Википедија

Ксерксов Канал

некогашен канал преку Светогорскиот Полуостров

Ксерксов канал (грчки: Διώρυγα του Ξέρξη, Диорига ту Ксеркси) ― поранешен пловен канал низ подножјето на полуостровот Света Гора во Халкидики, Егејска Македонија, денес во Грција, изграден од кралот Ксеркс I од Персија во 5 век п.н.е. Тој е еден од ретките споменици што ги оставила Персиската Империја во Европа.[1]

Ксерксов канал
Карта на Халкидик, со обележан правец на каналот.
Полуостровот Света Гора од стратосферата (на висина од 23 км), и симулација на Ксерксовиот канал (поглед од север).

Местоположба уреди

Каналот се наоѓа во близина на селото Провлака на полуостровот Света Гора. Почнувајќи источно од Провлака на северниот брег, следи прилично правилен југозападен правец кон јужниот брег каде што завршува западно од селото Трипити. Каналот е целосно покриен со седименти, но неговата контура е видлива од воздушните фотографии и е откриен со неколку истражувања. Вкупната должина на каналот била 2 км, неговата ширина била 30 м, а бил 3 м длабок, доволно за да помине трирема.[1]

Историја уреди

 
Карта на движењето на војската за време на првата и втората персиска инвазија на Грција. Ксерксовиот канал е прикажан во средината на картата на виолетова линија.

Според делото Историја на старогрчкиот историчар Херодот, кој ги раскажал настаните од Грчко-персиските војни, персискиот командант Мардонис, во 492 година п.н.е., изгубил голем дел од својата флота, 300 бродови и 20.000 луѓе, во бура што ја обиколувала карпите на Света Гора, за време на Првата персиска инвазија на Грција.[2]

Ксеркс, подготвувајќи се за Втората персиска инвазија на Грција, во 483 пр.н.е. наредил да биде изграден канал низ светогорскиот проток за да избегне да стане жртва на истата катастрофа.[3] Херодот шпекулира дека гордоста исто така била мотивирачки фактор:

Колку што можам да судам по претпоставка, Ксеркс ја дал командата за ова ископување од гордоста, сакајќи да ја покаже својата моќ и да остави спомен; без мака можеа да ги повлечат своите бродови преку проток, но сепак им заповедал да копаат канал од море до море, доволно широк за да лебдат две триреми веслани настрана.[4]

Работата, предводена од двајцата Персијци Бубарес и Артахај, траела три години. Тој бил завршен во 480 пр.н.е. од насилно регрутирани месни жители, како и египетски и феникиски работници.[5] Должината, според Херодот, била 12 стадиуми (околу 1,900 м),[3] и била покриена од двата краја со насипи за да се спречи одронување и затнување.[6] Каналот набрзо бил запустен бидејќи не бил користен откако персиската флота поминала низ нивниот пат прво до Битката кај Артемизиум, а потоа кон онаа во Саламина.[1] Каналот сè уште бил дел од пејзажот 80 години подоцна, како што е спомнат во минување од Тукидид во Историјата на Пелопонеската војна од околу 400 п.н.е.

По преземањето на Амфипол, Брасида и неговите сојузници марширале до таканаречената Акте, или крајбрежје, што излегува од каналот направен од персискиот крал и се протега на полуостровот; завршува во Атос (Света Гора), висока планина што се протега во Егејското Море.[7]

Археологија уреди

 
Северниот крај на Ксерксовиот канал, сега наполнет.
 
Погребна тумба на јужниот крај на Ксерксовиот канал.
 
Местоположба на северниот влез на каналот (заливчето лево).

Вистинитоста на тврдењата на Херодот била сомневана уште во античко време, но копнените истражувања и геофизичките истражувања на полуостровот го потврдиле постоењето на каналот.[1]

Во вториот век пр.н.е., Деметриј Скепсдски изјавил врз основа на информации од прва рака дека таму навистина имало канал, но не можел да го пронајде сето тоа.[1]

Три одделни современи копнени истражувања, предводени од Французинот Мари Шуазел-Гуфје во 18 век, од Томас Спрат од Англија во 1838 година и од Германецот Адолф Штрук во 1901 година, сите откриле докази за каналот во средишниот дел на протокот. Но, дури во 1990 година, должината и ширината на каналот биле спорни, како и прашањето дали каналот стигнува до целиот проток или дали бродовите биле влечени низ негови делови.[1]

Британската и грчката заедничка геофизичка истрага започната во 1990-тите, преку употреба на сеизмичко истражување и седиментска анализа, открила дека каналот го поминувал целиот проток. Изјаснувањето на Херодот било оправдано бидејќи тие исто така потврдиле дека каналот бил граден брзо и дека бил користен само за краток временски период.[1]

Неодамнешните студии наведуваат дека работниците биле и редовни персиски војници и регрутирани месни Балканци (Македонци, Тракијци и Грци) со правен статус на курташ, кои биле платени и хранети од персиската каса.[8]

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 B. S. J. Isserlin, R. E. Jones, V. Karastathis, S. P. Papamarinopoulos, G. E. Syrides and J. Uren "The Canal of Xerxes: Summary of Investigations 1991-2001" The Annual of the British School at Athens Vol. 98 (2003), pp. 369-385 JSTOR 30073214.
  2. ↑ Herodotus VI, 44
  3. ↑ 3,0 3,1 Herodotus VII, 22
  4. ↑ Herodotus VII, 24
  5. ↑ Herodotus VII, 23–25
  6. ↑ Herodotus VII, 37
  7. ↑ Thucydides IV, 109
  8. ↑ Izdimirski, Miroslav (2019). „Xerxes' Canal at Mount Athos and the Achaemenid Administrative and Economic System“. Thracia (англиски). XXIV: 222–235.

Библиографија уреди

Антички извори уреди

Современи извори уреди

  • BSJ Isserlin, RE Jones, V. Karastathis, SP Papamarinopoulos, GE Syrides, J. Uren: "The Canal of Xerxes: Summary of Investigations 1991–2001" Годишен извештај на Британската школа во Атина, км. 98 (2003), стр. 369–85 https://www.jstor.org/stable/30073214
  • БСЈ Исерлин: „Каналот на Ксеркс: факти и проблеми“. Годишник на Британската школа во Атина 86 (1991), 83–91.
  • BSJ Isserlin, RE Jones, SP Papamarinopoulos, J. Uren: „Каналот на Ксеркс: прелиминарни истраги во 1991 и 1992 година“. Годишник на Британската школа во Атина 89 (1994), 277–84.
  • BSJ Isserlin, RE Jones, SP Papamarinopoulos, GE Syrides, Y. Maniatis, Y. Facorellis, J. Uren: „Каналот на Ксеркс: Истражувања во 1993–1994 година“. Годишник на Британската школа во Атина 91 (1996), 329–40.
  • BSJ Isserlin, RE Jones, V. Karastathis, SP Papamarinopoulos, GE Syides, J. Uren: „Каналот на Ксеркс: Резиме на истрагите 1991–2001“. Годишник на Британската школа во Атина том. 98 (2003), стр. 369–85 https://www.jstor.org/stable/30073214
  • РЕ Џонс, БСЈ Исерлин, В.К. Карастатис, СП Папамаринопулос, Г.Е. Сиридес, Ј. Урен, И. Балацас, Ч. Капопулос, Ј. Манијатис, Ј. Факорелис: „Истражување на каналот на Ксеркс, Северна Грција: улогата на геофизичките и другите техники“. Archaeological Prospection 7 (2000), 147-70 ( Апстракт ).
  • В.К. Карастатис, С.П. Папамаринопулос: „Прелиминарни резултати од имплементацијата на плитките сеизмички техники со цел да се открие каналот на кралот Ксеркс“. Проширен апстракт. Билтен (Европско геофизичко друштво) 53 (1994), 8–9.
  • В.К. Карастатис, С.П. Папамаринопулос: „Откривање на каналот на Ксеркс со употреба на плитка рефлексија и рефракциона сеизмика – прелиминарни резултати“. Geophysical Prospecting 45 (1997), 389-401 ( Апстракт ).
  • В.К. Карастатис, С.П. Папамаринопулос, РЕ Џонс: „Структура на 2-Д брзина на закопаниот антички канал на Ксеркс: Примена на сеизмичките методи во археологијата“. Весник за применета геофизика 47 (2001), 29-43.
  • Y. Bhattacharjee: „Откривањето на персискиот канал е доказ за античките инженерски вештини“. Њујорк Тајмс, 13. Ноември 2001 година ( Текст ).

40°22′24″N 23°55′28″E / 40.3732° СГШ; 23.9245° ИГД / 40.3732; 23.924540°22′24″N 23°55′28″E / 40.3732° СГШ; 23.9245° ИГД / 40.3732; 23.9245

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ксерксов_Канал&oldid=4935868“