Википедија

Крабат

Крабат е лик во лужичко-спрскиот фолклор, наречен и „Вендиски Фауст“. Првите записи за него биле спомнати во минутите на Akademischen Vereins für lausitzische Geschichte und Sprache во 1839 година, но сите написи на здружението биле изгубени.

Крабат скулптура во Бела Вода
Фигурина на Крабат како гавран во Шварцколм.

Ликот се претворил од злобен волшебник во народен херој и корисен измамник во текот на 19 век.

Анализа уреди

 

Деталното истражување на различни историски документи утврдило дека Крабат всушност бил Јанко Шајатовиќ (1624 – 1704), хрватски (Крабат) коњанички командант од Жумберак кој дошол на северниот дел на Германија во 1658 година за да ги брани границите на христијанска Европа. Откако станал познат по своите воени способности, саксонскиот принц го поканил да биде во неговата лична стража. За награда, како човек од доверба, принцот му дал имот во Грос Сархен, каде со своето знаење и вештини, бидејќи бил еден од ретките писмени луѓе во областа која веќе била населена со Срби, им помагал на луѓето на различни начини. Ги научил да празнат мочуришта, да градат воденици и почнал да се занимава со земјоделство во тој дел. Бил миленик меѓу благородништвото и народот, па така брзо станал легенда, и по неговата смрт се слушале приказни за неговото херојство и му се припишувале натприродни моќи, што резултирало со саги и легенди за него кои биле инспирација за многу писатели.[1]

Приказната за чиракувањето на Крабат кај злобниот волшебник со злонамерни моќи може да се класифицира, во фолклористичките студии, како Аарне-Томпсон-Утер ATU 325, „Чиракот на волшебникот“.[2]

Народната приказна била сконцентрирана главно околу областа Лужица,[3] посебно населбата Чорни Чолмц (Шварцколм), која денес е област на градот Хојерсверда, каде што се вели дека Крабат ги научил своите маѓепснички моќи.[4]

Адаптации уреди

Приказната за Крабат била адаптирана во неколку романи, особено:

  • Мистер Крабат (Мајстор Крабат) (1954) од Меѓујазична врска
  • Чорни млин (Црната воденица) (1968) од Јуриј Брезан, на кој е базиран филмот Die Schwarze Mühle (film)* Крабат (1971) од Отфрид Преуслер, кој го инспирираше источногерманскиот ТВ-филм Die schwarze Mühle („Црната мелница“) (1975), чешкиот филм Čarodějův učeň (1977) и германскиот филм Krabat (2008). Албумот Крабат на германскиот готски бенд ASP исто така е инспириран од оваа верзија на легендата.

Исто така види уреди

  • Крабатор

Наводи уреди

  1. ↑ Tomasović Bock, Nikolina (26 December 2016). „Krabat - tko je zapravo Hrvat kojemu se dive mali Nijemci?“. dw.com (хрватски). Посетено на 2 September 2021.
  2. ↑ Troshkova, A (2019). „The tale type 'The Magician and His Pupil' in East Slavic and West Slavic traditions (based on Russian and Lusatian ATU 325 fairy tales)“. Indo-European Linguistics and Classical Philology. XXIII: 1022–1037. doi:10.30842/ielcp230690152376.
  3. ↑ "Сказание о Крабате (лужицкая сказка)" [The Story of Krabat (a Lusatian Tale)]. In: "Ни далеко, ни близко, ни высоко, ни низко. Сказки славян". Leningrad: Детская литература, 1976. pp. 203-216.
  4. ↑ Zipes Jack, уред. (2017). The Sorcerer's Apprentice: An Anthology of Magical Tales. Illustrated by Natalie Frank. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8563-3. pp. 323-348.

Библиографија уреди

  • Јуриј Пилк, Адолф Андерс, „Der wendische Faust“, Sächsischer Erzähler. Illustrierte Beilage, бр. 14 (1896), препечатено како „Die wendische Faust-Sage“, Bunte Bilder aus dem Sachsenlande vol. 3 (1900), 191–201.

Понатамошно читање уреди

  • Брезан, Јуриј и Грегори Х. Волф. „Опстанокот на една култура: интервју со лужинскиот автор Јуриј Брезан“. Светска литература денес 75, бр. 3/4 (2001): 42-52. doi: 10.2307/40156748.
  • Јурих, Мерилин. „Деца заглавени „меѓу овие темни сатанистички мелници“: Одговорот на детето на злото во фантазии од четири различни земји. Journal of the Fantastic in the Arts 13, бр. 3 (51) (2003): 271-81. www.jstor.org/stable/43308613.
  • Кудела, Жан. „Јуриј Брзан (1916-2006)“. Во: Revue des études slaves, tome 77, fascicule 1-2, 2006 година. Le théâtre d'aujourd'hui en Босна и Херцеговина Хрватска, Србија и Црна Гора, режијата на Сава Анѓелковиќ и Пол-Луј Томас. стр. 309–310. [www.persee.fr/doc/slave_0080-2557_2006_num_77_1_7013]
  • Raede, H. "LA LITTÉRATURE LUSACIENNE AU XXe SIÈCLE." Études Slaves Et Est-Europeennes / Славјански и источноевропски студии 9, бр. 1/2 (1964): 38-48. www.jstor.org/stable/41055929.
  • Жура-Вркиќ, Славица. „Krabat - Lužičkosrpski charobnjak hrvatskih korijena“ [Krabat – лужички лужички од хрватско потекло] In: Ethnologica Dalmatica br. 20 (2013): 69-80. https://hrcak.srce.hr/107478
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Крабат&oldid=5195436“