или двапати годишно.
 
Најтоплите месеци во Хамбург се јуни, јули и август, со високи температури од 19,9 до 22,2 °С. Најладни се декември, јануари и февруари, со температури од -1,4 до 0,0 °С.<ref name=WMO />
Ред 142:
{{Главна|Историја на Хамбург}}
 
[[Податотека:Limes.saxoniae.wmt.png|мини|''Limes Saxoniae'', границите помеѓу [[Саси]]те и словенските [[Ободрити]], создадени околу 810. година]]
 
Првото историско име за градот било, според извештаите на [[Клавдиј Птоломеј]], '''TrevaТрева'''.
Но, градот го добил неговото денешно име, Хамбург, од првата постојана градба на местото, замок чија изградба била наредена од царот [[Карло Велики]] во 808 ггодина. [[Замок]]от бил изграден на каменесткаменит терен во мочуриштето помеѓу реките [[Алстер (река)|Алстер]] и [[Елба]] како одбрана против [[Словени|словенски]] упадупади. Замокот бил наречен ''Hammaburg'', ''burg'' означувајќи замок или тврдина. Потеклото на терминот ''Hamma'' останува непознат,<ref><cite id=Verg>{{Citation |last1=Верг |first1=Ерих |last2=Верг|first2=Мартин|year=2007 |title= Авантурата како е наречен Хамбург |edition=4-то |location= Хамбург |publisher= Елерт & Рихтер |isbn= 9783831901371 |page=8}} {{de}}</ref>, исто како и точната локација на замокот.<ref>{{cite news |title=Хамабург – големата заблуда |url=http://www.abendblatt.de/daten/2007/12/12/826430.html |date=2007-12-12 |publisher= Хамбург Абендблат |accessdate=2008-09-30}} {{de}}</ref>
 
Во 834 година, Хамбург бил назначен за седиште на [[Католичка црква|римокатоличката]] [[кнез-епископ|кеневска епископија]], чиј прв епископ, [[Ансгар]], станал познат како Апостолапостол на Северот. Две години подоцна, ХамбургХамбуршката бил обединетобединета со [[Бременска архиепископија|Бременската]] како Хамбуршко-бременска архиепископија.<ref name=verg15>[[#Verg|Verg (2007)]], p.15</ref> Во 1529 година, градот го прифатил [[лутеранство]]то и Хамбург постепено добивал [[Протестанство|протестанскипротестантски]] бегалци од [[Холандија]] и [[Франција]], а во 17-от век, [[Заедница на португалските Евреи во Хамбург|Сепарди Евреите Сепарди]] од [[Португалија]].
 
Хамбург бил уништуван и окупиран неколку пати. Во 845 година, флота на 600 [[Викинзи|викиншки]] брода впловиле во [[Елба|реката Елба]] и го уништиле Хамбург, кој во тоа време, бил град од околу 500 жители.<ref name="verg15"/> Во 1030 година, градот бил опожарен од кралот [[Мешко II Ламберт]] од [[Полска]]. [[Валдемар II|Валдемар II од Данска]] го нападнал и окупирал Хамбург во 1201 и во 1214 година. [[Црна смрт|Црната смрт]] убила најмалку 60% од населението на Хамбург во 1350 година.<ref>{{citation |last=Снел |first=Мелиса |url=http://historymedren.about.com/od/theblackdeath/a/greatmortality_2.htm |title= Големата смртност |publisher=Historymedren.about.com |accessdate=2009-04-19 |year=2006}}</ref> Хамбург имал неколку големи пожари, најпознатиотнајпознати билбиле во 1284 и 1842 година. Во 1842 година, околу една четвртина од внатрешниот град бил уништен во „Големиот огин“. Овој пожар започнал ноќта на 4 мај 1842 година и бил изгаснат на 8 мај. Биле уништени три цркви, градското собрание и многу други згради, убивајќи 51 човек и оставајќи околу 20.000 без покрив на главата. Обновата траела повеќе од 40 години.
 
[[Податотека:Seal City of Hamburg 1241 replica.jpg|thumb|left|Печатот од 1241 година]]
[[Податотека:Hamburg.Karte1320.rekonstruiert.Gaedechen.jpg|thumb|Хамбург во 1320 година]]
[[Податотека:Jmdavid hamburg.jpg|thumb|Хамбург во 1811 година]]
 
Во 1189 година, со царска повелба, [[Фридрих I Барбароса]] му доделил на Хамбург статус на [[слободен царски град]] и ја ослободил од даноци областа од Долна Елба до Северното Море. Во 1265 година, наводно фалсификуванафалсификувано писмо било презентирано на или од Советот на Хамбург.<ref name=verg26>[[#Verg|Verg (2007)]], p. 26</ref> Оваа повелба, заедно со близината на Хамбург до главните трговски патишта на [[Северно Море|Северното Море]] и [[Балтичко Море|Балтичкото Море]], брзо го направиле главно пристаниште во [[Северна Европа]]. Неговиот трговски сојуз со [[Либек]] во 1241 го започнале потеклото и јадрото на силната Ханзаханза на трговски градови. На 8 ноември 1266, договорот помеѓу [[Хенри III]] и трговците од Хамбург, им дозволил да ја основаат ''hanse'' во Лондон. Ова било првпат во историја, во која зборот ''hanse'' бил користен за трговскиот еснаф на [[Ханза]]та.<ref name=verg30>[[#Verg|Verg (2007)]], p. 30</ref> Првиот опис на граѓанското, кривичното и процесното право за град во Германија во германски јазик, ''Ordeelbook'' (''Ordeel'': казна) бил напишан од страна на адвокат од [[Политика на Хамбург|сенатот на Хамбург]], ''Јордан фон Бојценбург'', во 1270.<ref>{{Citation |title= Средновековното потекло на современото правно образование: Помеѓу Црквата и Државата |first= Давид С. |last= Кларк |journal= Американски магазин за споредбено право |volume=Vol. 35, No. 4 |year=1987 |pages=653–719 |publisher= Американско здружение за споредбено право |doi=10.2307/840129 |issue=4 |jstor=840129 }}</ref> На 10 август 1410, граѓанските немири довеле до компромис (германски:''Rezeß'', буквално означува: повлекување). Ова е сметано како прв [[Устав на Хамбург]].<ref>[[#Verg|Verg (2007)]], p. 39</ref>
 
По распадот на [[Свето римскоРимско царствоЦарство|Светото римскоРимско царствоЦарство]] во 1806 година, [[Слободен царски град|слободниот царски град]] Хамбург не бил приклучен кон ниедна поголема административна област задржувајќи определенопределени посебнопосебни привилегии, но подоцна станал [[Суверенитет|суверена]] држава со службен наслов ''Слободен и ханзин град Хамбург''. Хамбург бил кратко припоен од [[Наполеон]] кон [[Прва Француска империјаИмперија|Првото францускоФранцуско царствоЦарство]] (1810–14). Руските сили под водство на [[Леонтиј Бенигсен|генералот Бенигсен]] конечно го ослободиле градот во 1814 година. Хамбург го повратил својот статус од пред 1811, како град-држава во 1814 година. [[Виенски конгрес|Виенскиот конгрес]] во 1815 година ја потврдил независноста на Хамбург и станал еден од 39-те суверени држави на [[Германска Конфедерација|Германската Конфедерација]] (1815–66).
 
Во 1860 година, државата Хамбург прифатила републикански устав. Хамбург станал град-држава во рамките на [[Северногерманска Конфедерација|Северногерманската Конфедерација]] (1866–71), на [[Германска Империја|Германската Империја]] (1871–1918) и во текот на периодот на [[Вајмарска Република|Вајмарската Република]] (1919–33). Хамбург го искусил својот најбрз развој во текот на втората половина на 19-от век, кога неговото население се зголемило за четирипати на 800.000 жители, како растела [[Атлантски Океан|прекуатлантската]] трговија на градот, помагајќи му да станастане европско трето најголемо пристаниште. Со [[Алберт Балин]], како нејзин директор, [[Линија Хамбург-Америка|линијата Хамбург-Америка]] станалстанала светска најголема [[Атлантски Океан|прекуатлантска]] бродска компанија на почетокот на векот. Бродски компании кои пловеле до [[Јужна Америка]], [[Африка]], [[Индија]] и [[Источна Азија]] се наоѓале во градот. Хамбург бил местото за повеќето Германци и [[Источна Европа|источноевропејци]] за преселба во [[САД|Соединетите Американски Држави]] во доцниот 19-ти век и раниот 20-ти век. Трговски заедници од целиот свет сакале да се наоѓаат тука.
 
Големата епидемија на [[колера]] во 1892 година била лошо водена од градските власти, кои сè уште задржале необичен степен на независност за германски град во тоа време. Околу 8.600 умреле во најголемата германска епидемија во доцниот 19-ти век и последната голема колера епидемија на колера во голем град во западниот свет.
 
=== Втора светска војна ===
[[Податотека:Hamburg after the 1943 bombing.jpg|thumb|[[Бомбардирање на Хамбург во Втората светска војна|Хамбург по бомбардирањето во 1943]]]]
[[Податотека:Bombing of Hamburg.ogg|мини|десно|300п|Киножурнал за американското бомбардирање на Хамбург]]
Во [[Нацистичка Германија|Третиот Рајх]], Хамбург бил ''[[Административна поделба на Нацистичка Германија|гау]]'' од 1934 до 1945. Во текот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Хамбург претрпел серија на британски [[Бомбардирање на Хамбург во Втората светска војна|воздушни напади]], кои уништиле многу од станбените подрачја, како и пристанишната област. На 23 јули 1943, [[огнена стихија]] развиена како последица на британските бомбардирање, ширејќи се од ''Hauptbahnhof'' (централна железничка станица) и брзо минувајќи на југоисток, целосно уништила некои окрузи, како што се [[Хамерброк]], [[Билброк]] или [[Хам-Југ]]. Овие густо население окрузи на работничката класа минале низ драматични демографски промени, како последица на илјадниците луѓе починати во пламенот. Додека некои од уништените окрузи биле обновени како резиденциски области по војната, други како Хамерброк се чисто комерцијални, без нималку постојано население. Бомбардирање, со кодно име [[Операција Гомора]] спроведена од [[Кралски воздушни сили|РАФ]], убивајќи околу 40.000 цивили; прецизната бројка не е познатпозната. Околу 1 милион цивили биле евакуирани во текот на бомбардирањата.
 
Се верува дека најмалку 42.900 луѓе загинале во<ref name="kz-neuengamme">[http://www.kz-gedenkstaette-neuengamme.de Спомен-плоча Концентрационен логор Нојенгаме]</ref> во [[Концентрационен камп Нојенгаме|Нојенгаме]], [[Нацистички концентрациони кампови|концентрационен камп]] (се наоѓа околу 25 километри надвор од градот, во мочуриштата), најмногу поради епидемии и во [[СС Кап Аркона (1927)|бомбардирањето на евакуација]] на крајот на војната.
 
=== Повоена историја ===
Хамбург им се предал без борба на [[Британски вооружени сили|британските сили]] на 3 мај 1945 година.<ref>Ortwin Pelc, Kriegsende in Hamburg, Hamburg 2005</ref> По [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Хамбург бил во [[Окупациски зони на Германија|Британската окупациска зона]] и станал покраина на тогашната [[Западна Германија|Сојузна Република Германија]] во 1949 година. На 16 февруари 1962 година, [[Поплава на Северното Море во 1962|поплата на Северното Море таа година]] предизвикала нивото на Елба да се искачи на највисоко историско ниво, поплавувајќи една петтина од Хамбург и убивајќи повеќе од 300 луѓе. Во 1961, [[the BeatlesБитлси]]те станале познатпознати по свирењето музика во клубови во Хамбург.
 
[[Внатрешна германска граница|Внатрешната германска граница]] — само 50 километри источно од Хамбург - го делела градот од поголемиот дел од неговата околина и понатаму ја намалила глобалната трговија на Хамбург. По [[Повторно обединување на Германија|повторното обединување на Германија]] во 1990 година и пристапот на некои [[Источна Европа|источноевропски]] и [[балтички држави]] во [[Европска Унија|ЕУ]] во 2004 година, [[Пристаниште Хамбург|пристаништето во Хамбург]] има амбиции за повратувањевраќање на неговата позиција како најдлабоко пристаниште за контејнерски превоз во регионот и негов главен комерцијален и трговски центар.
Хамбург се предал без борба на [[Британски вооружени сили|британските сили]] на 3 мај 1945.<ref>Ortwin Pelc, Kriegsende in Hamburg, Hamburg 2005</ref> По [[Втора светска војна|Втората светска војна]], Хамбург бил во [[Окупациски зони на Германија|Британската окупациска зона]] и станал покраина на тогашната [[Западна Германија|Сојузна Република Германија]] во 1949. На 16 февруари 1962, [[Поплава на Северното Море во 1962|поплата на Северното Море таа година]] предизвикала нивото на Елба да се искачи на историско ниво, поплавувајќи една петтина од Хамбург и убивајќи повеќе од 300 луѓе. Во 1961, [[the Beatles]] станале познат по свирењето музика во клубови во Хамбург.
 
[[Внатрешна германска граница|Внатрешната германска граница]] — само 50 километри источно од Хамбург - го делела градот од поголемиот дел од неговата околина и понатаму ја намалила глобалната трговија на Хамбург. По [[Повторно обединување на Германија|повторното обединување на Германија]] во 1990 и пристапот на некои [[Источна Европа|источноевропски]] и [[балтички држави]] во [[Европска Унија|ЕУ]] во 2004, [[Пристаниште Хамбург|пристаништето во Хамбург]] има амбиции за повратување на неговата позиција како најдлабоко пристаниште за контејнерски превоз во регионот и негов главен комерцијален и трговски центар.
 
== Демографија ==
Ред 266 ⟶ 265:
Хамбург има архитектонски значајни градби во широк спектар од стилови. Меѓутоа, има и неколку [[Облакодер|облакодери]]. Од друга страна, црквите како што се [[Црква Свети Никола (Хамбург)|Свети Никола]], највисоката градба во светот во 19-от век, се важни знаменитости. На панорамата на Хамбург карактеристички се високите кубиња на главните цркви (''Hauptkirchen'') [[Црква Свети Михаил (Хамбург)|црква Свети Михаил]] (наречена „Мишел“), [[Црква Свети Петар (Хамбург)|црква Свети Петар]], [[Црква Свети Јаков (Хамбург)|црква Свети Јаков]] (''St. Jacobi'') и [[Црква Света Катарина (Хамбург)|црква Свети Катарина]] покриени со бакарни плочки и се разбира [[Телевизиска кула Хајнрих Херц|телевизиската кула Хајнрих Херц]], некогаш јавно достапна радио и телевизиска кула.
 
Многуте потоци, реки и канали во Хамбург се пречени од преку 2.300 мостови, повеќе отколку [[Амстердам]] или [[Венеција]].<ref>{{Citation |title= Хамбург– Зелена метропола на вода |url=http://www.hamburg.de/umwelt/wasser/150782/stadt-am-wasser.html |date=2007-07-01 |author= Биро |publisher=[[Политика на Хамбург|Behörde für Stadtentwicklung und Umwelt]] |location= Хамбург |accessdate=2008-09-24 }} {{de}}</ref> Хамбург има повеќе моста во рамките на градот отколку било кој било друг град на светот. [[Мост Келбранд|Мостот Келбранд]], [[Мостови Фрајхафен (Елба)|мостовите Фрајхафен]] и мостовите Кенеди и Ломбард го делат Биненалстер од Аусеналстер се важните сообраќајници.
 
[[Градски дом (Хамбург)|Градскиот дом]] (собрание) е богато украсена неоренесансна зграда завршена во 1897. Кулата е 112 метри висока. Нејзината фасада, 111 метри долга, отсликува императори на Светото римскоРимско царствоЦарство, додека Хамбург бил слободен царски град, единствено под суверенитетот на Императорот.<ref>{{Citation |first= Ајке Манфред |last= Буба |url=http://fhh1.hamburg.de/fhh/internetausstellungen/rathausfuehrung/rathausmarkt.htm |title= На плоштадот на Градскиот дом |year=1998 |publisher=[http://fhh1.hamburg.de/fhh/internetausstellungen/rathausfuehrung/index.htm Страница за Хамбург] |accessdate=2008-08-13 }} {{de}}</ref> [[Чилехаус]], зграда од тули и камени, изградена во 1922 и проектирана од архитектот [[Јохан Фридрих Хегер|Фриц Хегер]], е обликувана како брод за крстосување.
 
Најголемиот европски градски развој (до 2008), [[Хафен Сити]], ќе има домови за 10.000 жители и 15.000 работници. Планот ги вклучува проектите од [[Рем Колхас]] и [[Ренцо Пјано]]. [[Филхармониска сала Елба|Филхармониската сала Елба]] ''(Elbphilharmonie)'', се очекува да биде завршена до средината 2012, ќе има концерти во салата на врвот на еден стара магацин, проектирана од швајцарската фирма ''[[Herzog & de Meuron]]''.<ref>{{Citation |author= Биро |title= Филхамониската сала Елба од Herzog & de Meuron |url=http://www.archnewsnow.com/features/Feature223.htm |date=2007-04-05 |accessdate=2008-08-23 |publisher=ArchNewsNow.com }}</ref><ref>{{Citation |last= Јегер |first= Фалк |title= Вода за живот и работа. Хамбуршкиот Хафен Сити |url=http://www.goethe.de/kue/arc/dos/dos/sls/en3356905.htm |publisher= [[Гете-Институт]] |month= мај |year=2008 |accessdate=2008-08-23 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20080602083717/http://www.goethe.de/kue/arc/dos/dos/sls/en3356905.htm <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-06-02}}</ref>
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Хамбург