Линшепиншки колеж
Линшепиншки колеж (шведски: Linköpings blodbad) — јавно погубување на 20 март 1600 г. со отсекување глави на петмина шведски благородници по војната против Сигизмунд (1598-1599), што резултирало со де факто крунисување на полскиот и шведски крал Сигизмунд III Васа како крал на Шведска. Петтемина биле советници на католичкиот Сигизмунд или политички противници на вујкото и противникот на вториот, шведскиот регент војводата Карл.
Притвор, судење и извршување уреди
Кралот Сигизмунд, најстариот син на кралот Јован III, ја наследил круната од својот татко и бил крунисан за вистински крал на Шведска, откако дал гаранции дека нема да дејствува за да помогне во католичката кауза во Шведска за време на растечките верски превирања на контрареформацијата. кон крајот на 16 век. Тој го прекршил договорот, со што започнала граѓанска војна во Шведска. Откако се обидел да управува со шведската ситуација од далеку, Сигизмунд извршил инвазија со платеничка војска откако добил дозвола од полскиот законодавен дом, и на почетокот било успешно. Пресвртна точка во неговата шведска кампања била Битката кај Стангебро на 25 септември 1598 година, позната и како Битка кај Линкепинг, каде Сигизмунд останал заробен во неповолна положба и морал да се согласи на примирје со Карл.[1] Еден од условите на Карл за примирје било предавањето на шведските приватни советници од логорот на Сигизмунд. Сигизмунд се придржувал кон договорот.
Најистакнат меѓу овие шведски сенатори бил канцеларот на Шведска, Ерик Спар. Иако Карл не го привел и Сигизмунд, тој го принудил да се согласи со Договорот од Линшепинг и да се согласи нивниот спор да биде решен од идниот Риксдаг на имотите во Стокхолм. Сигизмунд се повлекол во пристаништето Калмар, но наместо да отплови за Стокхолм, ја зел својата сестра Ана, заминал за Гдањск во Полско-литванска Државна заедница и повеќе не се вратил во Шведска. Карл потоа ја срушил преостанатата воена опозиција од силите лојални на Сигизмунд и оние благородници кои претходно ја презеле контролата врз Финска во војната во Кудгел.[2] За време на овие кампањи, некои благородници биле судени, погубени или притворени.[3] Погубувањатa, вклучително и таканаречениот Абовски колеж, биле извршени со обезглавување или набивање на колец, самиот Карл го погубил синот на неговиот противник Клас Флеминг.[4]
Кога во март 1600 година риксдагот се состанал во Линшепинг, Карл, кој во меѓувреме бил семоќен владетел на Шведска, му била понудена шведската круна, се формирал суд за да им се суди на неговите преостанати затвореници. Судот, предводен од Ерик Брахе и грофот Аксел Лејонхуфвуд се состоел од 155 членови, а обвинител бил самиот Карл. Се суделе шест благородници заробени во Стангебро и двајца фински благородници кои биле заробени подоцна, вклучувајќи го и Арвид Сталарм, кој во 1598 година имал намера да му помогне на Сигизмунд во Стангебро, но ја прекинал акцијата кога неговата војска стигнала до Стокхолм од Финска откако Сигизмунд го прифатил гореспоменатото примирје. Другиот фински благородник, Аксел Курк, веќе бил осуден на смрт заедно со Сталарм во Финска, но пресудата била суспендирана за повторно да им се суди во Линшепинг. Овие осум благородници на крајот биле осудени на смрт, но тројца од нив беа помилувани.
Благородниците кои биле јавно погубени на плоштадот Линшепинг на пазарот на 20 март 1600 година[3] биле:
- Ерик Спар[5] — канцелар на Шведска и сенатор во Парламентот
- Туре Нилсон Биелке — сенатор во Парламентот
- Густаф Банер — сенатор во Парламентот и татко на Густав II Адолф Велики, шведскиот фелдмаршал Јохан Банер за време на Триесетгодишната војна
- Стен Банер — сенатор во Парламентот
- Бенгт Фалк — сенатор во Парламентот
Последици уреди
Сигизмунд, кому му било дозволено да се врати во Полско-литванската Државна Заедница, не се откажал од својата желба да го врати тронот на Шведска. Овој став довел до серија полско-шведски војни, кои кулминирале за време на владеењето на неговиот син, Јован II Казимир од Полска, со џиновската шведска инвазија на Полска позната како Потопот, завршувајќи го златното доба на Комонвелтот. На 24 јули 1599 година, Парламентот (Ставот на Риксен) во Стокхолм официјално го симнал од тронот Сигизмунд и го именувал Карл IX Васа за регент, а полско-шведската унија била распуштена по едвај седум години постоење. Последователно, Карл IX од Шведска бил именуван од страна на Парламентот за нов крал на Шведска во 1604 година, а круната му припаднала на Густав Велики, кој ја воспоставил својата рана репутација како извонреден воен водач во кампањите за време на раните години на Полско-Шведските војни. Индиректно, верскиот конфликт во Шведска довел до Шведската империја бидејќи Густавус и неговите генерали станале милитантни во каузата на протестантите во Светото Римско Царство.
Поврзано уреди
Библиографија уреди
- Peterson, Gary Dean (2007). Warrior Kings of Sweden: The Rise of an Empire in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. McFarland. ISBN 0-7864-2873-2.
- Roberts, Michael (1986) [1968]. The Early Vasas: A History of Sweden 1523–1611. Cambridge University Press Archive. ISBN 0-521-31182-9.
- Samuelson, Jan (1993). Aristokrat eller förädlad bonde? Det svenska frälsets ekonomi, politik och sociala förbindelser under tiden 1523–1611 (шведски). Lund University Press. ISBN 91-7966-248-X.