|
'''Суматранскиот носорог''' (''Dicerorhinus sumatrensis'') е член на фамилијата [[Rhinocerotidae]] и е еден од петте преживеани [[вид]]ови на носорози. Овој вид е најмалиот носорог со висина на рамениците од 120-140 сантиметри, должина од 250 сантиметри и тежина од 500 до 800 килограми. Како и африканските видови на носорози, и овој вид има два рога. Предниот рог е поголем и најчесто е со должина од 15-25 сантиметри, додека другиот рог претставува само никулец. Телото на овој носорог е прекриено со црвенкасто-кафеаво [[крзно]].
ИндивидуиЕдинките од овој вид во минатото биле распространети во [[мочуриште|мочуриштата]], [[дождовна шума|дождовните шуми]] и [[облачна шума|облачните шуми]] во [[Индија]], [[Бутан]], [[Бангладеш]], [[Мјанмар]], [[Лаос]], [[Тајланд]], [[Малезија]], [[Индонезија]] и [[Кина]] (во југозападниот дел односно [[Сичуан]]) <ref>''The Art of Rhinoceros Horn Carving in China'' (1999), p. 27. Jan Chapman. Christie’s Books, London.</ref><ref>''The Golden Peaches of Samarkand: A study of T’ang Exotics'' (1963), p 83. Edward H. Schafer. University of California Press. Berkeley and Los Angeles. First paperback edition: 1985.</ref>. Овие животни се [[критично загрозени видови|критично загрозени]] бидејќи има само шест значајни популации во дивината: четири во [[Суматра]], една во [[Борнео]] и една на Малезискиот полуостров. Многу е тешко да се процени нивната точна бројка поради тоа што Суматранскиот носорог е самотно животно кое се движи на големи пространства. Сепак според некои проценки, бројката на индивидуиединки се движи околу 300. Намалување на популациите најмногу се должи на ловокрадството поради нивните рогови кои се доста ценети во традиционалната кинеска медицина. На црниот пазар достигнуваат цена од 30 000 американски долари за еден килограм<ref name=Dinerstein/>. Закана претставува и загубата на природното живеалиште, односно унишување на шумите за содавање земјоделски површини.
Суматранскиот носорог е самотно животно освен за време на сезоната за парење и при одгледувањето на младенчињата. Ова е највокален вид од сите носорози но исто така комуницираат и со оставање белези на почвата и оставање измет. Суматранскиот носорог е многу повеќе проучуван од сличниот [[Јавански носорог]], најмногу поради програмата со која 40 суматрански носорози се чуваат во заробеништво со цел зачувување на видот. Оваа програма била прогласена за катастрофа, откако повеќето носорози умреле и не дале потомство речиси 20 години.
Постојат три подвида на Суматранскиот носорог:
* '''''D.s. sumatrensis''''', познат како Западен суматрански носорог. Од овој подвид се останати само 275 носорози, најмногу во западна Суматра. Околу 75 индивидуиединки живеат на Малајскиот полуостров. Најголема закана за овој подвид претставува уништувањето на природното живеалиште и ловокрадството. Постои мала генетска разлика помеѓи Западниот и Источниот Суматрански носорог<ref name="IUCN Dss">Asian Rhino Specialist Group (1996). [http://www.iucnredlist.org/search/details.php/6556 ''Dicerorhinus sumatrensis'' ssp.'' sumatrensis'']. ''2007 [[IUCN Red List of Threatened Species]]''. IUCN 2007. Retrieved on 13 јануари, 2008.</ref>. Носорозите од малајскиот полуостров во минатото биле познати како ''D.s. niger'', но подоцна било утврдено дека всушност се слични со западниот подвид<ref name=Taxhistory>{{цитирано списание | author = Rookmaaker, L.C. | year = 1984 | title = The taxonomic history of the recent forms of Sumatran Rhinoceros (Dicerorhinus sumatrensis) | journal = Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society | volume = 57 | issue = 1 | pages = 12–25 }}</ref>.
* '''''D.s. harrissoni''''', познат како Источен суматрански носорог или Носорог од Борнео. Денес се смета дека се останати само 25 индивидуиединки од овој подвид. Познатата популација живее во [[Сабах]], [[Борнео]]. Постојат и непотврдени информации за животни во [[Саравак]] и [[Калимантан]] <ref name="IUCN Dsh">Asian Rhino Specialist Group (1996). [http://www.iucnredlist.org/search/details.php/6555 ''Dicerorhinus sumatrensis'' ssp.'' harrissoni'']. ''2007 [[IUCN Red List of Threatened Species]]''. IUCN 2007. Retrieved on 13 јануари, 2008.</ref>. Овој подвид го добил името по [[Том Харисон]] (Tom Harrisson) кој ги проучувал овие животни во 1960тите<ref>{{цитирано списание | title = Description of a new subspecies of Rhinoceros, from Borneo, ''Didermocerus sumatrensis harrissoni'' | author = Groves, C.P. | year = 1965 | journal = Saugetierkundliche Mitteilungen | volume = 13 | issue = 3 | pages = 128–131 }}</ref>. Источниот подвид е значително помал од останатите два подвида на суматрански носорог<ref name=Taxhistory/>.
* '''''D.s. lasiotis''''', познат како Северен суматрански носорог. Во минатото бил распространет во Индија и Бангладеш но денес е изумрен во овие региони. Непотврдени извори, укажувааат на мала преживеана популација во Бурма, но истражувањата се оневозможени од политичката ситуација во оваа земја<ref name="IUCN Dsl">Asian Rhino Specialist Group (1996). [http://www.iucnredlist.org/search/details.php/6554 ''Dicerorhinus sumatrensis'' ssp.'' lasiotis'']. ''2007 [[IUCN Red List of Threatened Species]]''. IUCN 2007. Retrieved on 13 јануари, 2008.</ref>. Името lasiotis е добиено од грчки и значи „влакнести уши“. Подоцна биле утврдено дека влаканта на ушите не се поголеми од тие на останатите подвидови но сепак овие животни останале како посебен подвид поради тоа што се значително поголеми од останатите<ref name=Taxhistory/>.
==Карактеристики==
[[Податотека:Sumatran Rhino skeleton.jpg|thumb|Скелет на суматрански носорог]]
Возрасен суматрански носорог до рамениците има висина од 120-145 сантиметри, должината на телото изнесува околу 250 сантиметри и тежи помеѓу 500 и 800 килограми. Најтешките индивидуиединки, кои претежно се оние во заробеништво, достигнуваат и до 1000 килограми. Како и африканските видови, и суматранскиот носорог има два рога. Поголемиот е со просечна должина од 15-25 сантиметри, но сепак најдолгиот регистриран рог бил со должина од 81 сантиметар<ref name=LitStud/>. Вториот рог е доста помал, најчесто со должина помала од 10 сантиметри. Поголемиот рог е познат како носен или преден, а помалиот како челен рог<ref name=Groves1972>{{цитирано списание | journal = [[Mammalian Species]] | url = http://www.science.smith.edu/departments/Biology/VHAYSSEN/msi/pdf/i0076-3519-021-01-0001.pdf |format=PDF| year = 1972 | author = Groves, Colin P., and Fred Kurt | title = Dicerorhinus sumatrensis | issue = 21 | pages = 1–6 | doi = 10.2307/3503818}}</ref>. Роговите имаат темно сива или црна боја. Иако мажјаците имаат малку поголеми рогови од женките, сепак не се забележува [[полов диморфизам]]. Животниот век на суматранскиот носорог во дивината се проценува на 30-45 години. Во заробеништво најдолг живот имала женка од Лондонската зоолошка градина, која умрела во 1900 година на возраст од 32 години и 8 месеци<ref name=Groves1972/>.
[[Кожа]]та на носорогот е тенка, самао 10-16 милиметри, и во дивината носорозите немаат поткожно сало. Крзното може да биде доста густо (најчесто кај младенчињата) или прилично ретко, најчесто со црвенкасто-кафена боја. Во дивината е тешко да се набљудува крзното на овие животни бидејќи речиси секогаш се прекриени со кал. Во заробеништво крзното е доста подолго и погусто. Суматранскиот носорог има прамени од долги влакна околу ушите и густ влакнест дел на врвот на опашката. Како и останатите носорози, имаат многу слаб вид. Суматранскиот носорог е доста агилен и брз, може лесно да се качува по планини и лесно поминува низ тревести падини и речни брегови<ref name="van Strien"/><ref name=LitStud>{{цитирано списание | title = Dicerorhinus sumatrensis (Fischer), the Sumatran or two-horned rhinoceros: a study of literature | last = van Strien | first = N.J. | year = 1974 | journal = Mededelingen Landbouwhogeschool Wageningen | volume = 74 | issue = 16 | pages = 1–82}}</ref><ref name=Groves1972/>.
[[Податотека:TamanNegara SungeiTembeling.jpg|thumb|Во [[Национален парк Таман Негара|Националниот парк Таман Негара]] живее единствена позната голема популација на суматрански носорози.]]
[[Податотека:Cloud forest mount kinabalu.jpg|thumb|[[Облачна шума]] во [[Сабах]], [[Борнео]]]]
Суматранскиот носорог населува и низини и планински предели, односно [[мочуриште|мочуришта]], [[дождовна шума|дождовни шуми]] и [[облачна шума|облачни шуми]]. Најчесто се населува во ритски предели близу до вода, во кои има пасишта. Во минатото суматранскиот носорог го населувал целиот простор помеѓу северна [[Бурма]], источна [[Индија]] и [[Бангладеш]]. Непотврдени извори тврдат дека живеел и во [[Камбоџа]], [[Лаос]] и [[Виетнам]]. Денес, сите преживеани индивидуиединки од овој вид живеат во [[Малезија]], на островот [[Суматра]] и [[Сабах]], [[Борнео]]. Некои истражувачи се надеваат дека сѐ уште има мали преживеани популации во Бурма, иако ова се смета за речиси невозможно. Поради политичката состојба во Бурма, не може да се изведат истражувања за можни преживеани популации<ref name=Foose>{{Citation | last = Foose | first = Thomas J. and van Strien, Nico | year = 1997 | title = Asian Rhinos – Status Survey and Conservation Action Plan | publisher = IUCN, Gland, Switzerland, and Cambridge, UK | isbn = 2-8317-0336-0}}</ref>.
Суматранскиот носорог е прилично распрскан низ регионите на неговата распространетост, многу повеќе од било кој друг азиски носорог, што го прави уште потешко неговото истражување и пребројување на популациите<ref name=Foose/>. Постојат само шест региони во кои се знае дека има средни популации од овој носорог: Националниот парк Букит Барисан Селатан, Националниот парк Гунунг Леусер, Националниот парк Керинци Себлат и Националниот парк Веј Камбас на Суматра, Националниот парк Таман Негара на Малаја, и Резерватот за диви животни Табин во Сабах, Малезија на островот Борнео<ref name="Habitat loss">{{цитирана книга | author = Dean, Cathy | coauthors = Tom Foose | year = 2005 | chapter = Habitat loss | pages = 96–98 | editor = Fulconis, R. | title = Save the rhinos: EAZA Rhino Campaign 2005/6 | location = London | publisher = [[European Association of Zoos and Aquaria]] }}</ref><ref name=Dinerstein/>.
[[Податотека:Sumatran Rhino 001.jpg|thumb|Суматрански носорог се валка во кал во зоолошката градина во Синсинати.]]
Носорогот поминува голем дел од ден валкајќи се во кал. Ако дупките со кал се недостапни, тој ги продлабочува барите употребувајќи ги стапалата и роговите. Ова валкање во кал му помага на носорогот да ја одржи температурата на телото и да ја заштити кожата од [[ектопаразити]] и други [[инсекти]]. ИндивидуитеЕдинките кои живеат во заробеништво и немаат адекватни бари со кал многу брзо кожата им се воспалува или крши, имаат проблеми со очите, воспалени нокти, губење на крзното и се случува да умрат. Според одредени истражувања, носорогот употребува само три бари со кал во исто време. После 2-12 недели користење на една бара, тој ја напушта. Најчесто носорозите се валкаат во калта 2-3 часа во денот пред да одат во потрага по храна. Иако суматранските носорози во зоолошките градини се валкаат во кал помалку од 45 минути дневно, во дивината овој ритуал се изведува помеѓу 80 и 300 минути дневно (во просек 166 минути) <ref name=Wallows>{{цитирано списание | title = Wallows and Wallow Utilization of the Sumatran Rhinoceros (''Dicerorhinus Sumatrensis'') in a Natural Enclosure in Sungai Dusun Wildlife Reserve, Selangor, Malaysia | year = 2001 | journal = Journal of Wildlife and Parks | volume = 19 | pages = 7–12 | last = Julia Ng | first = S.C. | coauthors = Z. Zainal-Zahari, and Adam Nordin}}</ref>.
Многу е тешко да се проучува епидемиологијата на суматранскиот носорог. Во 19тиот век било како причина за смрт на индивидуиединки во заробеништво се наведени [[крлеж]]и и [[Gyrostigma]] (род паразити) <ref name=LitStud/>. Познато е и дека суматранскиот носорог е подложен на болеста [[сура]] која се шири со помош на [[коњска мува|коњската мува]] која ги разнесува паразитите [[trypanosomatida]]. Во [[2004]] година сите пет суматрански носорози од центарот за заштита, умреле во период од 18 дена откако биле инфицирани со оваа болест<ref name=Vellayan/>. Суматранскиот носорог нема други предатори осен човекот. [[Тигар|Тигрите]] и [[диво куче|дивите кучиња]] можно е да се способни да убијат младенче од носорог, меѓутоа овие млади секогаш се во близина на мајката, па нема информации за фрекфенцијата на ваквите напади. Иако живеалиштето на суматранскиот носорог се препокрива со живеалиштето на [[слон]]от и [[тапир]]от, овие видови не си претставуваат конкуренција во барањето храна. Слонот (Elephas maximus) и суматранскиот носорог дури и ги користат истите патеки, а потоа помалите видови како [[елен]]и и [[вепар]]и исто така ги користат овие патеки направени од носорозите и слоновите<ref name=Borner/><ref name="van Strien"/>.
Суматранските носорози имаат патеки низ целиот регион каде што се распространети. Посотјат два вида на патеки. Главните патеки, се употребувааат со генерации и поврзуваат важни региони како местата каде што се снабдуваат со сол или региони кои се одвоени со непроодна вегетација. Во регионите каде што се хранат, носорозите прават помали патеки на кои сѐ уште има вегетација. Откриени се патеки на суматрански носорози кои преминуваат преку реки длабоки 1,5 метра и широки околу 50 метри. Струјата во овие реки не претставува проблем за носорозите бидејќи тие се одлични пливачи<ref name=Groves1972/><ref name=LitStud/>. Доколку нема бари со кал во билзина на реките, суматранскиот носорог може да ги заменат со лежење во водата во реките<ref name=Borner/>.
Женките стануваат секусално зрели на возраст од 6-7 години, а мажјаците кога имаат одприлика 10 години. Времетраењето на бременоста кај носорозите е 15-16 месеци. Младенчето кое тежи помеѓу 40 и 60 килограми, прекинува со цицање после 15 месеци, но останува со мајката во првите 2-3 години. Во дивината, временскиот интервал помеѓу две породувања се проценува на 4-5 години. Одгледување на младите во дивината досега не е проучувано<ref name="van Strien"/>.
Размножувањето кај овој вид на носорози е проучуван кај индивидуитеединките во заробеништво. Пред парењето има ритуали како зголемена вокалност на идивидуите, подигање на опашката, зголемен физички контакт и и мажјаците и женките ја користат муцката за да ги удираат другите индивидуиединки до главите и гениталиите. Процесот на додворување е сличен со тој на [[Црн носорог|црниот носорог]]. Младите суматрански носорози многу често се премногу агресивни кон женките, па се случува да ги повредат или убијат за време на додворувањето. Во дивината, женките можат да избегаат од премногу агресивните мажјаци, што не е возможно во затворените простори во зоолошките градини. Оваа немоќ да избегаат се смета дека е дел од причините за малата стапка на размножување во заробеништво<ref name=ZZ2005>{{цитирано списание | title = Reproductive behaviour of captive Sumatran rhinoceros (''Dicerorhinus sumatrensis'') | last = Zainal Zahari | first = Z. | coauthors = Y. Rosnina, H. Wahid, K.c. Yap, and M.R. Jainudeen | journal = Animal Reproduction Science | volume = 85 | year = 2005 | pages = 327–335 | doi = 10.1016/j.anireprosci.2004.04.041 }}</ref><ref name=ZZ2002>{{цитирано списание | last = Zainal-Zahari | first = Z. | coauthors = Y. Rosnina, H. Wahid, and M. R. Jainudeen | year = 2002 | title = Gross Anatomy and Ultrasonographic Images of the Reproductive System of the Sumatran Rhinoceros (''Dicerorhinus sumatrensis'') | journal = Anatomia, Histologia, Embryologia: Journal of Veterinary Medicine Series C | volume = 31 | issue = 6 | pages = 350–354 | doi = 10.1046/j.1439-0264.2002.00416.x }}</ref><ref name=Roth06/>.
Носорозите во зоолошката Синсинати се парат во просек по 30-50 минути, додека кај носорозите во реерватот во Малезија парењето трае пократко. Бидејќи Зоолошката градина Синсинати имала неколку усшешни бремености се смета дека долгото парење е природно однесување<ref name=ZZ2005/>. Иако истражувачите откриле неколку зачнувања, сепак сите бремености биле прекинати од различни причини, се до првото раѓање на суматрански носорог во заробеништво во 2001 година. Одредени студии укажуваат дека [[овулација]]та кај суматранскиот носорог е поттикната од парењето и има непредвидливи нивоа на [[прогестерон]]<ref name=Roth>{{цитирано списание | title = Ultrasound and endocrine evaluation of the ovarian cycle and early pregnancy in the Sumatran rhinoceros, Dicerorhinus sumatrensis | last = Roth | first = T.L. | coauthors = J.K. O'Brien, M.A. McRae, A.C. Bellem, S.J. Romo, J.L. Kroll and J.L. Brown | journal = Reproduction | year = 2001 | volume = 121 | pages = 139–149 | doi = 10.1530/rep.0.1210139 | pmid = 11226037 }}</ref>. Во 2001 година, конечно успеале да ја одржат бременост со тоа што женката добивала дополнителен [[прогестин]]<ref name=Roth03/>.
==Заштитен статус==
Во минатото суматранскиот носорог бил многуброен во jугоисточниот дел на [[Азија]]. Денес се проценува дека се останати само околу 300 индивидуиединки. Иако не е толку редок како [[Јавански носорог|Јаванскиот носорог]], сепак е многу поподложен на ловокрадство и намалување на природното живеалиште. Неговите популации се мали и поделени. Популацијата на јавански носорози во [[Уџунг Кулон]] се смета дека е доста стабилна, за разлика од популациите на суматранскиот кои се верува дека се во постојан пад. Класиран е како [[критично загрозен вид]], најмногу поради опасноста од недозволен лов и уништувањето на [[дождовна шума|дождовните шуми]] во кои живее. Најголемиот дел од преостанатите живеалиште се во непристапните планински региони во [[Индонезија]] <ref name=Rabinowitz>{{цитирано списание | author = Rabinowitz, Alan | year = 1995 | title = Helping a Species Go Extinct: The Sumatran Rhino in Borneo | journal = Conservation Biology | volume = 9 | issue = 3 | pages = 482–488 | doi = 10.1046/j.1523-1739.1995.09030482.x }}</ref><ref name=Strien2001>{{цитирано списание | journal = Proceedings of the International Elephant
and Rhino Research Symposium, Vienna, June 7–11, 2001 | publisher = Scientific Progress Reports | year = 2001 | title = Conservation Programs for Sumatran and Javan Rhino in Indonesia and Malaysia | last = van Strien | first = Nico J. }}</ref>.
|
