Википедија

Мартин Бертеро

Мартин де Бертеро, позната и како Бароницата де Босолеј, (од 1600 – до 1642 година) била првата забележана жена минералог, како и рударски инженер заедно со нејзиниот сопруг, Жан де Шасле. Таа многу патувала низ Европа вработена од различни благородници и кралски членови во потрага по минерални наоѓалишта и свежа подземна вода. За време на владеењето на францускиот крал, Луј XIII, Мартин де Бертеро и нејзиниот сопруг ги истражувале локациите на потенцијалните рудници во Франција. За време на една од нивните рударски експедиции, Мартин де Бертеро и нејзиното семејство биле обвинети за вештерство и побегнале во Унгарија. Подоцна, Мартин де Бертеро, нејзиниот сопруг и најстарата ќерка биле уапсени и на крајот починале во затвор некаде 1642 година. За време на нејзиниот живот, таа публикувала повеќе литературни дела, главно инспирирани од книгата за архитектура на римскиот инженер Витрувиј. Нејзините списи ја опишуваат употребата на гатачки прачки, слични на радиестезија, како и други познати научни идеи. Мартин де Бертеро не се спротивставила на нејзината употреба на различни научни идеи и претпочитала јавноста да верува дека таа користи магија или познати антички научни идеи. Нејзиниот успех доаѓа од нејзиниот развој во разбирањето на геолошкиот свет околу неа. Не е сигурно нејзиното резонирање зад одлуката да лаже за нејзините вистински средства за успех. Нејзината литература дава уникатен увид во занаетот и вештините потребни за рударство во седумнаесеттиот век.[1]

Биографија уреди

Мартин де Бертеро потекнува од благородно француско рударско семејство во Турен. Во 1610 година се омажила за Жан де Шасле, Барон де Босолеј Д'Офенбах, кој бил експерт за рударство.[2] Имале повеќе деца. Нивната најстара ќерка, која почина во затвор со нејзината мајка, и нивниот најстар син Херкул, што во превод значи Херкулес, се единствените двајца со достапни информации. Од 1610 до 1626 година тие го поминувале своето време во странство. За време на нивниот престој во странство, тие го преминале Атлантикот до Потоси, Боливија за да ги посетат рудниците.

светиот римски цар Рудолф го назначил Жан за генерален комесар на рудниците на Унгарија. Во овој период тие патувале нашироко посетувајќи ги рудниците низ Европа и Јужна Америка.[3] Поминале 16 години во потрага по богати наоѓалишта на руда. Во 1626 година тие биле повикани назад во Франција за да започнат со работа на обновување на француската рударска индустрија. Во 1627 година, Херкул се разболел од „запалена топлина во цревата“ и закрепнал по неколку недели во градот Шато Тиери. За тоа време, Мартин де Бертеро открила природен извор и тврдела дека тој има лековита моќ. Таа го известила локалниот лекар и се покажала во право. Градот станал атракција, и го посетувале болните и богатите. Денес, геолошката историчарка Мартина Келбл-Еберт докажа дека ова е долгогодишна форма на научна измама. Образложението зад обидот да се убедат луѓето во нивните мистични способности и привидна среќа е непознато, иако тоа можеби бил метод за кој тие верувале дека побогатата клиентела ќе биде позаинтересирана. Додека биле во Шато Тиери, локалниот лекар се сомневал во нејзиното размислување и не верувал дека таа го нашла изворот преку употреба на нуркачка прачка. Се верувало дека гатачките шипки, познати и како вештерство на вода, помагаат да се лоцира водата под земја. Тие се две метални прачки свиткани и држени од корисникот. Има малку научен доказ зад методот, и тој се смета за средновековна научна идеја, како што е таблата Оуија, што е контролирана од корисникот.[4] Наместо тоа, докторката можела да забележи дека ја нашла водата богата со минерали преку следење на црвените наслаги богати со железо во калдрмата до изворот на вода. Ова сознание на докторот го запечати евентуалниот распад на нивните кариери. По овој настан, луѓето се посомневале во нивните методи и нивната активност предизвикала сомнеж кај провинциското свештенство. Иако во основата рударството во Бретања го развила двојката, провинцијалецот Прево именуван, Туш-Грипе побарал судски извршители да ги пребара нивните замоци барајќи инкриминирачки материјал. Откако ги пронашле нивните истражувања, графикони и други материјали, свештенството сметало дека нивните методи вклучуваат магија и ги обвиниле Мартин и нејзиниот сопруг за вештерство. Не биле поднесени обвиненија, но парот бил принуден да ја напушти Франција и побегнал во Германија од 1628-1629 година, а потоа во Унгарија. Откако не можеле да ги намалат загубите, тие се вратиле во Франција.[5]

Откако се вратиле во Франција, Мартин де Бертеро му пишала на Луј XII со надеж дека ќе добие дозвола да ги ископа рудниците што ги нашла пред да побегне. Во своето писмо таа предложила бизнис модел во кој би можеле да најдат повеќе скапоцени материјали. Во своето писмо таа зборувала за користење мистериозни методи кои таа и нејзиниот сопруг всушност не ги користеле. Лажните методи за кои се дискутирало, откако биле отстранети, го ставиле документот во разумно здрава методологија за барање минерални наоѓалишта. Откако немало одговор од кралот, Мартин де Бертеро му пишала на кралскиот секретар Ришелје и повторно не добила одговор. Две години по нејзиното писмо до Ришелје, таа била уапсена заедно со нејзиниот сопруг и најстарата ќерка. Мартин де Бертеро била затворена во Шато де Винсен, додека баронот бил испратен во Бастилја, а нивната ќерка во Винсен.[6] Тие биле уапсени поради читање на дланка, хороскопија и астрологија. Иако не учествувале во овие активности, тие сепак починале во затвор. Приказната што Мартин и Барон ја овековечија, не е митска, таа само добро ја разбирала основната хемија и раното знаење во толкувањето на карпите и земјата околу нив. Тие го убедувале народот дека учествуваат во митолошки активности, додека навистина само практикувале наука.

Точниот датум на смртта не е познат, иако Мартин и нејзината најстара ќерка умреле во затвор некаде по 1642 година.

 
Сонет посветен на кардиналот Ришелје напишан од Мартине Бертеро во нејзината книга Враќањето на Плутон, 1640 година.

Работа уреди

Бароницата напишала два извештаи за нејзината работа со нејзиниот сопруг. Првиот, насловен Véritable déclaration de la découverte des mines et minières, бил објавен во 1632 година и во неа се навени 150 француски рудници кои парот ги открил.[7] Првата публикација, исто така, ги опишува наоѓалиштата на минерали во Франција, како и „езотеричната“ употреба на шипки за лоцирање на водата. Овој документ содржи и многу практични и научни размислувања кои ни овозможуваат да ја разбереме најсовремената хидрогеологија од 17 век.

Вториот бил во форма на поезија, упатен до кардиналот де Ришелје La restitution de pluton,(1640), што навистина е молба за парот, поконкретно за Мартин и Барон да биде платена за работата што ја презеле за кралот.[6]

Во него таа се обидува да ја одбрани својата необична позиција како жена во рударската индустрија.

„Но, што е со она што го кажуваат другите, за жена која се обврзува да копа дупки и да пробива планини: ова е премногу смело и ги надминува силите и индустријата на овој пол, а можеби има повеќе празни зборови и суета во таквите ветувања. (пороци кои често се забележуваат за лутите лица), отколку појавата на вистината. Би го упатил овој неверник, и сите оние кои се вооружуваат со вакви и други слични аргументи, на профани истории, каде што ќе откријат дека во минатото имало жени кои не само што биле воинствени и вешти во оружје, туку уште повеќе, експерти за уметности и шпекулативни науки, исповедани толку многу од Грците колку и од Римјаните“.[3]

Наводи уреди

  1. ↑ How to Find Water: The State of the Art in the Early Seventeenth Century, Deduced From Writings of Martine de Bertereau (1632 and 1640) The History of Earth Sciences Society, Volume 28, Number 2 / 2009. Pages 204-218
  2. ↑ Curiosities of Olden Times S. Baring-Gould, Kessinger Publishing, (2004) Page 154, ISBN 0-7661-8235-5
  3. ↑ 3,0 3,1 Ignacio Miguel Pascual Valderrama, Joaquín Pérez-Pariente. ALCHEMY AT THE SERVICE OF MINING TECHNOLOGY IN SEVENTEENTH-CENTURY EUROPE, ACCORDING TO THE WORKS OF MARTINE DE BERTEREAU AND JEAN DU CHASTELET. Spain: Catálisis y Petroleoquímica (ICP-CSIC). стр. Volume 37.
  4. ↑ „U.K. Water Companies Sometimes Use Dowsing Rods To Find Pipes“. NPR.org (англиски). Посетено на 2021-02-05.
  5. ↑ L Information Grammaticale. PERSEE Program. doi:10.3406/igram.
  6. ↑ 6,0 6,1 Bertereau, Martine de Baronne de Beausoleil Архивирано на {{{2}}}. Bibliography of Mineralogy, The Mineralogical Record, 2011.
  7. ↑ „The curious talents and tales of the Baroness de Beausoleil“. magazine.cim.org (англиски). Архивирано од изворникот на 2020-03-28. Посетено на 2020-03-28.

Библиографија уреди

  • Прекрасна историја во модерните времиња, Луис Фигује, Хашет, Париз, 1860 година
  • Ветераните минералози на кралството Франција, Николас Годе, Руо, Париз, 1779 година
  • Биографија универзална античка и модерна, Мишо, Париз, 1843 година
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Мартин_Бертеро&oldid=5068103“