Капела на Света Петка (Белград)
Капелата на Света Петка се наоѓа во Долниот град на Белградската тврдина и е изградена на местото на чудесниот извор, во непосредна близина на црквата Ружица, изградена по 1867 година. Изворот со лековитата вода се наоѓа во самиот олтар на капелата. Сегашната капела е изградена во 1937 години по проект на архитектот Момир Коруновиќ. Нејзините ѕидови и сводови се прекриени со мозаици, кои од 1980 до 1983 година ги изработил сликарот Ѓуро Радуловиќ.
| Капела на Света Петка | |
|---|---|
| Капела Свете Петке | |
 | |
 | |
| Место | Белград |
| Земја | Србија |
| Вероисповед | Српска православна црква |
| Историја | |
| Основана | 1937 |
Историја
уредиКапелата на Света Петка е изграден во периодот кога моштите на оваа светителка биле преместени во Белград. Нејзините мошти биле пренесени на барање на кнегињата Милица на Султанот. Дел од моштите биле пренесени во 1417 година во капелата која била изградена од непознат великодостојник од Долниот град. По турското освојување на Белград во 1521 година моштите биле однесени во Цариград. Во 1641 година биле откупени од молдавскиот војвода и пренесени во градот Јаш. Црквата Ружица сè уште чува еден дел од моштите на Света Петка.
Пред денешната изѕидана капела, постоела капела земуница на падината над денешната капела. Таа првобитна капела била во форма на земуница, во која се влегувало преку скали. Однадвор се гледале само вратата и над неа крстот. На крајот од влезот еден мал ходник водел до извор со бистра и студена вода. Ѕидовите од двете страни на влезот биле украсени со икони. Поради лошата состојба, на иницијатива на патријархот Варнава, на денешеното место била изградена и осветена капела на денот на Света Петка во 1937 година.[1] При копање на темелите биле пронајдени остатоци од некој стар храм и биле ископани бројни коски на војници кои загинале за време на одбраната на Белград во 1914 и 1915 година. Старата капела била отстранета на почетокот на октомври 1935 година, а во темелите и околниот парк биле пронајдени черепи „најверојатно на луѓе кои биле погубени од Турците“, како и надгробни плочи на неколку угледни Турци, меѓу кои и везирот Марашли Али паша.[2][3]
До оваа црква е изградена крстилница по примерот на апостолите.[4]
Живописот на капелата
уредиКапелата била двапати живописана. Првиот живопис го направил академскиот сликар Владимир Предојевиќ. Тој живопис бргу пропаднал поради лошиот квалитет на материјалот којо се користел за време на изработката, па вториот пат била користена техниката мозаик. Вториот живопис го изработил белградскиот сликар Ѓуро Радловиќ помеѓу 1975 и 1982 година а била осветена од патријархот Герман на 27 февруари 1983 година.[1]
Молитвен петок
уредиКапелата на Света Петка е посетувана секој ден, но особено во петокот и на славите на храмовите. На денот на Света Петка 27 октомври тешко е да се стигне до самата капела. Секој петок наутро во црквата Ружица се служи Света Литургија со читање на канонот на Света Петка и со бакнуање на светите мошти, а попладне во капелата се служи вечерна исто со читање на канонот на Света Петка и со бакнување. на моштите. Овој обичај да се чита канонот на Света Петка со бакнување на нејзините свети мошти е прастар обичај. Служењето на Литургија и читањето молитва над моштите на Света Петка во петок е обичај кај Србите во Белград кој настанал повеќе од сто години пред турската влада во Белград.[1]
Водата на Света Петка
уредиИзворите кај светилиштата народот ги нарекува водици. Водата во овие извори се осветува и народот особено ја почитува. Водата на Света Петка во Белград особено ужива голема почит кај верниците и тоа од прастари времиња.[5] Постои народно предание за витез кој пронашол извор на лековита вода на устието на две реки. Кралската ќерка се излечила со таа вода и над тој извор била изградена црквата Ружица по нејзиното име.
Интересен е податокот дека околината на тогашниот Белград била покриена со густа шума, така што извори имало на сите страни. И тогаш овој извор на Света Петка бил посилен од денешниот.[1]
Галерија
уреди-
-
-
-
Икона Света Петка на ѕидот на црквата -
Зграда во портата на капелата -
Зграда во портата на капелата -
Гробница на бранителите на Белград од 1914-1918 година над цркватв во ѕидот на тврдината -
Внатратрешност на капелата -
Внатратрешност на капелата -
Изворот на Света Петка во капелата -
-
-
-
.JPG)
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Капела Свете Петке и црква Ружица (3. допуњено и исправљено. изд.). Београд: Српска патријаршија. 2010.
- ↑ "Политика", 28. окт. 1935
- ↑ "Време", 28. окт. 1935
- ↑ Београђани се крштавају као апостоли („Вечерње новости“, 2. октобар 2013)
- ↑ "Политика", 23-26. април 1938
Литература
уреди- Крстилница Света Петка = Крстилница на капелата Св. Петка / [Радомир В. Поповиќ ; подготвен од Питер А. Бојковиќ]. - Бел град : Црква Роѓења Пресвета Богородице, 2005 ([B. m. : б. i.]). - 23 страници. : болен. ; 17 см ( 1542237673 )
- Преподобна Мајка Параскева Света Петка / редакција Владимир Вукашиновиќ. - Нови Сад : Арт-принт, 1999 г : Уметност-принт). - 43 страници. ; 16 cm Дел од текстот паралелен со српот. и ингли. јазик. - На следниот. стр. веднаш до местото на издавање и: Белград ( 148095751 )
- Верував, така зборувам : литургиски беседи и духовни поуки од параклисот Света Петка во тврдината Калемегдан на протоереј-ставрофор Владимир Вукашиновиќ / редакција на Никола Јоциќ. - Врњци : Интерклима-графика, 2016 г : Меѓуклиматско-графика). - 158 страници. : болен. ; 21 см ( 227583756 )