Википедија

Јагуар: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Замена со тековен назив на предлошка, replaced: цитирана веб страница → Наведена мрежна страница (23) using AWB
с Замена со тековен назив на предлошка, replaced: цитирана книга → наведена книга (4) using AWB
Ред 30:
== Етимологија ==
 
Зборот јагуар најверојатно доаѓа од [[туписко-гварански јазици|туписко-гваранските јазици]], преку [[португалски јазик|португалскиот]] ''jaguar'' <ref name=etymology>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=jaguar | title = "Jaguar" | work = Online Etymology Dictionary | publisher = Douglas Harper | accessdate = August 12 | accessdate = 2006-08-06}}</ref>. Тупијскиот збор ''јагуара'' („ѕвер“, понекогаш преведуван и како „куче“<ref>{{es}}{{Наведена мрежна страница | url = http://www.indigenas.bioetica.org/inves44-2.htm | title = Breve Vocabulario | publisher = Правен Факултет, Универзитет во Буенос Аирес| accessdate=29 септември 2006}}</ref><ref>{{es}} {{цитирананаведена книга|title=Nativas|first=Eduardo Acevedo |last= Díaz|year=1890|chapter=Notas| url=http://es.wikisource.org/wiki/Nativa_:_Notas | accessdate = 29 септември 2006}}</ref>) се употребува за било кое месојадно животно <ref name=TakeOurWord/>. Карактеристичниот збор за јагуар бил ''јагуарете'', со суфиксот ''–ете'' кој значи „вистински“<ref name=etymology/><ref name=TakeOurWord>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.takeourword.com/TOW198/page2.html#jaguar | title = "Word to the Wise" | work = Take our word for it, issue 198, стр. 2 | publisher = The Institute for Etymological Research and Education | accessdate = 11 август 2006}}</ref><ref>{{es}} {{Наведена мрежна страница | url = http://www.jaguares.com.ar/afiches/index.html | title = "Yaguareté - La Verdadera Fiera" | work = RED Yaguareté | accessdate = 27 септември 2006 }}</ref>.
Неговото таксономско име ''Panthera onca'' доаѓа од [[латински јазик|латинското]] ''Panthera'' кое пак потекнува од [[грчки јазик|грчкиот]] збор за леопард πάνθηρ. Можно е да има и потекло од санскрит, од ''pundarikam'' што значи „тигар“<ref>{{Наведена мрежна страница | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=panther | title = "Panther" | work = Online Etymology Dictionary | publisher = Douglas Harper | accessdate = 26 октомври 2006}}</ref>.
Ред 47:
Последното таксономско претставување на [[подвид]]овите на јагуарот било направено од Покок во 1939 година. Базирајќи се на географското потекло и морфологијата на черепот, тој предложил 8 подвида. Сепак, тој немал доволен број на примероци за да може критички да ги проценува сите подвидови, па и самиот изјавил дека се сомнева во статусот на некои од нив. Подоцнежни анализи укажале на постоење на само три подвида<ref name=Seymore>{{цитирано списание | author = Seymore, K.L. | year = 1989 | title = Panthera onca | journal = Mammalian Species | volume = 340 | pages = 1–9 | doi = 10.2307/3504096}}</ref>.
Скорешните истражувања исто така не успеале да соберат доволно докази за добро дефинирани подвидови<ref>{{цитирананаведена книга |first=Ronald M. |last=Nowak |year=1999 |title=Walker's Mammals of the World |edition=6th |publisher=Johns Hopkins University Press |location=Baltimore |isbn=0-8018-5789-9}}</ref>. Ларсон во 1997 година ги проучувал морфолошките варијации кај јагуарот и покажал дека има [[клина]]лна север-југ варијација, но дека предложените подвидови се повеќе отколку што има разлики меѓунив<ref name=Larson>{{цитирано списание | author = Larson, Shawn E. | year = 1997 | title = Taxonomic re-evaluation of the jaguar | journal = Zoo Biology | volume = 16 | issue = 2 | page = 107 | url = http://www3.interscience.wiley.com/cgi-bin/abstract/51449/ABSTRACT?CRETRY=1&SRETRY=0 | accessdate = 7 август 2006 | doi = 10.1002/(SICI)1098-2361(1997)16:2<107::AID-ZOO2>3.0.CO;2-E}}</ref>. Генетските истражувања предводени од Еизирик во 2001 година потврдиле дека нема прецизна структура за географски подвидови, иако пронашле некои поголеми георгафски бариери како [[Амазон (река)|реката Амазон]] која ја ограничила размената на гени помеѓу различни популации<ref name=Eizirik/>.
Подвидовите предложени од Покок се уште се набројувани при описот на јагуарот<ref name=MANUALTAXONOMY>"[http://www.jaguarssp.org/Animal%20Mgmt/JAGUAR%20HUSBANDRY%20MANUAL.pdf ''Guidelines for Captive Management of Jaguars''], Taxonomy, pp. 5–7, Jaguar Species Survival Plan</ref>. Групирани се во три подвида<ref name=Seymore/>.
Ред 63:
== Карактеристики ==
[[Податотека:Jaguar at Edinburgh Zoo.jpg|thumb|left|глава на јагуар]]
Јагуарот има набиено и мускулесто тело. Постои голема вариабилност во големината помеѓу индивидуите, меѓутоа како просечна нормална тежина се смета 56-96 килограми. Регистрирани се и големи мажјаци со тежина од 159 килограми<ref name="Animal">{{цитирананаведена книга |title=Animal: The Definitive Visual Guide to the World's Wildlife |first=David |last=Burnie |coauthor=Don E. Wilson |location=[[New York City]] |publisher=[[Dorling Kindersley]] |isbn=0-7894-7764-5 |year=2001}}</ref> (тежина која е слична на онаа на тигрица или лавица), но и мали индивидуи со најмала тежина од 36 килограми. Женките се 10-20% помали од мажјаците. Должината на овие мачки е од 1,62 до 1,83 метри, на кои опашката додава уште 75 сантиметри. До рамениците има висина помеѓу 67-76 сантиметри<ref name=WCS>{{Наведена мрежна страница | url = http://savethejaguar.com/jag-index/jag-allabout/jag-aboutecology | title = "All about Jaguars: ECOLOGY" | publisher = [[Wildlife Conservation Society]]|accessdate=11 август 2006}}</ref>.
Варијации во големината се забележани и во однос на регионите и живеалиштата, односно големината на јагуарите се зголемува одејќи од север кон југ. Истражување на јагуарите од [[Мексико|Мексиканскиот]] пацифистички брег, покажале просечна големина од 30-50 килограми, големина слична на [[пума]]та<ref name = foodhabits>{{цитирано списание | author = Rodrigo Nuanaez, Brian Miller, and Fred Lindzey | year = 2000 | title = Food habits of jaguars and pumas in Jalisco, Mexico | journal = Journal of Zoology | volume = 252 | issue = 3 | page = 373 | url = http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=58851 | accessdate = 8 август 2006}}</ref>. Спротивно на ова, истражувањето на јагуарите од [[бразил]]скиот регион [[Пантанал]], укажале на просечна тежина од 100 килограми. Поголемите тежини се почести кај старите мажјаци<ref name=JSSP>{{Наведена мрежна страница | url = http://jaguarssp.org/pdf/FACT%20SHEET%20with%20graphics.pdf | title = "Jaguar Fact Sheet" | publisher = [[Jaguar Species Survival Plan]]| accessdate=14 август 2006|format=PDF}}</ref>. Шумските јагуари најчесто се со потемни бои на крзното и помали во однос на јагуарите кои живеат во поотворени региони. Ова најверојатно се должи на помалиот број на големи [[хербивор]]и кои би биле плен во шумските региони<ref name=CAP>Nowell, K. and Jackson, P. (compilers and editors) 1996. [http://carnivoractionplans1.free.fr/wildcats.pdf ''Wild Cats. Status Survey and Conservation Action Plan''] (PDF). IUCN/SSC Cat Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland. (видете ''Panthera Onca,'' стр 118–122)</ref>.
Ред 134:
=== Предколумбовска Америка ===
Во предколумбовска Средна и Јужна Америка, јагуарот бил симбол на моќ и сила. Меѓу [[анди|андските]] култури, јагуарскиот култ бил раширен од раната [[Чавин култура]] и бил прифатен во поголемиот дел од денешната територија на [[Перу]] до 900 година пне. Подоцнежната [[Мочика култура]] од северно Перу го употребувала јагуарот како симбол за моќ на нивните керамики<ref>{{цитирананаведена книга |author=Museo Arqueologico Rafael Larco Herrera |editor=Katherine Berrin |title=The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueologico Rafael Larco Herrera |location=New York City |publisher=Thames and Hudson |year=1997 |isbn=9780500018026}}</ref>.
Во [[Мезоамерика]], [[Олмеци]]те (рана и влијателна култура која била развиена речиси во истиот период како и Чавин) развила посебен „човек-јагуар“ мотив на скулптури и фигурини, претставувајќи стилизирани јагуари или луѓе со јагуарски карактеристики. Во подоцнежната [[Маја цивилизација]] се сметало дека јагуарот ја олеснува комуникацијата помеѓу живите и мртвите и дека го заштитува кралското семејство. Маите ги гледале овие моќни мачки како нивни придружници во спиритуалниот свет. Цивилизацијата на [[Ацтеки]]те исто така го гледала јагуарот како претставник на владетелите и воините. Ацтеките формирале и елитна воена единица позната под името „[[јагуарски витези]]“. Во митологијата на Ацтеките, јагуарот се сметал за [[тотем]] на моќното божество [[Тезкатлипока]].
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Јагуар“