Википедија

Јанош Бојаи: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[непроверена преработка][непроверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Јанош Бољаи преместена како Јанош Бојаи
Нема опис на уредувањето
Ред 1:
{{Infobox Scientist
{{Без извори|датум=октомври 2009}}
|name = Јанош Бојаи
{{внимание}}
|native_name = János Bolyai
 
|image = JanosBolyai.jpg
== Биографија на Јанош Бољаи ==
|image_width = 200px
'''''Резиме''''': Разговорот за концептуалниот терминолошки систем на Јанош(Јохан) Бољаи е апсолутна и хиперболична (каратко кажано не-Евклидова) геометрија се фокусира на терминот “паралела” (или “паралено”). Како што значењето на паралелноста има централна улога во историскиот развој на “теоријата на паралелите” која резултира со пронаоѓањето на не-Евклидовата геометрија, концептот на паралелни линии беше фундаментален во терминолошкиот систем на ново откриената геометрија. Најпрво од се реконструкцијата и анализите на генералниот историски поглед на Јанош Бољаи е “паралелата” и истиот термин ќе биде формулиран на начин кој ќе биде достапен на философските порекнувања.
|caption = Неверодостоен портрет на Бојаи
 
|birth_date = {{birth date|1802|12|15|df=y}}
=== Основни биографски податоци ===
|birth_place = [[Клуж-Напока|Коложвар]], [[Трансилванија]]
'''Јанош Бољаи''' (15 Декември, 1802 – Јануари 27, 1860) беше унгарски математичар, познат со неговите заложби околу не-Евклидовата геометрија. Бољаи е роден во Kolozsvár , Трансилваниа (денешна Cluj-Napoca, Романија), син на добро-познатиот математичар, Фаркаш Бољаи.
|residence = [[Хабсбуршка монархија]]
На тринаесет годишна возраст тој го усовршува сметањето и други форми на аналитичка механика, добивајќи инстрикции од неговиот татко. Тој студира на Ројал Колеџот во Виена од 1818 до 1822 година. Јанош станува преопседнат со Евклидовите паралелни постулати кои неговиот татко ги напиша за него.
|citizenship =
|nationality =
|ethnicity = [[Унгарци|Унгарец]]
|death_date = {{death date and age|1860|1| 27|1802|12|15|df=y}}
|alma_mater =
|doctoral_advisor =
|academic_advisors =
|doctoral_students =
|notable_students =
|known_for = [[неевклидова геометрија]]
|author_abbrev_bot =
|author_abbrev_zoo =
|influences =
|death_place = [[Таргу Муреш|Марошвашархеј]], [[Трансилванија]]
|fields = [[математика]]
|influenced =
|awards =
|religion =
|signature =
|footnotes =
}}
'''Јанош Бојаи''' ([[унг.]] ''János Bolyai'') ([[15 декември]] [[1802]] – [[27 јануари]] [[1860]]) беше унгарски математичар, познат со неговите заложби околу [[неевклидова геометрија|неевклидовата геометрија]]. Бојаи е роден во Коложвар, [[Трансилванија]] (денешна [[Клуж-Напока]], [[Романија]]), син на добро-познатиот математичар, Фаркаш Бојаи.
На тринаесет годишна возраст тој го усовршува сметањето и други форми на аналитичка механика, добивајќи инстрикции од неговиот татко. Ја посетувал Царската школа во Виена од 1818 до 1822 година. Јанош станува преопседнат со [[Евклидова аксиома за паралелите|Евклидовaта аксиома за паралелите]] кои неговиот татко ги напиша за него.
 
=== Творештво ===
Меѓутоа Јанош остана на своето истражување и дојде до заклучок дека постулатите се независни од другите аксиоми во геометријата и поради таквата разлика геометријата може да биде конструирана на нејзиниот негатив. Тој му Надвор од нулата јас создадов нов чуден напиша на својот татко: “универзум”. Помеѓу 1820 и 1823 година Јанош беше подготвен да расправа за комплетниот систем на не-Евклидоватанеевклидовата геометрија. Трудот на БољаиБојаи беше објавен во 1832 како додаток на математичкиот учебник на неговиот татко.
 
 
== Живот и дело ==
 
=== Почетоци ===
=== Почетоците на Бољаи ===
 
Во 1816 година таткото на БољаиБојаи му напиша на својот пријател, истакнатиот физичар [[Карл Фридрих Гаус]] прашувајќи го дали ќе му дозволи на неговиот син да живее со него и да му овозможи најдобра математичкаматематичко едукацијаобразование. Всушност тоа беше прекрасна образование за Јанош и интересно е колку тој може да истражува во областа на математиката, се разбира доколку Гаус го прифати предлогот на Фаркаш. Гаус ја одбил идејата на неговиот татко. Кога Јанош заврши наво MarosvásárhelyМарошвашархејската колеџотшкола на 30 јуни 1817 не му беше јасно колку тој може да добие добрадобро математичкаматематичко едукацијаобразование. Никој од универзитетите во Пешта или Виена не нудеа добра и квалитетна математичка образование и Фаркаш неговиот татко, не вложуваше напори да го испрати неговиот син на некој од престижните универзитети во странство.Одлуката Јанош да студира воено инжењерство во академијата за инжењерство во Виена, беше прифатена со многу болка и тага, на крајот од ова патешествие беше избрана помалку лошата можна опција. Тоа не укажува дека Јанош воопшто не ја изучуваше матаматиката тој низ курсот во воената академија изучуваше математички сегменти.
 
=== Бољаи воВо редовите на војската ===
 
Во септември 1823 тој влегува во редовите на механизираниот корпус како официр и беше испратен да работи на утврдување во Темишвар. Тој потрошил вкупно 11 години во војска и имаше репутацијаважел за најдобарнајголем мачомен во Австро-УнгарскатаАвстроунгарската империалистичкаимперијалистичка армија. Тој никогаш не пиел или пушел и на 23 годишна возраст остана сѐ уште скромен. Јанош беше совршен познавач на јазиците зборувал девет странски јазици, од кои Кинескиот и Тибетскиот.
 
=== Бољаи во пензијаПензија ===
 
БољаиБојаи не остана долго во Лемберг, за во 1832 да биде испратен во Олмуц каде тој беше поставен за капетан. Гаус кој се запозна со најголемиот дел од неговото дело беше видно изненаден од младиот научник. Гаус, читајќи го додатокот од книгата на таткото на БољаиБојаи, му напиша на својот пријател велејќи му: “Јас„Јас мислам дека младиот геометар БољаиБојаи е генијалец од највисок ред”ред“. Меѓутоа БољаиБојаи станува раздразлива и неподнослива личност. Неговата здравствена состојба почна да се влошува тој беше заболен од грозница која постојано го оневозможуваше и тој увиде неможност да се грижи за своите војнички должности. Тој се повлекува на 16 јуни 1833 година, и за кратко време заминува да живее со неговиот татко.
 
=== СемејниотСемеен живот на Бољаи ===
 
После престојот кај неговиот татко, БољаиБојаи отиде да живее на фамилијарниотсемејниот имот во Домалд, кој фамилијата го наследува од мајката на Фаркаш БољаиБојаи. Тој се запознава со РозалиаРозалија Кибеди Орбан и тие живееле заедно во Домалд од 1934 година. Тие не влегле во брак, меѓутоа, законот инсистирал пред влегување во брак да бидат исплатени пари на име на државата. БољаиБојаи неможелне можел да дојде до средства за својата венчавка. Тој имал две деца со РозалиаРозалија но неговото пензионирање не дозволило комфорна живеачка за неговата фамилија. Тој никогаш не располагал добро со парите кои некогаш ги имал, а ниту го задржал имотот во добра состојба. ,
Неговиот татко Фаркаш Бољаи не беше добро прифатен од сопругата на неговиот син, Розалиа, тој беше многу несреќен поради тешката финансиска состојба на сопствениот син, а исто така и беше загрижен за фамилијарниот имот во Домалд кој не беше одржуван како што треба. Неговиот татко исто така беше несреќен поради тоа што неговиот син го уништил угледот на семејството, бидејќи името на Фаркаш беше високо угледно во општеството.
Во 1852 година Бољаи ја напушта Розалиа, со која се ожени на 18 мај 1849 година верувајќи дека законите сега се сменети. Раздвојувањето од Розалиа му донесе придобивки во врската со неговиот татко. Тој продолжи да работи на математиката во неговите последни години, наместо да се обиде да конструира теорија на сеопштото знаење. Постојат интересни идеи содржани во сегменти од областа на лингвистиката и социологијата.
 
Неговиот татко Фаркаш Бојаи не беше добро прифатен од сопругата на неговиот син, Розалија, тој беше многу несреќен поради тешката финансиска состојба на сопствениот син, а исто така и беше загрижен за фамилијарниот имот во Домалд кој не беше одржуван како што треба. Неговиот татко исто така беше несреќен поради тоа што неговиот син го уништил угледот на семејството, бидејќи името на Фаркаш беше високо угледно во општеството.
=== Спорот со Лобачевски ===
Во 1852 година Бојаи ја напушта Розалија, со која се ожени на 18 мај 1849 година верувајќи дека законите сега се сменети. Раздвојувањето од Розалија му донесе придобивки во врската со неговиот татко. Тој продолжи да работи на математиката во неговите последни години, наместо да се обиде да конструира теорија на сеопштото знаење. Постојат интересни идеи содржани во сегменти од областа на лингвистиката и социологијата.
 
=== Спор со Лобачевски ===
Во 1848 Бољаи дознава дека Лобачевски има публикувано сличен труд на неговиот, но тој содржел само хиперболична геометрија. Подоцна се дознава дека Лобачевски има публикувано слични пронајдоци во 1829-1930, но поради јазичните бариери и брзината со која се движеле информациите за новите пронајдоци, трудот на Лобачевски не стана доволно познат во западна Европа во истите години кога Бољаи ги развиваше своите теории.
 
Во 1848 Бојаи дознава дека рускиот математичар [[Николај Иванович Лобачевски]] има издадено сличен труд на неговиот, но тој содржел само хиперболична геометрија. Подоцна се дознава дека Лобачевски има објавено слични пронајдоци во 1829-1930, но поради јазичните пречки и брзината со која се движеле информациите за новите пронајдоци, трудот на Лобачевски не станал доволно познат во западна Европа во истите години кога Бојаи ги развиваше своите теории.
[[Податотека:NE_Lobachevsky.jpg]]
 
Тоа беше тема на дискусија бидејќи новопронајдените теории водат кон сомнеж како двајца различни научници можеби ги имаат набавено и присвоено пронајдоците на некои други научници. Тоа истовремено претставуваше осуда за плагијатство.
БољаиБојаи и Лобачевски не знаеја еден за друг ниту за делата не едниот во однос на другиот.
 
 
'''Табела 1''': Хронологија
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
! Година
 
! Настан
 
|-
 
| 1802
 
| Раѓање на Јанош Бољаи
 
|-
 
| 1818
 
| Бољаи студира на Ројал Колеџот
 
|-
 
| 1822
 
| Завршува на Ројал Колеџот
 
|-
 
| 1823
 
| Влегува во механизираниот корпус
 
|-
 
| 1833
 
| Заминува да живее кај неговиот татко
 
|-
 
| 1834
 
| Влегува во однос со Розалиа
 
|-
 
| 1852
 
=== Дело ===
| Бољаи ја напушта Розалиа
[[Податотека:Janos_Bolyai_stamp.jpg|мини|десно|Поштенска марка со ликот на Бојаи]]
Во склоп на неговата работа во геометријата, Бојаи изгради ригорозен геометриски концепт на комплексните броеви како подредени парови на реални броеви. Иако тој никогаш не ги објави повеќето од 24 страни на додатокот, тој остави повеќе од 20,000 страни математичка збирка. Тие сега можат да се најдат во Библиотеката на Бојаи во Тарргу-Муреш, Романија, каде Бојаи почина.
До сега не е пронајден оригинален портрет од Бојаи. Една непотврдена слика се појавува во некои енциклопедии и на унгарска поштенска марка.
 
=== Дали просторот на Бојаи навистина постои ===
|}
Одговорот е да во апстрактна смисла. Јанош Бојаи покажа дека [[Евклидова аксиома на паралелите|Евклидовата аксиома на паралелите]] може да биде супституирана со друга, а конструкцијата продолжува во истиот правец. Па како математичка можност виртуелно постои. Меѓутоа дали може физички да се најде било каде во просторот?
Тоа е она во што Бојаи верувал дека тридимензионалниот простор во астрономијата е всушност геометријата на Бојаи. Ако ова е погрешно толкување: тогаш просторот во вселената, е всушност временски простор: четиридимензионален.
 
{{Лични податоци
=== Делото на Бољаи ===
| NAME = Бојаи, Јанош
Во склоп на неговата работа во геометријата, Бољаи изгради ригорозен геометриски концепт на комплексните броеви како подредени парови на реални броеви. Иако тој никогаш не ги објави повеќето од 24 страни на додатокот, тој остави повеќе од 20,000 страни математичка збирка. Тие сега можат да се најдат во Библиотеката на Бољаи во Târgu-Mureş, Романија, каде Бољаи почина.
| ALTERNATIVE NAMES =
До сега не е пронајден оригинален портрет од Бољаи. Една не верифицирана слика се појавува во некои енциклопедии и на Унгарска поштенска марка.
| SHORT DESCRIPTION =
| DATE OF BIRTH = 15 декември 1802
| PLACE OF BIRTH = [[Клуж-Напока|Коложвар]], [[Трансилванија]]
| DATE OF DEATH = 27 јануари 1860
| PLACE OF DEATH = [[Таргу Муреш|Марошвашархеј]], [[Трансилванија]]
}}
 
{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Бојаи, Јанош}}
[[Податотека:Janos_Bolyai_stamp.jpg]]
[[Категорија:Математичари од 19 век]]
[[Категорија:Унгарски математичари]]
[[Категорија:Геометри]]
[[Категорија:People from Cluj-Napoca]]
[[Категорија:Родени во 1802 година]]
[[Категорија:Починати во 1860 година]]
 
[[bn:ইয়ানোশ বলিয়ই]]
=== Дали просторот на Бољаи навистина постои ===
[[bg:Янош Бояй]]
Одговорот е да во апстрактна смисла. Јанош Бољаи покажа дека Евклидовата аксиома на паралелите може да биде супституирана со друга, а конструкцијата продолжува во истиот правец. Па како математичка можност виртуелно постои. Меѓутоа дали може физички да се најде било каде во просторот?
[[ca:János Bolyai]]
Тоа е она во што Бољаи верувал дека тридимензионалниот простор во астрономијата е всушност геометријата на Бољаи. Ако ова е погрешно толкување: тогаш просторот во вселената, е всушност временски простор: четири-димензионален.
[[cs:János Bolyai]]
[[de:János Bolyai]]
[[en:János Bolyai]]
[[es:János Bolyai]]
[[eo:János Bolyai]]
[[fa:یانوش بویویی]]
[[fr:János Bolyai]]
[[gl:János Bolyai]]
[[id:János Bolyai]]
[[it:János Bolyai]]
[[he:יאנוש בויאי]]
[[kk:Больяй Янош]]
[[lv:Jānošs Bojai]]
[[hu:Bolyai János]]
[[nl:János Bolyai]]
[[ja:ボーヤイ・ヤーノシュ]]
[[no:Janos Bolyai]]
[[pms:Janos Bolyai]]
[[pl:János Bolyai]]
[[pt:János Bolyai]]
[[ro:János Bolyai]]
[[ru:Бойяи, Янош]]
[[simple:János Bolyai]]
[[sk:János Bolyai]]
[[sl:János Bolyai]]
[[sr:Janoš Boljaj]]
[[fi:János Bolyai]]
[[sv:János Bolyai]]
[[uk:Больяй Янош]]
[[zh:鲍耶·亚诺什]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Јанош_Бојаи“