Димитриј Поповиќ (сликар)

Димитриј Поповиќ (1738–1796), бил српски сликар кој има место меѓу српските барокни сликари кои се школувале во Виена и работеле во областа на денешна Војводина и Славонија.

Живот

Поповиќ е роден во Велики Бекерек, во свештеничка фамилија. Отец Ефтимије бил парохиски свештеник во градската црква Успение Успение помеѓу 1737-1746 година, а неговото презиме останало непознато. Според занимањето на неговиот татко, Димитриј го зел своето презиме-Попов или Поповиќ. Сликарство студирал како момче, а прво и најстаро дело му е она во Орловат.. Станува збор за копија на чудотворната икона „Богородица бездинска“ од 1756 година, која ја изработил по наредба на орловачкиот свештеник Стефан Станковиќ. Тој тогаш имал само 19 години и потпишал со „иконописец“. Од тоа време е уште едно рано дело поврзано со Орловат. Иконата „Полагање Христово во гроб“, наводно од црквата Богородица во Орловац, од Христовиот гроб. Таа икона била купена со набавка од Орловац, Стеван Субиќ, потомок на старо познато и богато Орловачко семејство. Третата икона направена за Орловац, исто така старо и богато семејство Чокиќ, е иконата „Крунисување на Богородица“. Интересно е што тогашните сопственици на споменатите икони, обајцата орлова црковни епитропи-Максим Субиќ и Јован Чокиќ (1772) бил и селски ескут). Останува фактот дека неговата поврзаност со местото Орловат не била доволно истражена.

Во тоа време Димитрија се оженил со Марија, а во 1757 година го добиле синот Роман. Три години подоцна, родот Поповиќ живеел во Сремски Карловци, каде во 1760 година биле крстени нивните деца близнаци Гаврил и Роксанда. Овде во Карловац бил снимен неговиот втор ангажман-сликањето на Христовиот гроб во локалната Горна црква во 1760 година. Тоа бил дел од заедничкото дело на двајца истоимени иконописци Димитрије Бачевиќ и Димитрија Поповиќ-од Банат. Следната 1761 година, Бачевиќ и неговиот помошник Поповиќ склучиле договор со црквата Земун Николајевски. За сликањето на тој монументален иконостас требало да добијат 2000 ф. Меѓутоа, реализацијата на тој вносен бизнис не се случил, бидејќи во 1763 година, млад иконописец од Бекерец се откажал од работата.

Според пописот на градот Велики Бекерек од 1765 година, куќата со број 129 била домаќин на Димитрије Молер, со двајца слуги и уште четворица членови на семејството-жени и деца. Се претпоставува дека „слугите“ биле всушност негови помошници–студенти. Помеѓу 1771-1779 година. Поповиќ интензивно работел на Банатскиот иконостас, одржувајќи сликарска работилница во својата куќа со ученици-асистенти. Се претпоставува дека Димитрије Поповиќ учел кај арадскиот иконописец Стефан Тенецки, или барем бил под влијание на неговото сликарство.

Тој е еден од сликарите кои се образувале и кои внесувале многу повеќе западни идеи во своите дела. Според експертот кој најмногу се занимавал со Димитрије Поповиќ, историчарот на уметност Јелена Кнежевиќ, може да се отфрлат некои неосновани тврдења: „Иако во литературата особено е нагласена неговата дејност на хрватскиот и словенскиот простор, до денес, освен иконата на Богородица Бездинска направена за манастирот Гомирје (1767) и копии од истоимениот живопис за Стара. Градишка (1775), други дела од оваа област се непознати“. Иконата за Гомирје била изработена во Банат, во уметничката работилница во Бекерек, на 19 мај 1767 година.

Како сликар на Димитрија Поповиќ, тој бил барокен сликар-колорист и има свое место меѓу големите српски уметници Јаков и Захарије Орфелин, Крачун, Чешљар и други образовани сликари од тоа време.

Дело

Првото големо дело на Поповиќ бил иконостасот на православната црква во Чаково, завршен во 1771 година. Следат иконостаси и други помали дела-престоли и икони за целивање-во манастирот Партош (1771), Орловат (1772), Српски Итебеј (1774), Чанад (1774-1779), Српски Пардањ, т.е. Меџи (1779) и Велики Бекерек (Успение на црквата 1795). Неколку мали дела има и на други места и цркви во Војводина. Малку се знае за неговиот творечки период, од последната деценија од неговиот живот.

Поповиќ починал на 16 јуни 1775 година во своето студио ја довршувал иконата за литиумот на еснафот Ќурчискиот еснаф во Велики Бекерек. На неа имал две претстави, две големи икони на платното, по една на секоја страна. На лицето била претставата: „Христос Спасител, Богородица и Св. Јован Крстител“. Еден локален парохиски свештеник видел слична икона во куќата на еден парох. Се повторува истото како во Орловат: зографот продавал-давал копија од иконата на мештанин, чии оригинални дела за иконостасот на црквата. А на задната страна на тоа знаме бил ликот на „Пророкот Св. Илија Тесвиќанин“, патронот на Руфет Ќурчија. Судејќи според зачуваниот натпис, тоа големо знаме било наменето за црквата Богородица, каде што стоела извесно време. Сепак, не било утврдено како стигнал до православната црква во блиското село Тарас. Таму била поставена како врамена голема икона, на дрвениот иконостас над царските двери, а прв ја забележал и опишал локалниот парохиски свештеник Југ Станикиќ. Се гледал само ликот на лицето на светителот, а под хартиената постава, на реверсот, имал покриен св. Илија.

 

Литература

• Народна енциклопедија - српско-хрватско-словенска, приреѓивач и уредник, др. Св. Станојевиќ, Загреб, 1925.- 1929 г.

Поврзано

• Список на српски сликари
• Димитрије Бачевиќ
• Теодор Димитријевиќ Крачун

Надворешни врски

• МАНАСТИРИ ФРУСКА ГОРА