Сатурн (планета): Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][непроверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Ред 213:
== Историјата на набљудување и истражување ==
[[Податотека:Galileo.arp.300pix.jpg|мини|221x221пкс|[[Галилео Галилеј|Galileo Galilei]] првиот забележан прстените на Сатурн во 1610]]
На набљудување и истражување на Сатурн може да се подели во три главни фази. Првата ерафаза бешее античките набљудувања (како што со [[Naked eye|голо око]]), пред пронаоѓањето на современите [[Телескоп|телескопи]]. Со почеток во 17-ти век, прогресивно повеќе напредни телескопски согледувања биле направении од Земјата. Третата фаза е посета од страна на [[Space probe|вселенски сонди]], преку орбитирање или прелетувања . Во 21-от век, набљудувањата продолжија од Земјата (вклучувајќи ја и [[Earth orbit|Земјени орбитирачки опсерватории -]] како [[Хабл (вселенски телескоп)|Hubble Space Telescope]]) се додека во [[Cassini retirement|2017 Касини се пензионираше]] ,од орбитата на Касини околу Сатурн.
 
 
'''АНТИЧКИ НАБЉУДУВАЊА'''
 
Сатурн е познат уште од праисторијата<ref name="NMM Saturn 2">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nmm.ac.uk/server/show/conWebDoc.13852/viewPage/5|title=Observing Saturn|date=2015-08-20|publisher=[[National Maritime Museum]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20070422014136/http://www.nmm.ac.uk/server/show/conWebDoc.13852/viewPage/5 <!--Added by H3llBot-->|archive-date=22 April 2007|accessdate=6 July 2007}}</ref> и во почетокот на пишаната историја беше главен лик во различни митологии .[[Вавилонска астрономија|Вавилонски астрономи]] систематски го открилеСатурноткриле Сатурн.<ref name="ptrsl276_1257_43"><div><cite class="citation journal">Сакс, А. (2 Мај 1974 Година). "Вавилонска Набљудување Астрономијата". ''[[Philosophical Transactions of the Royal Society of London|Филозофски Трансакции на Кралското Друштво на Лондон]]''. '''276''' (1257): 43-50. [[Bibcode]]:[[bibcode:1974RSPTA.276...43S|1974RSPTA.276...43S]]. [[Digital object identifier|дои]]:[[doi:10.1098/rsta.1974.0008|10.1098/rsta.1974.0008]]. [[JSTOR]]&#x20;[//www.jstor.org/stable/74273 74273].</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> Во древната Грција , планетата беше позната како '''Паинон''', и во Римско време беше позната како "ѕвезда на [[Сатурн (митологија)|Сатурн]]".<ref><div>Cicero, [http://oll.libertyfund.org/titles/cicero-on-the-nature-of-the-gods De Natura Deorum].</div></ref> Во [[Римска митологија|древната Римска митологија]], планетата Паинон било свето нешто за земјоделскиот бог, од што и модернно име на планетата и потекнува.<ref name="Saturn in ancient mythologies">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.starrynight.com/sntimes/2006/2006-01-full.html|title=Starry Night Times|date=2006|publisher=Imaginova Corp.|archive-url=https://www.webcitation.org/616WGHGw2?url=http://www.starrynight.com/sntimes/2006/2006-01-full.html|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=5 July 2007}}</ref> Римјаните сметале дека бог на Сатурн е еквивалентно со [[Старогрчка митологија|грчкиот бог]] [[Крон]]; во модерниот [[грчки јазик]], планетата го задржува името ''Cronus''—Κρόνος: ''Kronos''.)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.greek-names.info/greek-names-of-the-planets/|title=Greek Names of the Planets|date=2010-04-25|accessdate=14 July 2012|quote=The Greek name of the planet Saturn is Kronos. The Titan Cronus was the father of [[Zeus]], while Saturn was the Roman God of agriculture.}} See also the [[:el:Κρόνος (πλανήτης)|Greek article about the planet]].</ref>
 
Грчкиот научник [[Клавдиј Птоломеј|Птоломеј]] врз своите пресметки на набљудувањето за орбитата на Стурн тој го направил додека бил во [[Opposition (planets)|опозиција]].<ref name="ps04_1893_862"><div><cite class="citation journal">Корпорацијата, Bonnier (Април 1893 Година). [https://books.google.com/books?id=cSADAAAAMBAJ&pg=PA862 "Популарни Зборник – Суеверија за Сатурн"]. ''Популарната Наука Месечни'': 862.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> Во [[Jyotisha|Хинду астрологија]], постојат девет астрономски објекти, познати како [[Navagraha|Navagrahas]]. Сатурн е познат како "[[Shani]]" и го суди секој базирано на добри и лоши дела кои ги извршил во животот.<ref name="Saturn in ancient mythologies">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.starrynight.com/sntimes/2006/2006-01-full.html|title=Starry Night Times|date=2006|publisher=Imaginova Corp.|archive-url=https://www.webcitation.org/616WGHGw2?url=http://www.starrynight.com/sntimes/2006/2006-01-full.html|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=5 July 2007}}</ref><ref name="ps04_1893_862" /> Древните [[Кинеска астрологија|Кинески]] и Јапонски култура ја означиле планетата Сатурн како "земјата ѕвезда" ({{Јаз|zh|土星}}). Ова се базира на [[Пет елементи (кинеска филозофија)|Пет Елементи]] кои беле традиционално користени за да се класифицираат природни елементи.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=ZAaP7dyjCrAC&pg=PA300|title=Religion in China: universism. a key to the study of Taoism and Confucianism|last=De Groot|first=Jan Jakob Maria|work=American lectures on the history of religions|publisher=G. P. Putnam's Sons|year=1912|volume=10|page=300|access-date=8 January 2010}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=The Japanese numbers game: the use and understanding of numbers in modern Japan|last=Crump|first=Thomas|work=Nissan Institute/Routledge Japanese studies series|publisher=Routledge|year=1992|isbn=978-0415056090|pages=39–40}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=fxwpAAAAYAAJ&pg=PA426|title=The passing of Korea|last=Hulbert|first=Homer Bezaleel|publisher=Doubleday, Page & company|year=1909|page=426|access-date=8 January 2010}}</ref>
Ред 227:
=== Европската набљудувања (17–19 век) ===
[[Податотека:Saturn_Robert_Hooke_1666.jpg|мини|[[Роберт Хук|Роберт Hooke]] истакна сенки (а и б) фрлен од страна на двете свет и прстени на едни со други во овој цртеж на Сатурн во 1666.]]
СатурнСатурновите епрстени прстени бараат најмалку 15 mm дијаметар [[телескоп]]<ref name="binoculars"><div><cite class="citation web">Eastman, Џек (1998). [http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html "Сатурн во Двоглед"]. На Денвер Астрономски Општество. [https://www.webcitation.org/616W4KJeF?url=http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html Архивирано] од оригиналот на 21 август 2011<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">3 Септември</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> за да го реши и тоа не беабило познатипознато задека датие постоипостеоеле се додека [[Галилео Галилеј|GalileoГалилео]] првопрв ги видоввидол во 1610 година.<ref name="chan2000"><div><cite class="citation web">Чан, Гери (2000). [http://library.thinkquest.org/C005921/Saturn/satuHist.htm "Сатурн: Историја Времеплов"]. [https://www.webcitation.org/616W4pog0?url=http://library.thinkquest.org/C005921/Saturn/satuHist.htm Архивирано] од оригиналот на 21 август 2011<span class="reference-accessdate">. Преземено <span class="nowrap">На 16 Јули</span> 2007 Година</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref><ref name="cain2008_15390"><div><cite class="citation web">Каин, Фрејзер (3 Јули 2008 Година). [http://www.universetoday.com/15390/history-of-saturn/ "Историја на Сатурн"]. Универзумот Денес. [https://www.webcitation.org/62DnmMOUO?url=http://www.universetoday.com/15390/history-of-saturn/ Архивирано] од оригиналот на 6 октомври 2011 година<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 24 Јули</span> 2011</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> Тој сметапомислил дека одна нив како две месечина на Сатурн еСатурновите страни.<ref name="cain2008_15418"><div><cite class="citation web">Каин, Фрејзер (7 Јули 2008 Година). [http://www.universetoday.com/15418/interesting-facts-about-saturn/ "Интересни Факти За Сатурн"]. Универзумот Денес. [https://www.webcitation.org/62Dnme0hP?url=http://www.universetoday.com/15418/interesting-facts-about-saturn/ Архивирано] од оригиналот на 6 октомври 2011 година<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 17 Септември</span> 2011</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref><ref name="cain2008_46237"><div><cite class="citation web">Каин, Фрејзер (27 Ноември, 2009 Година). [http://www.universetoday.com/46237/who-discovered-saturn/ "Кој Го Открил Сатурн?"]. Универзумот Денес. [https://www.webcitation.org/62Dnmx32Y?url=http://www.universetoday.com/46237/who-discovered-saturn/ Архивирано] од оригиналот на 6 октомври 2011 година<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 17 Септември</span> 2011</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> Таа не беше до [[Кристијан Хајгенс|Christiaan Huygens]] користикористел поголема поголеми телескопски зголемување декаи овојова поимидеја бешебила побиено. Huygens откриени Сатурн е месечината Титан; [[GiovanniЏовани DomenicoДоменико Cassini|GiovanniКасини Доменико Cassini]] подоцна откриениги открил останатите четири месечини: [[Јапет (месечина)|IapetusЈапет]], [[Реја (месечина)|RheaРеја]], [[Тетида (месечина)|TethysТетида]] и [[Диона (месечина)|DioneДиона]]. Во 1675, CassiniКасини откриенија јазот открил празнината што сега познате позната како [[Cassini Division|CassiniКасини Поделба]].<ref name="micek2007"><div><cite class="citation web">Micek, Кетрин. [https://www.webcitation.org/616W5Itgs?url=http://huygensgcms.gsfc.nasa.gov/Shistory.htm "Сатурн: Историја на Откритија"]. Архивирано од [http://huygensgcms.gsfc.nasa.gov/Shistory.htm оригиналот] на 21 август 2011<span class="reference-accessdate">. Обновено <span class="nowrap">На 15 Јули</span> 2007 Година</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref>
 
Нема дополнителниДополнителни откритија од значење беане биле направени се до 1789 кога [[Вилијам Хершел|Вилијам Herschel]] откриениоткрил две понатамунови месечини, [[Мимас (месечина)|MimasМимас]] и [[Енцелад (месечина)|EnceladusЕнцелад]]. На нередовнонерегуларниот во облик на сателитскисателитот [[Хиперион (месечина)|HyperionХиперион]], којакој има [[Orbital resonance|разговорирезонанца]] со Титан, бешебил откриена во 1848 година од страна на Британскиот тим.<ref name="pa54_122"><div><cite class="citation magazine">Barton, Самоил Ѓ. (Април 1946 Год.). "Имињата на сателитите". ''Популарната Астрономијата''. Вол. &#x20;54. pp. &#x20;122-130. [[Bibcode]]:[[bibcode:1946PA.....54..122B|1946PA.....54..122B]].</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref>
 
Во 1899 [[William Henry Pickering|Вилијам Хенри PickeringПикеринг]] откриенија открил месечината [[:en:Phoebe_(moon)|Фиби]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Phoebe_(moon)|title=Pheobe (moon)|last=|first=|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}</ref>, многу [[Irregular satellite|неправилнинеправилен сателитскисателит]] дека не ја ротиратеротира synchronouslyсинхронизирано со Сатурн како поголемашто тоа го прават месечина сепоголемите направимесечини.<ref name="pa54_122"><div><cite class="citation magazine">Barton, Самоил Ѓ. (Април 1946 Год.). "Имињата на сателитите". ''Популарната Астрономијата''. Вол. &#x20;54. pp. &#x20;122-130. [[Bibcode]]:[[bibcode:1946PA.....54..122B|1946PA.....54..122B]].</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref> Фиби бешебила прва таква сателитмесечина што откриле дека и тоае траепотребно повеќе од една година да орбитаорбитира околу Сатурн во [[Retrograde orbit|ретроградна орбита]]. За време на раниот 20-ти век, истражување на Титан доведе до потврдапотврдата во 1944 дека тоа имало густа атмосфера – функција уникатна меѓу Сончевиот Систем ена месечини.<ref name="apj100_378"><div><cite class="citation journal">[[Gerard Kuiper|Kuiper, Жерар P.]] (Ноември 1944). "Титан: Сателит со Атмосфера". ''Астрофизички Весник''. '''100''': 378-388. [[Bibcode]]:[[bibcode:1944ApJ...100..378K|1944ApJ...100..378K]]. [[Digital object identifier|дои]]:[[doi:10.1086/144679|10.1086/144679]].</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref>
 
=== Модерната НАСА и АВ сонди ===
 
==== ''Пионер 11'' прелет (flyby) ====
[[Податотека:P11saturnb.jpg|мини|''Пионер 11'' слика на Сатурн]]
''[[Pioneer 11|Пионер 11]]'' го направи првиот flybyпрелет на Сатурн во септември 1979 година, кога се донесенипоминал во рокрамките одна 20.000&#x20;километри на планетатагорните еоблаци облакна блузипланетата. Сликите се земени од планетата и неколку од неговите месечини, иако нивноторесолуцијата решавањена бешесликите била премногу ниско,ниска за да се размислуварзаберат за површинскаповршинските детали. Леталото изучуваисто Сатурнтака еги изучувало Сатурновите прстени, откривање наоткривајќи тенки FФ-прстен и фактот дека темните дупки во ѕвони светла когапрстените се гледасветли нагледани од висока [[Phase angle (astronomy)|фаза на аголот]] (во насока на Сонцето), што значи дека тие содржат паричнаситен казнаматеријал за расфрлање на светлина-расејување материјал. Покрај тоа, Пионер 11 мерија измерил температурата на Титан.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://spaceprojects.arc.nasa.gov/Space_Projects/pioneer/PN10&11.html|title=The Pioneer 10 & 11 Spacecraft|publisher=Mission Descriptions|archive-url=https://web.archive.org/web/20060130100401/http://spaceprojects.arc.nasa.gov/Space_Projects/pioneer/PN10%2611.html|archive-date=30 January 2006|dead-url=yes|accessdate=5 July 2007}}</ref>
 
==== Војаџер flybysпрелети ====
Во ноември 1980 година, ''[[Voyager 1|Војаџер 1]]'' сондаго вопосетил посета на СатурнСатурновиот систем. Тоа испратенаИспратил назад на првата висока резолуција наслики сликите наод планетата, нејзинатанејзините прстени и сателити., а површински Површината карактеристики на различни сателити се гледагледаат за прв пат. ''Војаџер 1'' вршиизвршил близок flybyпрелет наоколу Титан, зголемувањешто го зголемило на знаењето наза атмосферата на месечината. Тоа сепокажува покажа дека Титанатмосферата ена атмосфератаТитан е непробоеннеобоен во видливите бранови должини, па затоа немадеталите површинана деталиповршината не се гледагледаат. НаПрелетите flybyна смениВојаџер леталоја сменила е траекторијата на леталата надвор од авионрамнината на Сончев Систем.<ref name="Voyager">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.planetary.org/explore/topics/saturn/missions.html|title=Missions to Saturn|date=2007|publisher=The Planetary Society|archive-url=https://www.webcitation.org/616W84zqh?url=http://www.planetary.org/explore/topics/saturn/missions.html|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=24 July 2007}}</ref>
 
Речиси една година подоцна, во август 1981 година, ''[[Voyager 2|Војаџер 2]]'' продолжипродолжил студијатасо на Сатурнстудиите за Сатурновиот систем. Повеќе close-upслики копиисо наблиски сликитепогледи биле потребни од месечините на Сатурн Сатурн е месечини биле стекнати, како и евиденцијадоказ наза промените во атмосферата и прстенипрстените. За жал, во текот на flybyпрелетите , сондатакамерата е turnableкоја камераможела да се врти во платформа залеписе заглавила за неколку дена, а некои планирани imagingслики ебиле изгубенаизгубени. Сатурн еСатурновата гравитацијатагравитација бешебила искористена за да се насочи леталототраекторија ена леталото траекторија кон Уран.<ref name="Voyager">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.planetary.org/explore/topics/saturn/missions.html|title=Missions to Saturn|date=2007|publisher=The Planetary Society|archive-url=https://www.webcitation.org/616W84zqh?url=http://www.planetary.org/explore/topics/saturn/missions.html|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=24 July 2007}}</ref>
 
НаСондите сонди откриенооткриле и потврденопотврдиле неколку нови сателити кои орбитираат околуво близина или во рамките на планетатапланетарните прстени, како и малата [[Maxwell Gap|Максвел Јазпразнина]] (јазпразнина во рамките на [[Rings of Saturn#C Ring|Ц - Прстен]]) и [[Keeler gap|KeelerКелер јазпразнина]] (за 42&#x20;километри широкширока празнина јазот во [[A Ring|А- Прстен]]).
 
==== ''Cassini–HuygensКасини-Хајгенс'' летало ====
На ''[[Cassini–Huygens|Касини- Хајгенс]]'' [[Space probe|просторпросторна сондата]] влезе во орбита околу Сатурн, на 1 јули 2004 година. Во јуни 2004 година, госе спроведе блискуспровел flybyблизок прелет на [[Феба (месечина)|Фиби]], испраќаи испртил назад висока резолуција на слики и податоци. ''Cassini''{{'s}}Касини flybyпрелетот на Сатурн е најголемата месечина Титанна Сатурн,Титан заробенисликал радарки слики на големитеголеми езера и нивнатанивните крајбрежјекрајбрежја со бројни острови и планини.. На orbiter заврши две Титан flybys пред издавањето на [[Huygens probe|''Huygens'' сонда]] на 25 декември 2004 година. ''Huygens'' се спушти на површината на Титан, од 14 јануари 2005 година.<ref name="nature438_7069_758"><div><cite class="citation journal">Lebreton, Jean-Pierre; et al. (Декември 2005 година). "Преглед на потеклото и слетување на Huygens сонда на Титан". ''Природата''. '''438''' (7069): 758-764. [[Bibcode]]:[[bibcode:2005Natur.438..758L|2005Natur.438..758L]]. [[Digital object identifier|дои]]:[[doi:10.1038/nature04347|10.1038/nature04347]]. [[PubMed Identifier|PMID]]&#x20;[//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16319826 16319826].</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></div></ref>
 
Почнувајќи во почетокот на 2005 година, научниците користат ''Cassini'' да ги пратите молња на Сатурн. Моќта на молња е околу 1,000&#x20;пати од молња на Земјата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sciencedaily.com/releases/2006/02/060215090726.htm|title=Astronomers Find Giant Lightning Storm At Saturn|date=2007|publisher=ScienceDaily LLC|archive-url=https://www.webcitation.org/616W9ngSD?url=http://www.sciencedaily.com/releases/2006/02/060215090726.htm|archive-date=21 August 2011|dead-url=no|accessdate=27 July 2007}}</ref>