Градска порта (Валета)

Градска порта е порта која се наоѓа на влезот на Валета, Малта. Сегашната порта, која е петта што стоела на таа локација, била изградена помеѓу 2011 и 2014 година по дизајн на италијанскиот архитект Ренцо Пијано.

Градска Порта
Градската Порта во 2019
Општи податоци
Статус	завршена
Вид	Порта
Место	Валета, Малта
Координати	35°53′46″N 14°30′33″E
Почната	2011
Завршена	2014
Сопственик	Владата на Малта
Технички податоци
Материјал	Варовник и челик
Проектирање и изградба
Архитект	Ренцо Пијано

Првата порта што стоела на локацијата била Портата Сан Џорџо, која била изградена во 1569 година според дизајните на Франческо Лапарели или Џироламо Касар. Портата била преименувана во Порта Реале околу 1586 година, пред да биде повторно изградена во 1633 година, веројатно според дизајните на Томазо Дингли. Накратко била преименувана во Портe Насионал за време на француската окупација на Малта во 1798 година, но повторно била именувана Порта Реал кога Малта паднала под британска власт во 1800 година. Овие први три порти биле утврдени, формирајќи дел од градските ѕидини на Валета. Портата исто така неформално била наречена Порта ди тера (што значи „копнена порта“), бидејќи била единствениот пристап до градот од копно.

Последната утврдена порта била урната во 1964 година, а била заменета со рационалистичка порта дизајнирана од Алзиро Бергонзо. Оваа порта потоа била урната во 2011 година, а била заменета со онаа на Пијано завршена во 2014 година.

Локација

Сликање од 1910 година на мостот што води до Градската порта

Градската порта се наоѓа во внатрешноста на Портатa Реале, завесен ѕид во центарот на копнениот фронт на Валета, кој е сместен помеѓу бастионот Сент Џејмс и Сент Џон. Мостот што се протега преку длабокиот ров на Валета води до портата. Портата првично била заштитена со кувр порта, напреден ров и линета позната како Линета на Света Медлин. За време на британското владеење, линетата била урната и дел од напредниот ров бил пополнет. На тоа место подоцна бил изграден терминал за автобусот, со фонтаната Тритон во центарот.

Портата го обележува почетокот на Улицата Република, главната улица во Валета која оди сè до Форт Сент Елмо на спротивниот крај на градот. Зградите во непосредна близина на Градската порта ја вклучуваат зградата на Парламентот, урнатините на Кралската опера и трговскиот центар Сити Гејт.

Градската порта била една од трите порти што воделе до градот, другите две се Портата Марсамксет и Портата Дел Монте. Тие се наоѓаат на западниот и источниот крај на градот. Портата Марсамксет била урната на почетокот на 20тиот век, додека Портата Дел Монте била заменета со Портата Викторија во 1885 година.

Историја

Првата порта (1569-1633)

Оригиналната порта на Валета била позната како Порта Сан Џорџо, а била изградена за време на владеењето на Големиот мајстор Жан Парисо де Валет, по кого градот го добил името. Портата Сан Џорџо веројатно била дизајнирана од страна на Франческо Лапарели, италијанскиот воен инженер кој ги дизајнирал повеќето утврдувања на Валета, или од неговиот малтешки помошник Џироламо Касар. Изградбата започнала во април 1566 година и била завршена до 1569 година. Портата била прилично обична во дизајнот.

Првично Портата Сан Џорџо, била поврзана со селата со помош на дрвен мост. Некаде пред 1582 година, камениот мост го заменил дрвениот. Самиот мост бил заменет неколку пати, но неговите темели издлабени во карпи останале недопрени и продолжиле да го држат сегашниот мост.

Околу 1586 година, за време на владеењето на големиот мајстор Хјуг Лубенкс де Вердал, портата била преименувана во Портата Реале. Кон крајот на 16 век, била изградена помала порта од надворешната страна, и била додадена триумфална порта над оригиналната порта.

Втората порта (1633-1853)

Втората Порта Реале во позадината на слика од 18 век на болнички полковник

Подвижен мост од 17 век за кој се верува дека потекнува од втората градска порта, сега изложен во Центарот за интерпретации на тврдините

Втората градска порта била изградена во 1633 година, за време на магистратурата на Големиот мајстор Антоан де Пол. Оваа порта била поукрасена од претходната Порта Сан Џорџо и се состоела од централен свод со помал лак од страните и дрвен подвижен мост преку длабокиот, сув ров што се наоѓа веднаш надвор од ѕидините на градот.

Оваа порта често му се припишувала на малтешкиот архитект Томазо Дингли, иако немало документарен доказ за ова тврдење.

За време на француската окупација на Малта во 1798-1800 година, портата била позната како Национална Порта. Во согласност со прогласот бр. VI од 1814 година, кој го издал гувернерот Сер Томас Мејтланд, британскиот грб бил поставен на портата во 1815 година. Можно е овој грб да е дело на скулпторот Винченцо Димех.

Портата била изменувана многу пати со тек на време, а кон крајот на 18ти и почетокот на 19ти век имало голем број карактеристики кои не биле дел од оригиналниот дизајн на Дингли. Портата била урната во 1853 година бидејќи била премала и морала да се прошири.

Остатоците од подвижен мост од 17 век за кој се верува дека бил инсталиран во Портата Реал, сега се изложени во Центарот за интерпретации на тврдините.

Третата порта (1853-1964)

Кингсгејт во раните 1900-ти

Третата градска порта била изградена во 1853 година, за време на врвот на британското владеење на Малта. Портата била позната како Порта Реал.

Портата била дизајнирана од страна на офицерот Томпсон. Таа се состоела од два централни сводови и два помали сводови. Портата била придружена од две статуи покрај неа, едната во чест на Филип Вилие де Л'Остров-Адам, а другата на Жан Парисо де Валет. На 24 јули 1892 година, бронзената биста на папата Пиј V била поставена над сводот на задниот дел од портата.

Биста на папата Пиј V, поставена во Порта Реал во 1892 година, сега пронајдена на плоштадот Голема опсада

До почетокот на 20тиот век, портата се сметала за премала за да се справи со големиот број на луѓе што влегувале во градот. Првите предлози за решавање на ова прашање биле дадени во 1920-тите, а некои вклучувале и замена на портата со отворен коловоз. Оваа порта ги преживеала бомбардирањата во Втората светска војна, иако била малку оштетена во април 1942 година, кога мостот кој води до портата бил погоден од воздушно бомбардирање. За време на овој напад биле уништени статуите на Л'Исл-Адам и де Валет.

Првите планови за реконструкција на Кралската опера и влезот на Валета биле направени во 1950-тите. Овој проект бил завршен од Џорџ Борг Оливие во 1962 година, фокусирајќи се на градската порта. Проектот за замена на портата со поголема бил објавен на изложбата на саемот во 1963 година, а портата била урната во јуни 1964 година.

По рушењето на портата, скулптурата на Пиј V била поставена во складиште, пред да биде извадена од локалниот совет на Валета во 1993 година. Во 2005 година, скулптурата била преместена на плоштадот Голема Опсада, во близина на конкатедралата Свети Јован и Правните судови.

Четвртата порта (1965–2011)

Четвртата порта сликана во 2006 година

Четвртата градска порта била изградена помеѓу јуни 1964 и август 1965 година по дизајн на архитектот Алзиро Бергонзо, во италијански рационалистички стил. Портата се состоела од голем отвор во центарот со два помали на страните и имал едноставен дизајн со ограничена орнаментика.

Портата била дел од проектот кој никогаш не бил целосно довршен, за реконструкција на влезот во Валета и Кралската опера. Бил контроверзен во времето на неговата изградба, при што пошироката јавност имала мешани мислења за портата. Во март 1965 година, кога била во тек изградбата на портата, од Комората на архитекти го критикувале нејзиниот дизајн како „архитектонски пропуст“.

Понатамошни критики биле насочени кон портата во следните децении, а имало интерес од страна на јавноста портата да се замени. Италијанскиот архитект Ренцо Пијано првпат направил планови за реконструкција на влезот на Валета во 1988 година, но проектот бил прекинат во 1992 година. Во 2008 година, владата продолжила со контакт со Пијано за да ја замени портата. Новите планови на Пијано биле откриени на 27 јуни 2009 година, а Сити Гејт била урната помеѓу 2 и 5 мај 2011 година, при што премиерот Лоренс Гонзи присуствувал на уривањето. Уривањето на Сити Гејт на Плоштадот на слободата чинело вкупно 1,39 милиони евра.

Петтата порта (2014–сега)

Петтата градска порта во изградба во 2013 година

Дел од уметничката инсталација Проспетива која ги прикажува петте градски порти на Валета

Петтата и сегашна градска порта се градела од 2011 се до 2014 година според дизајнот на Ренцо Пијано. Оваа порта е многу поразлична од претходните, бидејќи се состои од пробив во бастионите, опкружени со големи камени блокови кои се одделени од завесните ѕидови со високи челични сечила. Исто како и четвртата порта, таа е изградена како дел од проектот за реоформување на влезот на градот. Проектот, исто така, ги претворил урнатините на Кралската опера во театар на отворено познат како Пиаца Театру Риал, а била изградена и нова парламентарна куќа која зафаќа дел од плоштадот на слободата.

Новата градска порта, како и остатокот од проектот на Пијано, била контроверзна. Мнозинството Малтежани го поздравиле рушењето на четвртата порта, иако тоа било еден од ретките примери на италијанската рационалистичка архитектура на островот. Некои критичари на новата порта претпочитале потрадиционален дизајн сличен на третата порта. Новата порта е споредувана со древниот египетски храм Едфу, при што критичарите велат дека пробивањето на бастионите не им е место во претежно маниристичкиот и барокен град.

Зградата на Собранието во 2018 година

Дизајнот на Ренцо Пиано инкорпорирал многу теми од проектот кој еволуирал во текот на многу години, а во случајот со камената фасада, ова морало да се ископа од идеална локација на островот за да се обезбеди доволно камен за рамка на портата, но доволно нежен за богатите ѕидови на зградата на Собранието. Малтешкиот тврд камен варовник, бил издлабен, за да си игра со светлината. Има околу 12.000 кубни метри варовник, а помошта за набавката и производството била од Кевин Ремзи.

Комеморации

Во октомври 2014 година, уметничката инсталација со наслов Проспетива била иницирана во авенијата Џироламо Касар, блиску до автобуската станица. Инсталацијата вклучувала елементи од петте порти кои стојат на влезот на Валета, а е дизајнирана од архитектот Крис Брифа. Инсталацијата го одбележува изборот на Валета за европска престолнина на културата во 2018 година.

Надворешни врски

• Градска порта (Валета) на Ризницата ^?