Википедија

Дорски ред: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
Создадено преведувајќи ја страницата „Дорски ред“
 
поправки
 
Ред 2:
[[Податотека:DoricParthenon.jpg|десно|мини|419x419пкс| Грчки дорски стил]]
[[Податотека:RomanDoricOrderEngraving.jpg|десно|мини|282x282пкс| Римски дорски стил]]
'''Дорски ред''' или '''дорски стил''' -— еден од трите реда на организацискиот систем на [[Класична архитектура|класичната архитектура]]. Другите два реда се [[Јонски ред|јонски]] и [[КоринтскиотКоринтски ред|коринтски]]. Во античката грчка архитектура, двата основни реда се дорски и [[Јонски ред|јонски]], додека [[Коринтскиот ред|коринтскиот]] е изведен од јонскиот.{{Sfn|Janson|1975}} Постојат и два пониски реда, подебелиот [[тоскански ред]] и побогатата коринтска варијанта, [[Сложен ред|сложениот ред]]. Постојат неколку верзии на дорски ред, од кои прва и најстара е грчкиот дорски ред од 7. век [[пр.н.е.]] Друга добро позната верзија е римскиот дорски ред.
 
Во својата оригинална верзија, [[Грција|грчките]] дорски [[Столб|столбовистолб]]ови стојат директно на рамната основа на столбот (стилобат) на храмот без посебна платформа. Трупот на столбот е канелурисан и завршува вертикално со [[капител]] без орнаменти. Капиталот се состои од два дела: првиот, кој се протега од трупот нагоре, ехинус (во облик на перниче) и квадратна плоча наречена абакус што го носи главниот венец.
 
Нагласени особини и на грчката и на римската верзија на дорскиот ред се [[Триглиф|триглифите]] и [[Метопа|метопите]]. Триглифите се украсни вдлабнатини поставени за да го претстават работ на традиционалната дрвена греда што седи на едноставен [[фриз]] кој е долниот дел од главниот венец. Под секој триглиф има стилизирани тркалезни клинови кои изгледаат како да се заковани за да го стабилизираат потпорниот систем на столбот и гредата. Триглифите се центрирани над секој столб и со уште еден, а понекогаш и два меѓу столбовите. Просторот помеѓу триглифите се метопи кои понекогаш се едноставни, а понекогаш помалку извајани. Растојанијата меѓу столбовите обично се постигнуваат со пропорционални и модуларни мерки, иако двете надворешни растојанија меѓу столбовите обично се помали за да им дадат поголема визуелна моќ на аглите на храмот.
 
[[Рим|Римскиот]]скиот дорски ред се разликува по тоа што висината на главниот венец е намалена. Триглифите на краевите на главниот венец се центрирани со столбот, а не на аголот на [[Архитрав|архитравотархитрав]]от како во грчката верзија, така што столбовите се пропорционално малку витки. Под капителот, астрагална профилација го опкружува столбот како прстен. Крунската профилација има помазни премини помеѓу фризот и венецот и на тој начин го нагласува горниот раб на абакусот. Римскиот дорски ред исто така има профилација на платформата која инаку е во облик на квадрат, а понекогаш е издигната на [[плинта]]. Исто така, римските дорски столбови се рамномерно канелурани.
 
Еден од најпознатите храмови од дорскиот ред е грчкиот [[Партенон]] изграден во 5. век [[пр.н.е.]]
 
== Дорски храм ==
Терминот „дорски храм“ се однесува на стандардните делови и нивната организација што ја сочинуваат надворешноста на секој [[храм]] што е означен како „дорски“.{{Sfn|Janson|1975}} Неговите три главни дела се: скалеста платформа ([[стилобат]]), [[Столб|столбови]] и главен венец кој опфаќа се што лежи на столбовите{{Sfn|Janson|1975}}. Дорскиот столб се состои од: труп, со вертикални жлебови наречени [[Канелура|канелури]]; [[капител]] составен од проширен ехинус во облик на перниче[[Капител|;]] и квадратна плоча наречена абакус.{{Sfn|Janson|1975}}
 
Главниот венец, или ентаблатура, е најсложениот од трите споменати единици. Поделен е на [[архитрав]] - низа камени блокови кои лежат директно на столбовите, [[фриз]] со [[Триглиф|триглифитриглиф]]и и [[Метопа|метопи]] и испакнат венец (корниш). На подолгите страни на храмот, венецот е хоризонтален, а на потесните (фронтални) е скршен така што го опфаќа [[Забат|забатотзабат]]от меѓу неговите горни делови.
 
Целата[[Цела]]та на храмот била изградена од камени блокови кои се прилегнуваат еден на друг без [[малтер]] (тие биле клесани исклучително прецизно за составите да бидат целосно глатки). Каде што имало потреба, биле врзувани со метални спојници или стеги.
 
Столбовите, со многу мал исклучок, се составени од делови, таканаречени тамбури. Една од главните особини на столбовите од дорскиот ред на античкиот грчки храм е тоа што лежи директно на [[Стилобат|стилобатот]] и нема [[Базис (архитектура)|стапало]].
Ред 26:
 
== Поврзано ==
 
* [[Столб]]
 
== Наводи ==
{{наводи}}
 
== Литература ==
* {{наведена книга| ref=harv|last=Janson|first=H. W.|title=Istorija umetnosti – Pregled razvoja likovnih umetnosti od praistorije do danas|publisher=Prosveta|year=1975|id=|publication-place=Beograd, Jugoslavija|type=Umetnost|chapter=Stari svet, 5. Grčka umetnost}}
 
== Надворешни врски ==
{{рв|Doric columns}}
 
[[Категорија:Архитектура]]
[[Категорија:Category:Класична архитектура]]
[[Категорија:Category:Архитектонски изрази]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Дорски_ред“