Википедија

Луиза Холандска

Луизa од Холандија (Вилхелмина Фредерика Александрина Ана Луиза; 5 август 1828 - 30 март 1871 година) била кралица на Шведска и Норвешка како сопруга на кралот Карл XV и IV.

Младост

уреди

Принцезата Луиза е родена на 5 август 1828 година во Хаг. Нејзиниот татко бил принцот Фредерик од Холандија, второто дете на холандскиот крал Вилијам I и Вилхелмина од Прусија. Нејзината мајка Луиза била осмото дете на кралот Фридрих Вилијам III од Прусија и Луиза од Мекленбург-Стрелиц. Нејзиното образование во голема мера и било доверено на нејзината белгиска гувернанта Викторија Ваутје, а учела француски, германски, англиски, руски и пијано.

Во 1849 година, Луиза била избрана за соодветна сопруга на престолонаследникот Карл, син на кралот Оскар I од Шведска и Норвешка и Џозефина од Лехтенберг. Бракот бил договорен откако пропаднале преговорите за договор меѓу Карл и нејзината роднина, принцезата Луиза од Прусија. Кралот Оскар I од Шведска сакал да обезбеди врски со кралското семејство помеѓу новата династија Бернадоте и старите кралски династии на Европа, а протестантската принцеза исто така се сметала за неопходна кралица на протестантската Шведска-Норвешка по двајца католички претходници. Луиза ги исполнила овие ингеренции и се очекувал голем мираз од богатата куќа на Оринџ-Насау . Секретарот на кабинетот, Л Мандерстром, бил испратен да ја прегледа, а дипломатски во својот извештај дал до знаење дека Луиза имала одлично образование и добар карактер, но дека не била привлечна.[1] Во август 1849 година била договорена средба меѓу Луиза и Карл во Хаг. Наводно, Луиза се заљубила во Карл и веднаш почувствувала привлечност, додека Карл за разлика од неа бил разочаран од нејзиниот изглед.[1] Карл, сепак, бил убеден да се согласи со бракот од страна на кралот.

Свршувачката била официјално прогласена во февруари 1850 година. За очекувањата на нејзиното големо богатство се расправало во Шведска, како во парламентот за време на дискусиите за додатокот, така и во радикалниот печат, кој сугерирал дека монархот сега ќе може сам да ја финансира изградбата на шведската железничка мрежа.[1] Меѓутоа, во реалноста нејзиниот мираз се покажал многу мал. За време на веридбата, Луиза го проучувала шведскиот јазик и историја; Меѓутоа, таа никогаш не научила норвешки. Бидејќи холандската влада го поддржала бракот, таа не морала да се откаже од своите права на холандскиот престол по нејзиниот брак.

Престолонаследничка

уреди
 
Свршуваа Карл XV и Луиза од Оринџ Насау во 1850 година. Враќање дома во замокот

Луиза ја напуштила Германија со шведски брод од Травемунде и пристигнала во Шведска со нејзините родители и сестрата Мари, кои биле присутни на нејзината свадба. Принцезата Луиза и престолонаследникот Карл се венчале во Сторкиркан во Стокхолм на 19 јуни 1850 година.[2] Ја добила грофицата Елизабет Пајпер како нејзина hovmästarinna (постарата дамa) и Отилијана Спар и Улрика Спренгспортен како слугинки. По венчавката, нејзиниот свекор Кралот ја одвел на турнеја низ Шведска за да ја запознае со земјата.

Врската помеѓу Луиза и Карл била несреќна.[1] Двојката имала различни личности, при што Луиза била интровертна, срамежлива и со предност за едноставен живот, а Карл екстравертен и со љубов кон забавите и социјалниот живот. Луиза наводно била несреќно вљубена во Карл, кој ја сметал за непривлечна и и бил неверен, што многу ја болело.

Од 1852 до 1860 година, Карл имал врска со Џозефина Спар, слугинката на Луиз, што предизвикало скандал. Спар била опишана како толку доминантна што се вели дека престолонаследничката и нејзината почесна слугинка ги смениле местата една со друга, а Луиза била дама на Џозефин Спар, а не обратно. Фриц фон Дардел ја опишал Спар: „Дотичната дама е голема миленичка на престолонаследникот, како и на престолонаследничката принцеза, и таа управува со двајцата целосно во сè во нивниот секојдневен живот. Надарена со необичен талент да угодува и да се направи себеси неопходна, таа успеа да го фати престолонаследникот до чуден степен.“ [3]

Луиза добила сочувство и се сметало дека Карл ја третирал со занемарување. Позната епизода која привлекла внимание се случиla на роденденската забава на Луиза во палатата Дротнингхолм во градината во 1857 година, кога престолонаследникот предложиl здравица за неговата „тајна љубов“ со присутните и Луиза и Жозефина Спар. Ова предизвикало сцена, а неговиот брат, принцот Оскар, индиректно го прекорил барајќи ја сопствената сопруга Софија од Насау да наздрави со него. Оваа сцена ја натерала Луиза да пукне во солзи и да доживее нервен напад.[4]

Луиза родила две деца; Принцезата Луиза во 1851 година и принцот Карл Оскар во 1852 година. Поради компликациите што се појавиле при раѓањето на принцот Карл Оскар, Луиза не можела да има повеќе деца. Во 1854 година, нејзиниот 2-годишен син, Карл Оскар, починал од пневмонија. Бидејќи во тоа време во Шведска преовладувал Салискиот закон (воведен со уставот од 1809 г. ), ќерката на Луиза немала право да се качи на престолот. Карл бил многу огорчен и разочаран бидејќи тоа значело дека неговото потомство нема да биде следниот монарх на Шведска; негов наследник би бил неговиот брат Оскар. Луиза му понудила на Карл развод за да може повторно да се ожени и да добие машки наследник, но тој ја одбил понудата.[1]

Престолонаследничката принцеза Луиза не се сметала за општествен успех, а нејзината плашлива и срамежлива природа не била ценета во општеството поради нејзината официјална позиција. Помеѓу 1857 и 1859 година, престолонаследникот Карл бил именуван за регент за време на неспособноста на неговиот татко, а таа ги презела претставителните должности на прва дама од нејзината свекрва. За време на владеењето на нејзиниот брачен другар како принц-регент, таа била опишана во добро познатата дворска хроника на Фриц фон Дардел :

„Посимпатична и поталентирана жена целосно би ја пресоздала атмосферата во овој круг и исто така би извршила добро влијание врз принцот, кој од добра природа лесно ќе дозволи да биде воден од оние што ги сака, особено жените. Иако е добра, должна и не може да заговори, на престолонаследничката ѝ недостигаат повисоки квалитети. Таа е добра домаќинка, но мисли само на сопругот, на себе и на најблиските и нема добро влијание врз него што нејзиниот добар карактер и дава право да го има. Поради нејзината вродена срамежливост, нема храброст да се меша во неговите работи, а нејзината единствена желба е да ја стекне неговата љубов. Со еден збор; изгледа дека не е доволно зрела за нејзината голема задача“ [5]

Кралицата

уреди
 
Грбот на Луиза како кралица на Шведска и Норвешка
 
Луиза од Холандија

Луиза станала кралица на Шведска и Норвешка по смртта на нејзиниот свекор на 8 јули 1859 година. Таа била првата кралица на сојузот Шведска-Норвешка што била крунисана и во Шведска и во Норвешка, бидејќи Норвешка одбила да ги круниса нејзините двајца претходници бидејќи тие биле католици. Луиза била крунисана за кралица на Шведска во Стокхолм на 3 мај 1860 година и за кралица на Норвешка во Трондхајм на 5 август 1860 година. Таа била првата кралица што била крунисана во Норвешка од средниот век. Луиза била многу прославена во Норвешка за време на нејзиниот престој таму.

Луиза не извршила никакво влијание врз државните работи, ниту пак покажала некаква амбиција да го стори тоа. Фактот дека таа не се мешала во политиката се сметал за добар пример и била поволно споредувана со претходните кралици кои го имале, како што е нејзината претходничка, кралицата Џозефина, и ова гледиште е опишано во една современа енциклопедија од 1864 година: „Конечно, двете кралства можат да се радуваат на благословот повторно да имаат кралица, која не ја продолжува владината моќ со свои мисли, туку мирно го набљудува природниот процес преку кралот и легитимната власт. Сакана од шведскиот народ, таа има доволно можност за нејзината благородна желба да се занимава со добротворни цели.“ [6] Меѓутоа, не ѝ недостигале политички ставови: не ѝ се допаднале парламентарните реформи од 1865 година и не го споделувала антигерманското гледиште на Карл.[1]

Луиза претпочитала да ја користи својата кралска позиција за филантропија, што се очекувало и од жена член на кралското семејство и високата класа. Таа ги основала добротворните организации: Азил за болни деца на престолонаследничката принцеза Луиза во 1854 година; Фондацијата Пет Уре за сиропиталишта во Лапонија во 1864 година; Фондот на Лотен Венберг за оние кои имаат потреба во 1864 година; Добротворна фондација на кралицата Луиз во 1866 година; Јавна установа за глуви и слепи; Фондација на училиштето за основно образование; Патриотско друштво за поттикнување на самовработувањата за идна независност; и Тивко училиште, или Институт за медицински сестри и неми деца од Јохана Берглинд .[7]

 
Кралицата Луиза од Шведска и Норвешка, 1860-ти
 
Луиза во единствената позната денешна слика на шведска кралица која ја носи нејзината круна

Луиза била заинтересирана за музика и историја и земала часови по пијано од шведскиот пијанист Адолф Фредрик Линдблад. Преведувала дела од англиски и холандски на шведски, кои ги продавала за добротворни цели. Луиза и нејзината ќерка биле ученички на Ненси Едберг, пионерката на пливањето за жени: пливањето првично не се сметало за целосно соодветно за жените, но кога кралицата и нејзината ќерка принцезата Луиза го поддржале со посетување на часовите од 1862 година, пливањето брзо станало модерно и прифатено за жените.[8] Луиза ја вработила првата жена стоматолог во Шведска, Розали Фугелберг, како нејзин официјален личен стоматолог во 1867 година.[9] Меѓу нејзините лични пријатели биле Ауроре фон Хакстаузен, која и била слугинка цело време како кралица, како и грофицата Стефани Хамилтон, која служела како нејзина дама во 1859-1860 година: преписката на Луиза и Стефани Хамилтон е сочувана. Таа, исто така, одржувала контакт со семејството и нејзината стара гувернанта преку кореспонденција.

Кралицата Луиза претпочитала тивок и анонимен семеен живот и претпочитала да избегнува церемонијални и претставнички должности секогаш кога можела, понекогаш преправајќи се дека е болна. Кралот Карл, сепак, не сакал да се појавува без неа на свечени прилики и повремено ја принудувал да биде присутна. Познато е дека во една прилика и рекол дека ќе мора да присуствува, инаку: „Стариците може да помислат дека нешто не е во ред со тебе!“ Во 1866 година, на пример, Карл ја натерал да ја отвори Општата индустриска изложба на Стокхолм (1866) на негово место.

Кралот Карл XV сакал забави и маскенбал, а неговиот дворски живот во палатата Улриксдал се споредувал со оној во Версај и во некои кругови се сметало дека го срами името на монархијата, изразено од викарот Кристофер Бруун во 1881 година: „Сè уште предизвикува морници што највисоката моќ на црквата беше ставена во рацете на овој дегенериран крал, кој ја исполни целата нација со разговори за неговиот развратен живот“.[10] Луиза добила важна улога во неговиот дворски живот како кралица, а по смртта на кралицата Дезире, која го окупирала крилото на кралицата во Кралската палата во Стокхолм до нејзината смрт во 1860 година, Карл ѝ го преуредил на Луиза и имала луксузната хала со венецијански огледало направена во нејзината приемна соба, за која многу се зборувало (подоцна била отстранета од неговиот наследник). Нејзиниот двор бил предводен од Вилхелмина Бонде речиси целиот нејзин мандат како кралица. Наводно, Луиза страдала од прељубата на нејзиниот сопружник и дала се од себе за да се натпреварува со нејзините ривали и да го забавува, а нејзината свекрва ја советувала да ги отстрани и да ги омажи своите слугинки кога Карл ќе ги привлекол.[11] Карл имал врска со Хана Стајрел од 1860 до 1869 година и со Вилхелмин Шредер од 1869 година до неговата смрт, освен неговите попривремени врски. Карл многу ја сакал нивната ќерка; сепак, Луиза била загрижена дека тој ја третира нивната ќерка премногу како син во време кога родовите улоги се сметале за исклучително важни, што и дозволувало поголема слобода од она што се сметало за соодветно за жена во тоа време.

 
Гробот на кралот Карл и кралицата Луиза во црквата Ридархолм .

Луиза страдала од лошо здравје. Барем во една прилика, за време на патување со брод на Маларен, таа доживеала некаков напад (најверојатно епилептичен напад од современите описи), што се толкувало како хистерична реакција на запоставувањето на нејзиниот сопруг. Дворот се собрал за да ја сокрие од очите на јавноста, а кралот брзо ја однел под палубата. Во овој број се известува дека: „Луиза може во секое време да се онесвести и во врска со тоа, таа може да има, како што се нарекуваат нервни или грчеви напади“. Во 1864 година, за време на посетата на дворот од страна на поранешната љубовница на Карл, Жозефина Спар, Фриц фон Дардел забележал: „На почетокот се вели дека кралицата се чувствувала загрижена за оваа посета; една вечер, Нејзиното Височество требало да има грчеви во билјардот. сала, но тоа се обиделе да го сокријат тврдејќи дека тоа било предизвикано од нејзиниот камерлин Лилјенкранц, кој наводно случајно ја турнал со својот билјард. . .“ [12]

Во 1870 година, кралицата Луиза ја посетила Холандија за да биде присутна на смртната постела на нејзината мајка. По нејзиното враќање во Стокхолм, на Карл XV му се слошило и таа го негувала. Исцрпена, таа заболела од пневмонија при прошетка со кочија. На нејзината смртна постела имала долги разговори со семејството, кои биле опишани како драматични. Нејзината ќерка тврдела: „Како мајка да ни го изложи целиот свој живот“.[13] Луиза го замолила Карл да ѝ прости сè што можеби го изневерила, на што тој одговорил со обвинување на себеси,[13] по што и тој и неговата мајка Џозефина наводно се онесвестиле бидејќи биле многу трогнати.

Луиза починала на 30 март 1871 година.

Наследници

уреди

Луиза и Карл имале две деца заедно:

  1. Принцезата Луиза (31 октомври 1851 - 20 март 1926 година), подоцна кралица на Данска
  2. Принцот Карл Оскар, војвода од Седерманланд (14 декември 1852 – 13 март 1854 година), кој починал во детството

Белешки и наводи 

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Lovisa, urn:sbl:9717, Svenskt biografiskt lexikon (art av Nils F Holm), hämtad 2013-11-01.
  2. ↑ Bortrick, William. „The Royal Family of Sweden“. Burke's Peerage. Посетено на 18 June 2016.
  3. ↑ Robert Braun (1950). Silvertronen, En bok om drottning Josefine av Sverige-Norge. (The Silver Throne. A Book about Queen Josefine of Sweden-Norway) Stockholm: Norlin Förlag AB. ISBN (Swedish) page 99
  4. ↑ Anne-Marie Riiber (1959). Drottning Sophia. (Queen Sophia) Uppsala: J. A. Lindblads Förlag. ISBN. page 39 (Swedish)
  5. ↑ Dardel, Fritz von, Minnen, Stockholm 1912
  6. ↑ Wilhelmina Stålberg: Anteckningar om svenska qvinnor (1864)
  7. ↑ Nordisk familjebok / 1800-talsutgåvan. 10. Lloyd – Militärkoloni /
  8. ↑ „Idun (1890): Nr 15 (121)“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-03-04. Посетено на 2021-11-22.
  9. ↑ Österberg, Carin et al., Svenska kvinnor: föregångare, nyskapare(ISBN 91-87896-03-6) (Swedish Women: predecessors, pioneers) Lund: Signum 1990.(Swedish)
  10. ↑ Anne-Marie Riiber (1959). Drottning Sophia. (Queen Sophia) Uppsala: J. A. Lindblads Förlag. ISBN. page 74 (Swedish)
  11. ↑ Anne-Marie Riiber (1959). Drottning Sophia. (Queen Sophia) Uppsala: J. A. Lindblads Förlag. ISBN. page 75 (Swedish)
  12. ↑ Robert Braun (1950). Silvertronen, En bok om drottning Josefine av Sverige-Norge. (The Silver Throne. A Book about Queen Josefine of Sweden-Norway) Stockholm: Norlin Förlag AB. ISBN (Swedish) page 201
  13. ↑ 13,0 13,1 Anne-Marie Riiber (1959). Drottning Sophia. (Queen Sophia) Uppsala: J. A. Lindblads Förlag. ISBN. page 78 (Swedish)

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Луиза_Холандска&oldid=5297409“