Албанија: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
|||
Ред 382:
Албанија го намалила бројот на активни трупи од 65.000 во 1988 година на 14.500 во 2009 година<ref>{{cite news | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1935630.stm |work=BBC News |title=Albania sells off its military hardware | date=17 April 2002}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2008/08/21/feature-03 |title=Albania to abolish conscription by 2010 |publisher=SETimes.com |date=21 August 2008 |accessdate=29 December 2009}}</ref>. Војската сега главно се состои од мала флота на авиони и морски бродови. Во 1990-тите, земјата изгубила огромни количини на застарени хардвери од [[Кина]], како што се тенкови. Зголемувањето на воениот буџет бил еден од најважните услови за интеграција во НАТО. Воените трошоци обично се ниски. Од 1996 година, воените трошоци се проценети на 1,5% од БДП на земјата, достигнувајќи го својот врв во 2009 година со 2%<ref>{{cite web|title=Albanian military expenditure as % of GDP|url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=ms_mil_xpnd_gd_zs&idim=country:ALB&dl=en&q=military+expenditure+of+albania#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=ms_mil_xpnd_gd_zs&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=region&idim=country:ALB&ifdim=region&dl=en&ind=false|publisher=World Bank}}</ref>.
== Демографија ==▼
{{Main|Демографија на Албанија}}▼
Албанија имала 3 619 778 жители, според пописот на населението од [[2008]] година и се наоѓала на 130. место според [[Листа на државите по население|бројот на население во светот]]. Според Институтот за [[статистика]], на [[1 јануари]] [[2015]] година, Албанија имала 2.893.005 жители, т.е. за 2.942 жители помалку во споредба со [[1 јануари]] [[2014]] година. Притоа, од вкупниот број, 1.462.005 жители биле мажи, додека 1.431.000 биле жени. Оттука, соодносот меѓу двата пола бил 102,1 мажи на 100 жени. Во текот на 2014 година, во Албанија биле регистрирани 35.760 новородени бебиња, од кои 19.683 биле машки, а 17.077 женски. Природниот прираст на населението изнесувал 15.104 лица. Од друга страна, во 2014 година, Албанија ја напуштиле 46.413 лица (од нив, 52% биле мажи), а во земјата се вратиле 28.486 лица.▼
Најнаселена околија била [[Тирана]] со 800.986 жители, а потоа следувале [[Фиер]] со 315.012 лица и [[Елбасан]] со 301.397 жители. Околии со најмала населеност биле [[Ѓирокастро]] со 72.202 жители, [[Кукс]] со 85.461 жител и [[Пешкопеја]] со 136.476 жители.<ref>„Албанија на 1 јануари 2015 година со 2.893.005 жители“, ''Дневник'', година XIX, број 5704, сабота, 28 февруари 2015, стр. 10.</ref> Историски, државата е разделена на [[Северна Албанија]] и [[Јужна Албанија]]. Како граница помеѓу [[север]]от и [[југ]]от се смета [[река]]та [[Шкумба]].▼
{{Main|Религија во Албанија}}▼
{{bar box▼
|title = Верници во Албанија▼
|titlebar=#ddd |float=right▼
|bars =▼
{{bar percent|Муслимани|blue|78}}▼
{{bar percent|Православни|red|12}}▼
{{bar percent|Католици|green|10}}▼
}}▼
Албанскиот јазик е [[јазик]] што го говорат приближно околу 6 милиони луѓе, првенствено во Албанија, [[Косово]], [[Србија]], [[Црна Гора]], [[Република Македонија|Македонија]], но исто така и во некои други [[балкан]]ски држави, како и од стари доселенички групи во [[Калабрија]], [[Италија]]. Јазикот е еден, посебен огранок на [[Индоевропски јазици|Индоевропското јазично семејство]]. Денешниот албански јазик како стандардна форма го има [[дијалект]]от на [[Тоски]]те, наспроти дијалектот на [[Геги]]те кој и покрај стандардизацијата се уште масовно го користат гегскиот дијалект во Косово и делови на Македонија. Впрочем, се уште постои несогласување околу стандардизацијата на албанскиот јазик, а некои бараат повторна стандардизација во која би биле вклучени повеќе елементи од гегскиот дијалект. Постои и залагање во Косово да се земе како стандардна форма гегскиот дијалект со што албанскиот јазик би станал еден јазик со два официјални дијалекти. Инаку, лексичкиот фонд е главно [[Латински јазик|латински]], [[Италијански јазик|италијански]], [[Романски јазик|романски]], [[Грчки јазик|грчки]], [[Македонски јазик|македонски]], [[Српски јазик|српски]] и [[Турски јазик|турски]].▼
=== Македонците во Албанија ===▼
{{Main|Македонците во Албанија}}▼
[[Македонци]]те се едно од малцинствата во Албанија и се претпоставува дека нивниот број е околу 150 000. Тие живеат покрај албанско-македонската граница во [[Мала Преспа]], [[Голо Брдо]] и [[Гора]], а во голем број ги има и во: [[Горица (Албанија)|Горица]] (Корча), [[Елбасан]], [[Драч]], [[Тирана]] и други места. Тие се организирани во повеќе здруженија од кои најпознати се „[[Здружение Преспа|Преспа]]“ и „[[Здружение Мир|Мир]]“, а имаат регистрирано и своја [[политичка партија]]. Засега како македонско национално малцинство се признати само Македонците во регионот на Мала Преспа, каде тие се организирани и имаат општина раководена од етнички Македонец, [[Општина Пустец|Пустец]]. Во регионот на Мала Преспа, етничките македонци имаат право на образование на мајчин јазик, но само во основното образование. Она што е апсурдно е тоа што иако во гимназијата во Мала Преспа предаваат професори етнички Македонци на ученици етнички Македонци, сепак наставата се одвива на албански јазик. Во Албанија постојат и малубројни групи кои се декларираат како етнички Бугари и кои имаат свои организации во Голо Брдо и Гора. Но, загрижува фактот што Република Бугарија преку одредени активности бара поддршка од албанските власти и се труди да ги асимилира етничките Македонци кои што живеат во Албанија терајќи ги да се декларираат како Бугари. Еден од повидните македонски активисти кои што живеат во Албанија е професорот на Тиранскиот Универзитет од македонско етничко потекло, г-нот [[Кимет Фетаху]].▼
== Економија ==
Ред 475 ⟶ 450:
Албанија има втора по големина нафтено поле на Балканскиот полуостров и најголеми нафтени резерви на територијата на [[Европа]]. Албанската нафта и гас се многу ветувачки, иако се строго регулирани сектори на економијата. Албанија привлекла странски инвеститори од почетокот на деведесеттите години, со што бил означен почетокот на реформите преку кои ги трансформирале ексклузивните права, контролата и одговорностите на јавноста во однос на истражувањето и експлоатацијата, на приватниот сектор. Резервите на нафта и гас се уште остануваат во сопственост на албанската држава која склучува договори и дава права во врска со евалуацијата, истражувањето, производството, рафинирањето / преработката и транспортот на производот. Во март 2016 година, филијали на кинескиот ''Geo-Jade Petroleum'' ги купиле правата за дупчење (од канадска компанија) за искористување на нафтените полиња на '''Патос-Маринце''' и ''Куцова''. Тие платиле 384,6 милиони евра, веројатно укажувајќи на интерес за забрзување на процесот<ref name="Mejdini"/>.
▲== Демографија ==
▲{{Main|Демографија на Албанија}}
▲Албанија имала 3 619 778 жители, според пописот на населението од [[2008]] година и се наоѓала на 130. место според [[Листа на државите по население|бројот на население во светот]]. Според Институтот за [[статистика]], на [[1 јануари]] [[2015]] година, Албанија имала 2.893.005 жители, т.е. за 2.942 жители помалку во споредба со [[1 јануари]] [[2014]] година. Притоа, од вкупниот број, 1.462.005 жители биле мажи, додека 1.431.000 биле жени. Оттука, соодносот меѓу двата пола бил 102,1 мажи на 100 жени. Во текот на 2014 година, во Албанија биле регистрирани 35.760 новородени бебиња, од кои 19.683 биле машки, а 17.077 женски. Природниот прираст на населението изнесувал 15.104 лица. Од друга страна, во 2014 година, Албанија ја напуштиле 46.413 лица (од нив, 52% биле мажи), а во земјата се вратиле 28.486 лица.
▲Најнаселена околија била [[Тирана]] со 800.986 жители, а потоа следувале [[Фиер]] со 315.012 лица и [[Елбасан]] со 301.397 жители. Околии со најмала населеност биле [[Ѓирокастро]] со 72.202 жители, [[Кукс]] со 85.461 жител и [[Пешкопеја]] со 136.476 жители.<ref>„Албанија на 1 јануари 2015 година со 2.893.005 жители“, ''Дневник'', година XIX, број 5704, сабота, 28 февруари 2015, стр. 10.</ref> Историски, државата е разделена на [[Северна Албанија]] и [[Јужна Албанија]]. Како граница помеѓу [[север]]от и [[југ]]от се смета [[река]]та [[Шкумба]].
▲{{Main|Религија во Албанија}}
▲{{bar box
▲|title = Верници во Албанија
▲|titlebar=#ddd |float=right
▲|bars =
▲{{bar percent|Муслимани|blue|78}}
▲{{bar percent|Православни|red|12}}
▲{{bar percent|Католици|green|10}}
▲}}
▲Албанскиот јазик е [[јазик]] што го говорат приближно околу 6 милиони луѓе, првенствено во Албанија, [[Косово]], [[Србија]], [[Црна Гора]], [[Република Македонија|Македонија]], но исто така и во некои други [[балкан]]ски држави, како и од стари доселенички групи во [[Калабрија]], [[Италија]]. Јазикот е еден, посебен огранок на [[Индоевропски јазици|Индоевропското јазично семејство]]. Денешниот албански јазик како стандардна форма го има [[дијалект]]от на [[Тоски]]те, наспроти дијалектот на [[Геги]]те кој и покрај стандардизацијата се уште масовно го користат гегскиот дијалект во Косово и делови на Македонија. Впрочем, се уште постои несогласување околу стандардизацијата на албанскиот јазик, а некои бараат повторна стандардизација во која би биле вклучени повеќе елементи од гегскиот дијалект. Постои и залагање во Косово да се земе како стандардна форма гегскиот дијалект со што албанскиот јазик би станал еден јазик со два официјални дијалекти. Инаку, лексичкиот фонд е главно [[Латински јазик|латински]], [[Италијански јазик|италијански]], [[Романски јазик|романски]], [[Грчки јазик|грчки]], [[Македонски јазик|македонски]], [[Српски јазик|српски]] и [[Турски јазик|турски]].
▲=== Македонците во Албанија ===
▲{{Main|Македонците во Албанија}}
▲[[Македонци]]те се едно од малцинствата во Албанија и се претпоставува дека нивниот број е околу 150 000. Тие живеат покрај албанско-македонската граница во [[Мала Преспа]], [[Голо Брдо]] и [[Гора]], а во голем број ги има и во: [[Горица (Албанија)|Горица]] (Корча), [[Елбасан]], [[Драч]], [[Тирана]] и други места. Тие се организирани во повеќе здруженија од кои најпознати се „[[Здружение Преспа|Преспа]]“ и „[[Здружение Мир|Мир]]“, а имаат регистрирано и своја [[политичка партија]]. Засега како македонско национално малцинство се признати само Македонците во регионот на Мала Преспа, каде тие се организирани и имаат општина раководена од етнички Македонец, [[Општина Пустец|Пустец]]. Во регионот на Мала Преспа, етничките македонци имаат право на образование на мајчин јазик, но само во основното образование. Она што е апсурдно е тоа што иако во гимназијата во Мала Преспа предаваат професори етнички Македонци на ученици етнички Македонци, сепак наставата се одвива на албански јазик. Во Албанија постојат и малубројни групи кои се декларираат како етнички Бугари и кои имаат свои организации во Голо Брдо и Гора. Но, загрижува фактот што Република Бугарија преку одредени активности бара поддршка од албанските власти и се труди да ги асимилира етничките Македонци кои што живеат во Албанија терајќи ги да се декларираат како Бугари. Еден од повидните македонски активисти кои што живеат во Албанија е професорот на Тиранскиот Универзитет од македонско етничко потекло, г-нот [[Кимет Фетаху]].
== Култура ==
| |||