Википедија

Човекови права во Литванија

Човековите права во Литванија се предмет на големо покривање. Литванија постигнала 91 од 100 во извештајот на Фридом Хаус за 2019 година, кој ја класифицира земјата како „слободна“, со високи позиции во граѓанските слободи и политичките права .[1] Конкретно, Литванија е рангирана на 30-то место меѓу 180 земји, многу над просечното ниво во светот во слободата на печатот,[2] и постигнува целосна оценка во слободата на собирање и невладини организации.[1] Сепак, постои загриженост во однос на благосостојбата на децата, семејното насилство, дискриминацијата на малцинствата вклучувајќи ги Ромите, Евреите и ЛГБТИ луѓето, како и нехуманиот третман на затворениците. Уставот на Литванија ја гарантирал заштитата на човековите права.[3]

Меѓутоа, во последните години владата почнала да ги ограничува медиумите да ги критикуваат политичарите и барале од новинарите да плаќаат такса за информациите од владините системи. Овие постапки се сметаат за кршење на слободата на изразување и беа протестирани од јавноста.[4] Институтот за мониторинг на човековите права препорача Литванија „да се повика на северните соседи и да инвестира повеќе во заштитата на граѓаните, особено на човековите права на жените и децата“, кои се слабо остварени и треба да се подобрат.[5]

Правна рамка

уреди

Литванија има правен систем инспириран од Рим.[6] Уставот на Република Литванија, усвоен во 1992 година со референдум, откако Литванија ја врати својата демократска и независна државност од Советскиот сојуз во 1990 година,[5] ја наметна основата на општествениот систем и ги стандардизирала правата, слободите и должностите на граѓаните.[7] Уставот е изменет неколку пати, со последниот амандман направен во 2016 година [8]

Поглавјето II од Уставот, кое ги содржи членовите 18 до 37, е насловено „Човекот и државата“. Ова поглавје е најрелевантно за заштитата на човековите права.[8]

Граѓански слободи

уреди

Слобода на изразување

уреди

Во членот 25 од Уставот на Литванија, правата на луѓето на слободно убедување и изразување се наведени како „Никој не треба да биде попречен да бара, стекнува или шири информации и идеи“.[9] Литванската влада генерално ги почитувала слободата на говорот и печатот.[10]

Слобода на печатот

уреди
 
Говорејќи за печатот

Според Светскиот индекс на слободата на печатот на RWB за 2019 година, Литванија е на 30-то место меѓу 180 земји во светот.[2] Иако Уставот ја гарантира слободата на печатот, а медиумите во Литванија уживаа пленарна слобода во последните 3 децении,[11] владата се фокусирала на понатамошна контрола врз неа.[12] Имале неколку суспензии на случаи на емитување на руски јазик во Литванија за три месеци или шест месеци, кои беа поради воинствено поттикнување и поттикнување раздор и ширење пропаганда.[12][13] На 11 јануари 2018 година, еден ден пред годишнината од борбата за независност во 1991 година, во која загинаа 14 лица, а стотици биле повредени, најголемиот дел од парламентот, предводен од популистичките Зелени и партијата на Фармерската унија, презедоа активности за забрана на јавноста од дискурсирање на критични информации со цел да се заштити земјата од недоверба и искривување.[14]

Сепак, овие предложени мерки се сметаат за поткопување на слободата на медиумите и ограничувањето на медиумскиот плурализам може да ја наруши слободата на изразување.[15] Во случај на потенцијална суспензија на емитувањето на руски јазик на два ТВ канали, коалициските групи за слобода на печатот напишаа писмо до претседателот на Литванија за да тврдат дека забраната е контрапродуктивна и е во спротивност со член 19 од Универзалната декларација за човекови права и други меѓународни слободни говорни стандарди иако разбираат дека протестот е во „актуелната тензична ситуација“.[16] Групата, исто така, додаде дека големата јавност во Москва е рационална на вестите и аргументите и дека владата не треба да ризикува да го прекине надворешниот слободен проток на информации за таквата публика.[13]

Како одговор на кршењето на слободата на печатот, на 12 октомври 2018 година, претседателката на Литванија Далија Грибаускаите одржала состанок на кој разговарал за прашањата за слободата на медиумите со членовите на ENEX, а претседателот покажал решителност да ја брани слободата на медиумите.[17]

Слобода на говор

уреди

Според Институтот за мониторинг на човековите права, во средината на септември 2018 година, литванскиот центар за регистри размислувал да престане да дава бесплатни информации за новинарите кои официјално бараат, бидејќи практиката не била вклучена во законот и затоа новинарите треба да плаќаат за информациите според стандардот. комерцијални стапки.[18] Оваа постапка новинарот ја апелираше до надлежните јавно, нагласувајќи дека е сериозно кршење на правата за пристап до бесплатни информации.[9]

Слобода на Интернет

уреди

Во Литванија, владата не го ограничува пристапот до Интернет за граѓаните.[10] Според Европскиот суд за човекови права, на затворениците во Литванија не треба да им се ограничи пристапот до интернет со програми за студирање и учење,[19] бидејќи откриле дека Литванија забранила затвореник да аплицира на онлајн курс по право, што го прекршило членот 10 од конвенција.[9]

Слобода на собирање

уреди
 
Baltic Pride 2019 во Вилнус

Членот 36 од Уставот на Република Литванија ги наведува правата на граѓаните да се собираат невооружени на мирни состаноци.[8] Законот за состаноци на Република Литванија е поставен да ги гарантира уставните права на граѓаните за собирање и постапката за заштита на националната безбедност и јавната безбедност.[20] Врз основа на статистиката на Фридом Хаус, пред 2018 година слободата на собирање во Литванија била наведена како општо почитувана, додека во 2018 и 2019 година се подобри за да биде општо почитувана.[21][22]

Во однос на лезбејките, хомосексуалците, бисексуалците и трансродовите ( ЛГБТ ) лица во Литванија, Амнести интернешенел ги повикува литванските власти да им обезбедат можности да одржуваат настани за толеранција и да дадат доволно полициска заштита за време на настаните.[23] Во 2010 година, првиот марш на гордоста за ЛГБТ лицата беше дозволен од страна на Врховниот управен суд на Литванија да се одржи во Вилнус .[24] Во 2013 година, градоначалникот на Вилнус се обиде насилно да го премести маршот на гордоста од централната авенија на оддалечена улица надвор од центарот на градот, но не беше успешен поради заштитата од два суда. Baltic Pride се одржа во Вилнус и маршираше на главната авенија и помина без поголеми инциденти.[25] Балтичката гордост одржана на 18 јуни 2016 година во Вилнус била успешна, без институционални пречки или мачни правни битки во споредба со последните две. Толпа од 3.000 членови на ЛГБТ заедницата и нивните сојузници се приклучија на Маршот за еднаквост во спомен на жртвите од нападот во Орландо.[26] Градоначалникот на Вилнус не присуствувал, но упатил комплименти за настанот. Немала посериозни инциденти, но пратеник ја нападна поворката и морала да биде влечен од полицијата.[27]

Слобода на вероисповед

уреди
 
Православна црква на Светиот Дух, Вилнус, Литванија

Верската слобода е загарантирана со литванскиот Устав во член 26 и други закони. Кривичниот законик вклучува три одредби за заштита на слободата на вероисповед. Таа забранувала верска дискриминација и предвидувала затворска казна до 2 години за прекршоци. Членот 43 од Уставот го дефинира односот меѓу религијата и државата. Законот ги дели регистрираните верски групи на традиционални религиозни групи признати од државата, други религиозни групи признати од државата и сите други регистрирани заедници и здруженија.[28] Верските заедници се делат на традиционални и други .[5]

Во Извештајот за меѓународна верска слобода од 2009 година, се наведува дека има девет „традиционални“ религиозни групи наведени со закон кои можат да го следат нивното присуство во земјата најмалку 300 години наназад: латински црковни католици, евангелски лутерани, евангелски реформирани верници, источни католици Источни православни христијани (Московска патријаршија), стари верници, Евреи, „сунити муслимани“ и караити. Овие традиционални религиозни групи можат да уживаат многу владини придобивки, вклучително и да добиваат годишни владини субвенции на кои другите групи не им се доделуваат.[29] Други религиозни групи признати од државата ги вклучуваат оние кои официјално се регистрирани во земјата најмалку 25 години, имаат општествена поддршка од најмалку 15 полнолетни граѓани и имаат упатства што се во согласност со законите и моралот. Нетрадиционалните групи можат да имаат поддршка од јавните фондови за културни и социјални проекти.[28]

Во 2017 година, телевизиско шоу во Литванија е затворено затоа што една од судиите, актерката и поранешната пратеничка упати нацистички поздрав додека натпреварувачите пееја песна што била популарна од еврејска пејачка.[30] Коментарите за антисемитски и антимуслимански на Интернет беа вообичаени.[31]

Заштита на лични податоци

уреди

Литванскиот парламент го усвои новиот закон за заштита на личните податоци на 30 јуни 2018 година, а законот стапи на сила на 16 јули 2018 година [32] Регулативата за општата заштита на податоците се однесува на заштитата на личните податоци и на потрошувачите и на компаниите/институциите, што дава повеќе можности за потрошувачите да ги контролираат своите податоци.[5]

Права на приватен и семеен живот

уреди

Според Комисијата за еднаквост и човекови права, во 2002 година , Европскиот суд за човекови права (ЕКЧП) пресуди дека правата на брак меѓу мажи и жени содржани во член 12 треба да се прошират на транссексуалните лица.[33] Во членот 8, насловен „Почитување на вашиот приватен и семеен живот“, се докажува дека приватниот живот е многу широк концепт; ги повикува граѓаните да бидат слободни да ја разберат и да ја одредат својата сексуална ориентација и личниот идентитет, (и да се идентификуваат како што некој ќе избере соодветно), додека семејниот живот бара права на семејство кое живее во мир, без мешање од јавноста или владата, и може да вклучи и врска помеѓу невенчана двојка.[34]

Како што е наведено во член 38 од Уставот, „Бракот се склучува по слободна меѓусебна согласност на мажот и жената“.[35] Литванија не ги почитува стандардите за човекови права, поради тоа што нема законско признавање на невенчаните семејства. Во 2017 година, литванскиот парламент (Сејмас) целосно го отфрлила предложеното законодавство за истополови партнерства.  Литванците се една од само неколкуте преостанати земји на ЕУ без форма на правно признавање за истополовите парови; ова ги вклучува Бугарија, Латвија, Полска, Романија и Словачка.[36] Во Литванија сè уште не е веројатно да се воспостават граѓански партнерства меѓу луѓе од ист и различен пол.[5]

Човековите репродуктивни права во Литванија не добиле многу признанија од јавните и владините власти, додека организациите засновани на верата го попречуваат напредокот во спроведувањето на репродуктивните права.[5] Во 2013 година, нацрт-законот, кој има за цел да го ограничи пристапот до безбедни и легални абортуси, биле претставен на проценка до националниот парламент. Иако овој закон би претставувал реална закана за здравјето и животот на жените (плус неговото кршење на човековите права), неговите автори и поддржувачи продолжија да се залагаат тој да биде усвоен; ова стана општа загриженост и било протестирано од Институтот за мониторинг на човековите права (МЧПП).[37]

Во случајот L. v. Литванија (во 2007 година), Л. е трансексуален литвански државјанин кој се соочува со предизвици во секојдневниот живот, поради тоа што земјата не усвоила правен акт со кој се наведени условите и процедурите за промена на полот.[38] Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП) утврди дека Литванија ги прекршила правата на приватниот и семејниот живот и и нареди на Литванија да го усвои потребното законодавство за промена на полот во рок од три месеци од пресудата. Литванија му ја платила отштетата на жалителот, но не го усвоила бараното законодавство навреме. HRMI и Литванската геј лига продолжија да се залагаат за целосно спроведување на одлуката на Судот. Во 2011 година, Судот и нареди на Управата за матични книги да ја смени матичната книга на родените на Л., а Службата за матични книги на жители да го смени нивниот матичен број.[39]

Во 2018 година, литванскиот премиер Саулиус Сквернелис организирала митинг за правата на ЛГБТ во Вилнус за да го повика литванскиот парламент да донесе закон за регистрирани истополови двојки.[40]

Загриженост

уреди

Детска благосостојба

уреди

Во законот за заштита од семејно насилство е регулирана заштитата на децата од насилство.[41] Меѓутоа, во Извештаите за практиките на човековите права на земјата од 2016 година, се наведува дека едно од најсериозните прашања за човековите права во Литванија е благосостојбата на децата.[42] Според литванската омбудсманска институција за правата на децата, насилството врз децата доаѓа и од семејства и од јавни институции. Исто така, малтретирањето меѓу самите деца е голем проблем.[43] Прекумерната употреба на алкохол од страна на родителите е главната причина за злоупотреба на деца.[44]

Семејно насилство врз жените

уреди

Во 2011 година, Литванија го донела Законот за заштита од семејно насилство.[41] Според резултатите од истражувањето на Агенцијата за фундаментални права на Европската унија од 2014 година, во Литванија 1 од 3 (31%) од жените на возраст над 15 години доживеале физичко и/или сексуално насилство, што е прилично блиску до целокупното ниво на ЕУ (33%).[45] Жртвите на семејно насилство (жените) обично се оние кои се обвинуваат, што ги спречува жените да побараат или да добијат вистинска помош.[46] Во 2017 година 4 од 5 жртви во случаите на семејно насилство (регистрирани 48000) се жени.[47]

Злоупотреби врз бегалци и мигранти

уреди

Амнести интернешнал објавил дека литванските власти произволно задржале илјадници бегалци и мигранти во центри слични на затвори, каде што биле подложени на нехумани услови, тортура и друго малтретирање. Многу луѓе пријавиле дека биле тепани, навредувани и изложени на расно мотивирани заплашувања и вознемирувања од стражарите. Десетици луѓе од земји, вклучувајќи ги Камерун, Демократска Република Конго, Ирак, Нигерија, Сирија и Шри Ланка биле незаконски приведени, додека Литванија со право им упати топло добредојде на десетици илјади луѓе кои бегаат од руско-украинската војна .[48]

Услови во затворот и притворот

Условите во некои затвори и притворски центри останале лоши поради несоодветните санитарни услови, лошата медицинска нега и високите нивоа на насилство меѓу затворениците. Нерегуларните мигранти живееле во логори, многумина под несоодветни услови, низ целата земја откако ја преминале границата од Белорусија.

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 „Lithuania“. freedomhouse.org (англиски). 2019-01-29. Архивирано од изворникот на 2019-05-12. Посетено на 2019-05-12.
  2. ↑ 2,0 2,1 „2019 World Press Freedom Index | Reporters Without Borders“. RSF (англиски). Посетено на 2019-05-16.
  3. ↑ „Read about "Lithuania" on Constitute“. constituteproject.org (англиски). Посетено на 2019-05-16.
  4. ↑ Platform, European Liberties. „Lithuania Curtails the Media's Right to Criticize Politicians“. Liberties.eu (англиски). Посетено на 2019-05-16.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 „Human Rights in Lithuania 2016-2017“ (PDF). Human Rights Monitoring Institute.
  6. ↑ „Laws in Lithuania : Baltic Legal law“. www.baltic-legal.com. Посетено на 2019-05-12.
  7. ↑ „Lithuanian legal system | True Lithuania“. www.truelithuania.com. Посетено на 2019-05-12.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „Lithuania's Constitution of 1992 with Amendments through 2006“ (PDF). constituteproject.org.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „LIETUVOS RESPUBLIKOS KONSTITUCIJA“. www3.lrs.lt. Посетено на 2019-05-12.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Lithuania“. freedomhouse.org (англиски). 2015-01-21. Архивирано од изворникот на 2019-05-12. Посетено на 2019-05-12.
  11. ↑ „Press Freedom Index 2010 - Reporters Without Borders“. 2011-08-10. Архивирано од изворникот на 2011-08-10. Посетено на 2019-05-12.
  12. ↑ 12,0 12,1 Censorship, Index on (2018-07-30). „After three decades of freedom, Lithuania's media is being reined in“. Index on Censorship (англиски). Посетено на 2019-05-12.
  13. ↑ 13,0 13,1 „Lithuania bans Russian language channel for "inciting discord"“. StopFake.org (англиски). 2015-04-10. Посетено на 2019-05-12.
  14. ↑ „Lithuania set to ban fake news from Russia | DW | 10.02.2019“. DW.COM (англиски). Посетено на 2019-05-12.
  15. ↑ „2013 Yearbook of the OSCE Representative on Freedom of the Media“. doi:10.1163/2210-7975_hrd-0367-2014009. Наводот journal бара |journal= (help)
  16. ↑ Censorship, Index on (2015-03-11). „Lithuania: Press freedom groups decry proposed bans on Russian TV channels“. Index on Censorship (англиски). Посетено на 2019-05-12.
  17. ↑ „Media freedom is the cornerstone of national security“. www.lrp.lt (англиски). Посетено на 2019-05-30.
  18. ↑ Platform, European Liberties. „Lithuanian Authorities Try to Limit Freedom of Speech again“. Liberties.eu (англиски). Посетено на 2019-05-12.
  19. ↑ „Prisoner has online rights - Europe court“ (англиски). 2017-01-17. Посетено на 2019-05-12.
  20. ↑ „I-317 Republic of Lithuania Law on Meetings“. e-seimas.lrs.lt. Посетено на 2019-06-03.
  21. ↑ „Lithuania“. freedomhouse.org (англиски). 2016-01-24. Архивирано од изворникот на 2019-06-02. Посетено на 2019-06-02.
  22. ↑ „Lithuania“. freedomhouse.org (англиски). 2018-01-04. Архивирано од изворникот на 2019-06-02. Посетено на 2019-06-02.
  23. ↑ „REPUBLIC OF LITHUANIA: Lithuania: Freedom of assembly must be respected -- diversity must be promoted“. AMNESTY JAPAN (англиски). Посетено на 2019-06-02.
  24. ↑ „REPUBLIC OF LITHUANIA: Lithuania's Baltic Pride march gets green light“. AMNESTY JAPAN (англиски). Посетено на 2019-06-02.
  25. ↑ „Successful Baltic Pride marches in Vilnius city centre for first time – The European Parliament's LGBTI Intergroup“ (англиски). Посетено на 2019-06-02.
  26. ↑ „Vilnius Celebrated Baltic Pride 2016“. LGL (англиски). 2016-06-22. Посетено на 2019-06-02.
  27. ↑ Platform, European Liberties. „This Year's Baltic Pride Parade Was Very Different“. Liberties.eu (англиски). Посетено на 2019-06-02.
  28. ↑ 28,0 28,1 „LITHUANIA 2013 INTERNATIONAL RELIGIOUS FREEDOM REPORT“ (PDF). US Department of State.
  29. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees. „Refworld | 2009 Report on International Religious Freedom - Lithuania“. Refworld (англиски). Посетено на 2019-06-03.
  30. ↑ Tanner, Jari. „Lithuanian TV sorry for Nazi salute by actress“. www.timesofisrael.com (англиски). Посетено на 2019-06-03.
  31. ↑ „LITHUANIA 2017 INTERNATIONAL RELIGIOUS FREEDOM REPORT“ (PDF). The US Department of State.
  32. ↑ „Lithuania adopts new Law on Legal Protection of Personal Data“. Посетено на 2019-06-03.
  33. ↑ „Article 12: Right to marry | Equality and Human Rights Commission“. www.equalityhumanrights.com. Архивирано од изворникот на 2019-06-04. Посетено на 2019-06-04.
  34. ↑ „Article 8: Respect for your private and family life | Equality and Human Rights Commission“. www.equalityhumanrights.com. Архивирано од изворникот на 2019-06-04. Посетено на 2019-06-04.
  35. ↑ „Lithuania's Constitution of 1992 with Amendments through 2006“ (PDF). Constituteproject.org.
  36. ↑ Gillet, Kit (2018-06-05). „Same-Sex Marriages Are Backed in E.U. Immigration Ruling“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Посетено на 2019-06-04.
  37. ↑ Platform, European Liberties. „Protection of Women's Rights in Lithuania to be Assessed“. Liberties.eu (англиски). Посетено на 2019-06-04.
  38. ↑ „HUDOC - European Court of Human Rights“. hudoc.echr.coe.int. Посетено на 2019-06-04.
  39. ↑ „L. v. Lithuania - a right to private life“. Human Rights Monitoring Institute (англиски). 2011-06-01. Архивирано од изворникот на 2019-06-04. Посетено на 2019-06-04.
  40. ↑ Bellamy-Walker, Tatyana (2018-02-15). „Lithuanian Prime Minister Wants Same-Sex Partnerships Law“ (англиски). Посетено на 2019-06-04.
  41. ↑ 41,0 41,1 „XI-1425 Law on Protection against Domestic Violence“. e-seimas.lrs.lt. Посетено на 2019-06-05.
  42. ↑ „Lithuania“. United States Department of State (англиски). Посетено на 2019-06-05.
  43. ↑ „Prevalence of violence against children in Lithuania according to Children's Rights Ombudsman Institution of the Republic of Lithuania“ (PDF). Children's Rights Ombudsman. Архивирано од изворникот (PDF) на 2023-04-19.
  44. ↑ Sebre, Sandra; Sprugevica, Ieva; Novotni, Antoni; Bonevski, Dimitar; Pakalniskiene, Vilmante; Popescu, Daniela; Turchina, Tatiana; Friedrich, William; Lewis, Owen (2004-01-01). „Cross-cultural comparisons of child-reported emotional and physical abuse: rates, risk factors and psychosocial symptoms“. Child Abuse & Neglect. 28 (1): 113–127. doi:10.1016/j.chiabu.2003.06.004. ISSN 0145-2134. PMID 15019442.
  45. ↑ „Violence against women: an EU-wide survey. Main results report“. doi:10.1163/2210-7975_hrd-9992-2014010. Наводот journal бара |journal= (help)
  46. ↑ Platform, European Liberties. „Domestic Violence Victims Blamed in Lithuania“. Liberties.eu (англиски). Посетено на 2019-06-05.
  47. ↑ Shah, Shakhil (2018-10-31). „Lithuania steps up campaign against domestic violence“. Emerging Europe | News, Intelligence, Community. Посетено на 2019-06-05.
  48. ↑ „Lithuania: Pushbacks, illegal detention, deception and abuses against refugees and migrants“. Amnesty International. 27 June 2022. Посетено на 27 June 2022.

https://www.state.gov/reports/2021-country-reports-on-human-rights-practices/lithuania/

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Човекови_права_во_Литванија&oldid=5108949“