Готски роман

Готски роман — вид на роман кој изобилува со страв и напнатост а бил особено популарен во Англија кон крајот на XVIII век. Изразот „готски” се употребува во тој период, и за рушевини и старини.

Стробери Хил, англиска вила во „неоготски“ стил, изградена од готскиот писател Хорас Волпол

Појава

Некои англиски писатели под влијание на предромантичарите почнале да истражуваат за средновековниот период и го прифатиле изразот “готски” така што тој се востановил како назив за нови интересирања, спротивни на ставовите на класицистите, кои сметале дека средновековните споменици се примитивни и варварски.

Примена

Tерминот “готски” почнува да се применува за романи полни со морничави сцени, мрачни заплети и таинствени случувања, главно поради тоа што тие се основале на средновековните мотиви или се случувале во средновековен амбиент. Во таа смисла овој термин првпат е употребен од Хорас Волпол, кој во второто издание на својот многу влијателен роман „Отрантскиот замок“ (The Castle of Otranto, 1764) му дал поднаслов “готска приказна”. Готскиот роман се создава под влијание на свештеникот Превоа и германскиот фолклор, иако во англиската книжевност постоеле наговестувања за романи на страв и таинственост. Најтипичен пример на готски роман се делата на Ен Редклиф, а роман со најдолг век е секако романот “Франкенштајн” од Мери Г. Шели. Готска фикција.

Строубери Хил (Strawberry Hill), анлиска вила во Нов готски стил, изграден од еменентен готски писател, Хорас Волпол.

Готската фикција (позната и како Готски хорор), е литературен жанр со комбинирани елементи на хорор и романса. Како жанр, се верува дека е измислен од англискиот автор Хорас Волпол, со неговата новела од 1764 година Замокот Отранто (The Castle of Otranto). Влијанието на готската фикција храни со задоволувачка форма на терор, ширење на задоволствата од Романтичната литература, што е релативно ново во времето на новелата на Волпол. Други карактеристични црти на готската новела, иницирани од Волпол, се мелодрамата и пародијата, (вклучувајќи ја и само-пародијата). Готската литература е имтимно поврзана со Готската ренесансна архитектура од истото време. На начин сличен како кај враќањето на чистотата на преродбениците и рационализмот на неокласичниот стил на Свештенството, готската литература го отелотворува уживањето во екстремни емоции, возбуди од бестрашноста и стравопочит инхерентен на возвишеноста и потрага за атмосфера. Урнатините од готските градби побудуваат повеќе поврзани емоции со претставување на неизбежното распаѓање на чвечкото распаѓање – такво што бара да се дополни со лажни урнатини како во Англиските пејзажни паркови. Англиските готски писатели често ги поврзуваат средновековните градби со она што тие го гледаат како мрачен и застрашувачки период, окарактеризиран со сурови закони спроведувани со тортура и мистериозни, фантастични и суеверни ритуали. Во литературата, како што е анти-католичката, има европски димензии поддржани со романо-католичките испади како што е инквизицијата (во европските земји како Италија и Шпанија). Главни црти на готската фикција се теророт (и психолошки и физички), мистеријата, натприродното, духови, опседнати куќи и готска архитектура, замоци, темнина, смрт, пустош, сомневања, лудило, тајни и наследни клетви. Основни ликови во готските романи се тирани, вилани, бандити, манијаци, бајронови херои, прогонети жени, жени заводнички, луди жени, вампири, врколаци, демони, ангели, паднати ангели, убавици и ѕверови, одмаздници, духови, оживеани скелети и Евреи скитници.

Прва готска романса

Замокот отранто (1764) е вообичаено сметана како прва готска новела.

Овој литературен род ги пронаоѓа своите најприродни теми во многу високите градби со готски стил – најчесто нарекуван Готик, за да ја нагласат својата ˝средновековност˝ - замоци, мензи и манастири, најчесто далечни, распаднати и урнати. Ова е фасцинантно заедно со архитектурата и нејзините поврзани уметности, поезијата (како што се поетите од гробиштата), и дури и градинарските пејзажи од што е инспириран цел прв бран на готски романописци. На пример, Хорас Волпол, чиј „Отрантски замок“ (1764) често се смета за прва вистинска готска романса, бил опседнат со средновековната готска архитектура, и си изградил своја сопствена куќа, Строубери хил, во таа форма, давајќи и изглед на готска ренесанса. Негова јасна цел беше да комбинира елементи од средновековната романса, која ја сметал за премногу каприциозна, и модерната новела како премногу поверена строго на реализмот (Пунтер, 2004;178). Основниот заплет отвора многу други теми, како што се опасната мистерија и античка клетва, како и безбројни стапици како скриени патеки и хероини кои често исчезнуваат. Првото издание беше издадено маскирано како актуелна средновековна романса од Италија откриена и реиздадена од страна на непознат преведувач. Кога Волпол го потврди авторството во второто издание, прифатливоста кај литературните критичари се смени во одбивност. Романсата, вообичаено сфаќана од страна на образованите луѓе како вулгарен и деградирачки начин на пишување, почна неодамна да се почитува од неодамна со делата на Ричардсон и Филдинг (Фукс, 2004;106). Романсата со суеверни елементи и без дидактички намери, била сметана за неприфатлива во модерното производство. Лажниот потпис на Волпол, заедно со мешавината од историја и фикција која е спротивна на Свештенството, ја поврзува готската новела со лажна документација. Клара Рив (Clara Reeve), најпозната по нејзиното дело Стариот англиски барон (1778) почна со тоа што ја зема приказната на Волпол и ја адаптираше за периодот балансирајќи ги фантастичните елементи со реализмот на 18 век. Сега се покренува прашањето дали натприродните елементи, кои не беа толку очигледно апсурдни како кај Волпол, нема да доведат попростите умови да помислат дека тоа е возможно. Во техниката на Ан Редклиф (Ann Radcliffe) на објаснување на натприродното, сè што изгледа натприродно веројатно потекнува од природни причини, и нејзиното беспрекорно воведување на хероините конечно наидува на одобрување кај критичарите. Редклиф ја направи готската новела прифатлива за општеството, иронично следена од брза деградација на нејзината слава. Нејзиниот успех намами многу имитатори, повеќето без квалитет, што набрзо доведе до општа слика за жанрот како инфериорен, стереотипен и конвенционален. Меѓу другите елементи, Ан Редклиф го воведе замислениот лик на готски вилан, кој подоцна се разви во бајронски херој. Новелите на Редклиф, а над сите Мистериите на Удолфо (1794), беа бест-селери, иако заедно со сите новели, беа определени од страна на високо образованите луѓе како забава за сензуалните жени (и некои мажи кои исто, уживаа во нив). ˝Човек, било да е маж или жена, што не почувствувал задоволство во добра новела, мора да е неверојатно глупав.˝ Ги имам прочитано сите дела на Редклиф, повеќето од нив со големо задоволство. Откако почнав да ја читам Мистериите на Удолфо, не можев да ја оставам; се сеќавам дека ја прочитав за два дена – косата ми беше наежена цело време. - вели Хенри. . . . Многу ми е мило да го слушам тоа и сега никогаш нема да ми биде срам да го сакам Удолфо. одговара КатеринаЏејн Остин, 1798 Редклиф обезбеди и естетика за куртоазијата на жанрот во нејзината статија За натприродното во поезијата, во Новиот Месечен Магазин 7, 1826, стр. 145-52, објаснувајќи ја разликата и поврзаноста меѓу хоророт и теророт во готската фикција. Развој во континентална Европа и Свештеникот Истовремено о англискиот готик, во Европа се развија паралелни движења на романтичната литература: roman noir (црната новела) во Франција, од писатели како François Guillaume Ducray-Duminil, Gaston Leroux, Baculard d'Arnaud, и Stéphanie Félicité Ducrest de St-Albin, Madame de Genlis, и грозните новели во Германија од пистели како Friedrich Schiller и Christian Heinrich Spiess. Овие дела често се сметаа за погрозоморни и насилни од англиската готска новела. Плод од жетвата на континенталниот хорор беше мрачната приказна за манастирската распуштеност, црна магија и диаболизам на Метју Грегори Луис, Свештеникот (1796). Иако новелата на Луис може да се шита како жанр со подмолна, измамничка тема, само-пародијата беше составен дел од готикот од времето на Волпол. Приказната на Луис стаписа некои читатели во тоа време; како и да е, неговото портретирање на неморалните свештеници, садистичките инквизитори и неговиот непристоен пристап кон Католичката црква беше важен развој за жанрот и тоа влијаеше на последната новела на Редклиф, Италијанецот (1797). Во оваа книга, несреќните протагонисти се фатени во мрежа од измами од страна на злобниот калуѓер Скедони и повлечени пред трибуналот на инквизицијата во Рим, забележувајќи и на Редклиф, негов современик, дека ако сака да ги надмине границите на хоророт ќе треба да самата да го посети пеколот (Биркхед, 1921). Маркизот од Сад користеше готска рамка за некои од неговите фикции, посебно Несреќата на доблеста и Јуџин де Франвал, иако тој никогаш не ги сметаше неговите дела како такви. Сад го критикуваше жанрот во неговите Рефлекции на новелата (1800), дело кое е широко прифатено денес, наведувајќи дека готикот е неизбежен резултат на револуционерниот шок со кој Европа ја шири својата слава. Оваа поврзаност меѓу францускиот револуционарен терор и Школото за терористи за пишување, претставено од Редклиф и Луис беше забележано од тогашните критики за жанрот (Врајт 2007:57-73). Сад го сметаше неговото дело за супериорно на она на Редклиф.

Пародија

Истапувањата, стереотипите и честите абсурдности на традиционалниот готик го направија истиот богата територија за сатира. Најпозната пародија од готскиот период е новелата Нортхенгер Абеи на џејн Остин во која наивен протагонист, по премногу шитање на готска фикција, ќе се смета себеси за хероина на романса од Редклиф и ќе замислува убиства и вилани на сите страни, иако вистината ќе испадне многу по прозаична. Новелата на Џејн Остин е вредна поради вклучувањето на листа од рани готски дела оттогаш познати како Страшни северно-хангарски новели. Овие книги, со нивните мрачни наслови, некогаш се сметаа за творба на имагинацијата на Џејн Остин, иако подоцна истражувањата на Мајкл Садлер и Монтегу Самерс потврдија дека тие веќе постоеле и дека стимулирале обновување на интересот за готикот. Тие сите беа реиспечатени од Валанкурт Прес. Друг пример за готска пародија на сличен начин е Хероината, од Итон Станард Берет (1813). Чери Вилкинсон, идиотси женски протагонист со историја на читање на новели, се замислува себеси како хероина на готската романса. Таа а замислува и ја создава реалноста според стреотипите и типичните структури на приказните на готските новели, што води до абсурдни настани кои ќе прераснат во катастрофа. После сите падови, нејзините афекти и ексцесивни имагинации станаа подложни на гласот на разумот од Стјуарт, водечка фигура, под чие водство протагонистот ќе добие добро образование и исправка на нејзиниот погрешен избор.Франкенштајн; или Модерниот Прометеј (1818) на романтичарот Мари Шели, ќе ја дефинира готската фикција во романтизмот. . Значајни примери се и Римата на античкиот морнар и Кристабел на Колериџ и Убавата дама без милост на Китс чии црти се мистериозни бледи жени. Поезијата, романтичните авантури и карактери на Лорд Бајрон, карактеризирани од страна на одбивна љубовница лејди Каролин ламб како луда, лоша и опасна да се познава, беше друга инспирација за готикот, обезбедувајќи г оархетипот Бајронски херој. Основни црти на Бајрон, под псевдонимот Лорд Рутвен, во новелата на Лејди каролина: Гленаврон (1816). Бајрон беше исто така домаќин на натпреварот на приказни за духови, кој го вклучуваше него, Перси Буш Шели, Мари Шели и Џон Вилијам Полидори на вилата Диодати на брегот на езерото Женева во летото, 1816. Оваа прилика беше продуктивна за Франкенштајн на Мари Шели и Вампирот на Полидори. Последнава приказна го оживеа Бајронскиот Лорд Рутвен, но овој пат како вампир. Вампирот е прегледан од страна на критичарот Кристофер Фрејлинг како едно од највлијателните фиктивни дела некогаш напишани и кое создало лудило за вампирската фикција и театар (а подоцна и филм), кое не прекинало до ден денес. Новелата на Мари Шели, иако со јасно влијание на готската традиција, често е сметана како прва научно-фантастична новела, и покрај испуштањето на какво било научно објаснување во новелата за оживувањето на чудовиштето, наместо фокус на моралното прашање и последици од вакви творби. Викторијанскиот готик Едгар Алан По беше важен реинтерпретатор на готската фикција. Иако, некогаш се смета дека готиката се развива од Викторијанската ера и се завршила како евтин хорор како "Penny Dreadful" , илустрирана во сериската новела варни Вампирот, на многу начини готиката сега влегува во нејзината најкреативна фаза – дури и кога не еден од подоминантните литературни жанрови (всушност, популарноста на формата како установен род веќе почна да раѓа успех на историска романса). Викторијанците понекогаш ги нарекуваат нивните новели Готикк за да ги разликуваат од готик. Влијателни критичари, над кои е Џон Раскин, далеку од осудување на средновековниот опскуратизам, ја славеше имагинацијата и фантазијата илустрирана во готската архитектура, и влијаејќи на пре-рафаелистите. Неодамнешни читатели и критичари исто така почнаа да ги разгледуваат одново поранешните фикции. Автори како што е Рејнолдс, полека почнува да зазема важно место во развојот на урбаното како особено викторијанско-готско уредување, ареа во која можат да се направат интересни врски со прочитаните дела на Дикенс и останатите. Формалната врска меѓу овие фикции, серијализирани за доминантната публика од работничка класа, и грубите тогашни популарни фикции серијализирани во неделници за средната класа е исто така една област вредна за истражување. Важен и иновативен реинтерпретатор на готикот во овој период е Едгар Алан По кој врува дека Теророт не е во Германија, туку во душата. Неговата приказна The Fall of the House of Usher" (1839) го истражува теророт на душата додека ги препосетува готските тропи на аристократските гнилежи, смрт и лудило. Легендарните вилани од шпанската инквизација, претходно истражувани од готите Редклиф, Луис и Мартин, е одново посетен во "The Pit and the Pendulum (1842). Се забележува и влијанието на Ан Редклиф во "The Oval Portrait" (1842) на По, вклучувајќи го спомнувањето на нејзиното име во текстот на приказната. Влијанието на бајронскиот романтизам забележлива кај По е исто така забележана кај сестрите Бронте.