Википедија

Галаксија: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
embed {{Нормативна контрола}} with wikidata information
сНема опис на уредувањето
Ред 1:
[[Податотека: NGC_4414_(NASA-med).jpg|right|thumb|280px|'''[[NGC 4414]]''', Типична спирална галаксија во соѕвездието [[Береникина Коса]]]]
 
'''Галаксија''' — гравитационен спој од [[Ѕвезда|ѕвездени]] системи, [[меѓуѕвездена прашина]], [[плазма]] и [[темна материја]]. Типичните галаксии бројат содржат од 10 [[милион]]и до 1 [[трилион]] ѕвезди, кои орбитираат околу заеднички центар на [[гравитација]]. Поголемиот дел од галаксиите се протегаат и до повеќе од неколку илјадници [[светлосна година|светлосни години]] во дијаметарпречник.
 
Просторот помеѓу галаксиите е исполнет со [[плазма]] која не достига поголема [[вискозност]] од еден [[атом]] на [[метар кубен]]. Се претпоставува дека постојат повеќе од сто [[милијарда|милијарди]] галаксии во [[метагалаксија]]та (видливата вселена).
 
Галаксиите содржат различен број на [[Ѕвезденѕвезден систем|ѕвездени системи]], [[Ѕвездено јато|јата ѕвезди]] и различни типови на меѓуѕвездени облаци. Помеѓу овие објекти има ретка меѓуѕвездна средина од гасови, прашина и [[Космичко зрачење|космички зраци]]. Податоците од набљудувањата укажуваат дека супермасивните [[Црна дупка|црни дупки]] може да постојат во центарот на многу галаксии, ако не и во сите галаксии. Се смета дека тие се примарен двигател на активни галактички никулци кои се наоѓаат во јадрото на некои галаксии. Млечниот пат има барем еден таков објект.<ref>Finley, D.; Aguilar, D. (2005-11-02). [http://www.nrao.edu/pr/2005/sagastar/ "Astronomers Get Closest Look Yet At Milky Way's Mysterious Core"]. National Radio Astronomy Observatory. Retrieved 2006-08-10.</ref>
 
Историски гледано, галексиите се категоризираат според нивната очигледна форма, што вообичаено се однесува на нивната видлива морфологија. [[Елиптична галаксија|Елиптичната галаксија]]<ref>Hoover, A. (2003-06-16). [http://news.ufl.edu/2003/06/16/galaxies/ "UF Astronomers: Universe Slightly Simpler Than Expected"]. Hubble News Desk. Retrieved 2011-03-04. Based upon: Graham, A. W.; Guzmán, R. (2003). "HST Photometry of Dwarf Elliptical Galaxies in Coma, and an Explanation for the Alleged Structural Dichotomy between Dwarf and Bright Elliptical Galaxies". Astronomical Journal 125 (6): 2936–2950. arXiv:astro-ph/0303391. Bibcode 2003AJ....125.2936G. doi:10.1086/374992.</ref> е честа форма, која што има светлосен профил во форма на [[елипса]]. [[Спирална галаксија|Спиралните галаксии]] имаат форма на диск со искривени краци составени од прав. Оние галаксии кои имаат неправилни или невообичаени форми се познати како [[Неправилна галаксија|неправилни галаксии]] и типично се резултат на нарушувањата од гравитациското влечење на соседните галаксии. Таквите интеракции меѓу галаксиите кои можат да резултираат во спојување, понекогаш предизвикуваат значајно зголемување на [[Формирање на ѕвезди|формирањето на ѕвезди]], што пак, води кон формирање на [[Активна галаксија|активни галаксии]]. Помалите галаксии кои немаат кохерентна структура се нарекуваат [[Неправилна галаксија|неправилни галаксии]].<ref>Jarrett, T. H.. [http://www.ipac.caltech.edu/2mass/gallery/galmorph/ "Near-Infrared Galaxy Morphology Atlas"]. California Institute of Technology. Retrieved 2007-01-09.</ref>
 
Постојат повеќе од 170 (1.,7 × 10<sup>11</sup>) милјарди галаксии во [[метагалаксија]]та.<ref>Deutsch, David (12011). [http://books.google.mk/books?id=Z7uFxViR19oC&pg=PT234&redir_esc=y The Fabric of Reality]. Penguin Books Limited. pp. 234–. ISBN 978-0-14-196961-9.</ref> Повеќето се со дијаметарпречник од 1000 до 100 000 [[Парсек|парсеци]] и вообичаено се раздвоени меѓу себе со растојание од милиони парасеци (или мегапарасек). [[Меѓугалактичка средина|Меѓугалактичката средина]] (просторот меѓу галаксиите) е исполнет со редок гас со просечна густина која е помала од еден [[атом]] на кубен метар. Поголемиот број галаксии се организирани во хиерархија на здруженија познати како групи и јата, кои пак заедно формираат големи суперјата. Во најголем размер овие здруженија генерално се организирани во нишки, кои се опкружени со огромна празнина.<ref>"[http://www.damtp.cam.ac.uk/research/gr/public/gal_lss.html Galaxy Clusters and Large-Scale Structure"]. University of Cambridge. Retrieved 2007-01-15.</ref>
 
Најстарата и најоддалечената утврдена галаксија е [[GN-z11]], откриена во март 2016 г. Се наоѓа на растојание од 32 милијарди [[светлосна година|светлосни години]] од Земјата, и видена е како што изгледала само 400 милиони години по [[Голема експлозија|Големата експлозија]].
На 12 декември 2012 година астрономите кои работеле со [[Хабл (вселенски телескоп)]], објавија дека најодалечената позната галаксија UDFj-39546284 сега се проценува дека е уште подалеку отколку што претходно се мислело. Галаксијата за која се верува дека е формирана околу 380 милиони години<ref>Wall, Mike (December 12, 2012). [http://www.space.com/18879-hubble-most-distant-galaxy.html "Ancient Galaxy May Be Most Distant Ever Seen"]. Space.com. Retrieved December 12, 2012.</ref> по [[Големата експлозија]] (околу 13.77 милјарди години)<ref>[http://www.space.com/18879-hubble-most-distant-galaxy.html "How Old is the Universe?"]. WMAP- Age of the Universe. The National Aeronautics and Space Administration (NASA). 2012-12-21. Retrieved 2013-01-01.</ref> и има z ([[црвено поместување]]) од 11.9, е одалечена од Замјата за околу 13.37 милјарди [[Светлосна година|светлосни години]].
 
==Видови и морфологија==
Ред 34:
Поголемиот број на спирални галаксии имаат линеарна група на ѕвезди во облик на лента која се шири нанадвор од било која страна на јадрото и потоа се спојува во структура на спирални краци.<ref>Eskridge, P. B.; Frogel, J. A. (1999). "What is the True Fraction of Barred Spiral Galaxies?". Astrophysics and Space Science 269/270: 427–430. Bibcode 1999Ap&SS.269..427E. doi:10.1023/A:1017025820201.</ref> Според Хабловата класификациска шема, овие галаксии се означени со SB, проследено со мала буква (а, b или c) која што ја означува обликот на спиралните краци (во ист смисол како и кај категоризацијата на нормалните спирални галаксии). Се смета дека лентите се привремени структури кои се случуваат како резултат на густински бран кој зрачи надвор од јадрото или пак, како резултат на [[галактичка плима]] од интеракција со друга галаксија.<ref>Bournaud, F.; Combes, F. (2002). "Gas accretion on spiral galaxies: Bar formation and renewal". Astronomy and Astrophysics 392 (1): 83–102. arXiv:astro-ph/0206273. Bibcode 2002A&A...392...83B. doi:10.1051/0004-6361:20020920.</ref>
Нашата галаксија [[Млечен пат|Млечниот пат]] е голема [[пречкеста спирална галаксија]] во облик на диск<ref>Alard, C. (2001). "Another bar in the Bulge". Astronomy and Astrophysics Letters 379 (2): L44–L47. arXiv:astro-ph/0110491. Bibcode 2001A&A...379L..44A. doi:10.1051/0004-6361:20011487.</ref> со околу 30 килопарсеци во дијаметарпречник и килопарсек дебелина. Содржи околу две илјади милјарди (2×10<sup>11</sup>)<ref>Sanders, R. (2006-01-09). [http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2006/01/09_warp.shtml "Milky Way galaxy is warped and vibrating like a drum"]. UCBerkeley News. Retrieved 2006-05-24.</ref> ѕвезди и има вкупна маса која е околу шест илјади милјарди пати повеќе маса од Сонцето.<ref>Bell, G. R.; Levine, S. E. (1997). "Mass of the Milky Way and Dwarf Spheroidal Stream Membership". Bulletin of the American Astronomical Society 29 (2): 1384. Bibcode 1997AAS...19110806B.</ref>
 
 
 
== Поврзано ==
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Галаксија“