Вирус: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
додаток |
дополнување |
||
Ред 104:
Кај повеќето вируси со РНК геном, и некои со едноверижен ДНК геном, за единечните вериги се вели дека се или со позитивна смисла (наречени плус-вериги) или со негативна смисла (наречени минус-вериги), во зависност од тоа дали се комплементарни на вирусната [[информациона РНК]] молекула (иРНК). Вирусната РНК со позитивна смисла има иста насока со нејзината иРНК, па затоа барем дел од неа може веднаш да се искористи за [[Транслација (биологија)|транслација]] во клетката домаќин. Вирусната РНК со негативна смисла има спротивна насока со нејзината иРНК (т.е. тие се комплементарни), па затоа мора прво да се конвертира во РНК со позитивна смисла од страна на [[РНК-зависната РНК полимераза]] пред процесот на транслација. ДНК номенклатурата за вируси со едносмислена, едноверижна геномска ДНК е слична на РНК номенклатурата, на тој начин што водечката верига за вирусната иРНК е комплементарна со неа (-), а кодирачката верига е нејзина копија (+). Неколку видови на евДНК и евРНК вируси имаат двосмислени геноми кај кои [[Транскрипција (генетика)|транскрипцијата]] може да се одвива и во двете насоки со двоверижен репликативен посредник. Пример се [[Geminiviridae]], кои се евДНК растителни вируси, и [[Arenaviridae]], кои се евРНК животински вируси.<ref>{{Наведена книга|title=Virology: principles and applications|last=|first=|publisher=John Wiley & Sons|year=2007|isbn=0-470-02387-2|location=Chichester|pages=72}}</ref>
Големината на геномот варира во голема мера меѓу различните видови вируси. Најмалиот вирусен геном (2 килобази - Кб) се среќава кај фамилијата [[Circoviridae]], кои имаат една евДНК со гени за само два протеина.<ref>{{Наведено списание|last=Belyi|first=Vladimir A.|last2=Levine|first2=Arnold J.|last3=Skalka|first3=Anna Marie|date=December 2010|title=Sequences from ancestral single-stranded DNA viruses in vertebrate genomes: the parvoviridae and circoviridae are more than 40 to 50 million years old|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20861255|journal=Journal of Virology|volume=84|issue=23|pages=12458–12462|doi=10.1128/JVI.01789-10|issn=1098-5514|pmc=PMC2976387|pmid=20861255}}</ref> Најголемиот геном (2 мегабази - Мб) се среќава кај пандоравирусите, со гени кои кодираат за околу 2500 протеини.<ref>{{Наведено списание|last=Philippe|first=Nadège|last2=Legendre|first2=Matthieu|last3=Doutre|first3=Gabriel|last4=Couté|first4=Yohann|last5=Poirot|first5=Olivier|last6=Lescot|first6=Magali|last7=Arslan|first7=Defne|last8=Seltzer|first8=Virginie|last9=Bertaux|first9=Lionel|date=2013-07-19|title=Pandoraviruses: amoeba viruses with genomes up to 2.5 Mb reaching that of parasitic eukaryotes|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23869018|journal=Science (New York, N.Y.)|volume=341|issue=6143|pages=281–286|doi=10.1126/science.1239181|issn=1095-9203|pmid=23869018}}</ref> Вирусните гени ретко имаат [[интрони]], а често така се наредени во геномот така што се преклопуваат.<ref>{{Наведено списание|last=Brandes|first=Nadav|last2=Linial|first2=Michal|date=2016-05-21|title=Gene overlapping and size constraints in the viral world|url=https://doi.org/10.1186/s13062-016-0128-3|journal=Biology Direct|volume=11|pages=26|doi=10.1186/s13062-016-0128-3|issn=1745-6150}}</ref>[[Податотека:Influenza geneticshift.jpg|мини|312x312px|Aнтигенската промена (анг. аntigenic shift) или прераспределба (анг. reassortment), може да резултира со нови и високо патогени видови на човечкиот грип.]]Величината на геномот кај РНК вирусите е помала од ДНК вирусите поради повисоката стапка на грешки во текот на репликацијата и има горен лимит.<ref name=":7">{{Наведено списание|last=Sanjuán|first=Rafael|last2=Nebot|first2=Miguel R.|last3=Chirico|first3=Nicola|last4=Mansky|first4=Louis M.|last5=Belshaw|first5=Robert|date=October 2010|title=Viral mutation rates|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20660197|journal=Journal of Virology|volume=84|issue=19|pages=9733–9748|doi=10.1128/JVI.00694-10|issn=1098-5514|pmc=PMC2937809|pmid=20660197}}</ref> Теоретски, доколку величината на геномот го премине овој горен лимит, грешките во текот на репликацијата би биле толку чести што вирусот би станал сосема нефункционален. За надминување на овој проблем, РНК вирусите често имаат сегментирани геноми, со што се намалува можноста да при грешки се афектира и онеспособи целиот геном. Спротивно на нив, ДНК вирусите обично имаат поголеми геноми поради високиот степен на веродостојност во функционирањето на нивните ензими за репликација.<ref>{{Наведено списание|last=Pressing|first=J.|last2=Reanney|first2=D. C.|date=1984|title=Divided genomes and intrinsic noise|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6433032|journal=Journal of Molecular Evolution|volume=20|issue=2|pages=135–146|issn=0022-2844|pmid=6433032}}</ref>
=== Генетски мутации ===
Вирусите подлежат на генетски промени преку неколку механизми. Еден од нив е процесот наречен антигенски дрифт, каде индивидуални бази во ДНК или РНК геномот биваат заменети со други бази. Повеќето од овие [[Мутација|точкести мутации]] се "тивки" (мутацијата на генот не влијае на протеинот кој го кодира), но некои можат да дадат еволутивни предности, како, на пр., зголемена резистентност кон антивирусни лекови.<ref>{{Наведено списание|last=Sandbulte|first=Matthew R.|last2=Westgeest|first2=Kim B.|last3=Gao|first3=Jin|last4=Xu|first4=Xiyan|last5=Klimov|first5=Alexander I.|last6=Russell|first6=Colin A.|last7=Burke|first7=David F.|last8=Smith|first8=Derek J.|last9=Fouchier|first9=Ron A. M.|date=2011-12-20|title=Discordant antigenic drift of neuraminidase and hemagglutinin in H1N1 and H3N2 influenza viruses|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22143798|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=108|issue=51|pages=20748–20753|doi=10.1073/pnas.1113801108|issn=1091-6490|pmc=PMC3251064|pmid=22143798}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Moss|first=Ronald B.|last2=Davey|first2=Richard T.|last3=Steigbigel|first3=Roy T.|last4=Fang|first4=Fang|date=June 2010|title=Targeting pandemic influenza: a primer on influenza antivirals and drug resistance|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20375034|journal=The Journal of Antimicrobial Chemotherapy|volume=65|issue=6|pages=1086–1093|doi=10.1093/jac/dkq100|issn=1460-2091|pmid=20375034}}</ref> Антигенска промена (анг. аntigenic shift) настанува при голема промена во геномот на вирусот, која најчесто е резултат на [[рекомбинација]] или прераспределба (анг. reassortment). Кога ова промена се случува кај вирусите на грип, можат да се појават пандемии.<ref>{{Наведено списание|last=Hampson|first=Alan W.|last2=Mackenzie|first2=John S.|date=2006-11-20|title=The influenza viruses|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17115950|journal=The Medical Journal of Australia|volume=185|issue=10 Suppl|pages=S39–43|issn=0025-729X|pmid=17115950}}</ref> РНК вирусите често постојат како полувидови (анг. quasispecies) кои се примарна цел за природна селекција.<ref>{{Наведено списание|last=Metzner|first=Karin J.|date=December 2006|title=Detection and significance of minority quasispecies of drug-resistant HIV-1|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17578210|journal=Journal of HIV therapy|volume=11|issue=4|pages=74–81|issn=1462-0308|pmid=17578210}}</ref>
Ред 117 ⟶ 114:
== Циклус на репликација ==
[[Податотека:Virus Replication Cycle.svg|лево|мини|316x316пкс|'''
1) Прикачување,
2) Пенетрација,
3) Отфрлање на обвивката,
4) Синтеза (4a- Транскрипција, 4b-Транслација, 4c-Репликација на геномот),
5) Интеграција,
6) Ослободување.
]]
Ред 351 ⟶ 343:
= Улога во заболувањата кај човекот =
[[Податотека:Viral infections and involved species.svg|мини|339x339пкс|Преглед на главните вирусни инфекции кај човекот и нивните причинители.]]
Вирусите предизвикуваат низа болести кај човекот од обични, како што се: [[настинка]], [[грип]], [[сипаници]], [[брадавици]], [[Херпес|херпесни инфекции]], па до тешки заболувања со кои современата медицина тешко се справува како што се: [[ебола]], [[Синдром на стекнат имунолошки дефицит|СИДА]], [[птичји грип]] и [[тежок акутен респираторен синдром]] (САРС). Денес сѐ уште се истражува за можната поврзаност на некои невролошки болести како што е [[Мултипла склероза|мултиплекс склерозата]] и [[Синдром на хроничен замор|синдромот на хроничен замор]] со инфекција со вируси од групата на хуманиот херпесвирус 6 (HHV6).<ref>{{Наведено списание|last=Komaroff|first=Anthony L.|date=December 2006|title=Is human herpesvirus-6 a trigger for chronic fatigue syndrome?|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17276367|journal=Journal of Clinical Virology: The Official Publication of the Pan American Society for Clinical Virology|volume=37 Suppl 1|pages=S39–46|doi=10.1016/S1386-6532(06)70010-5|issn=1386-6532|pmid=17276367}}</ref> Постојат и контроверзии за можна поврзаност на некои психијатриски болести кај човекот со [[Борнавирус|борнавирусот]] кој е предизвикувач на невролошки болести кај коњите.<ref>{{Наведено списание|last=Chen|first=C. H.|last2=Chiu|first2=Y. L.|last3=Wei|first3=F. C.|last4=Koong|first4=F. J.|last5=Liu|first5=H. C.|last6=Shaw|first6=C. K.|last7=Hwu|first7=H. G.|last8=Hsiao|first8=K. J.|date=January 1999|title=High seroprevalence of Borna virus infection in schizophrenic patients, family members and mental health workers in Taiwan|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10089006|journal=Molecular Psychiatry|volume=4|issue=1|pages=33–38|issn=1359-4184|pmid=10089006}}</ref>
Ред 370 ⟶ 362:
=== Историја на вирусни епидемии и пандемии ===
[[Податотека:Florentinoviruela.JPG|лево|мини|
Во историјата на човечката популација познати се повеќе епидемии и пандемии кои биле со катастрофален исход.
Колонизирањето на американскиот континент од страна на Европјаните во почетокот на 16-тиот век донело многу нови заразни болести кај домородното население, но се претпоставува дека токму вирусот на [[големи сипаници]] бил погубен за најголемиот процент од домородната популација; и според некои проценки дури 70% од индијанското население настрадало.<ref>{{Наведено списание|last=Patterson|first=Kristine B.|last2=Runge|first2=Thomas|date=April 2002|title=Smallpox and the Native American|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12003378|journal=The American Journal of the Medical Sciences|volume=323|issue=4|pages=216–222|issn=0002-9629|pmid=12003378}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Ranlet|first=P.|date=2000|title=The British, the Indians, and smallpox: what actually happened at Fort Pitt in 1763?|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17216901|journal=Pennsylvania History|volume=67|issue=3|pages=427–441|issn=0031-4528|pmid=17216901}}</ref>
Голема пандемија на грип од 1918 година, која траела до 1919 година, била пандемија од 5-та категорија, предизвикана од смртоносниот вирус на грип А.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.archives.gov/exhibits/influenza-epidemic/|title=The Influenza Epidemic of 1918|work=www.archives.gov|accessdate=2018-02-22}}</ref> Жртвите биле претежно млади и здрави луѓе, што е обично спротивно на повеќето епидемии кои ги засегаат децата и старите лица. За тоа колку животи се изгубени во оваа пандемија постојат различни податоци: постарите проценки прикажуваат бројка од 40-50 милиони смртни случаи,<ref>{{Наведено списание|last=Patterson|first=K. D.|last2=Pyle|first2=G. F.|date=1991|title=The geography and mortality of the 1918 influenza pandemic|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2021692|journal=Bulletin of the History of Medicine|volume=65|issue=1|pages=4–21|issn=0007-5140|pmid=2021692}}</ref> додека поновите процени сугерираат дека можеби бројот на смртните случаи изнесувал околу 100 милиони или околу 5% од светското население во 1918 година.<ref>{{Наведено списание|last=Johnson|first=Niall P. A. S.|last2=Mueller|first2=Juergen|date=2002|title=Updating the accounts: global mortality of the 1918-1920 "Spanish" influenza pandemic|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11875246|journal=Bulletin of the History of Medicine|volume=76|issue=1|pages=105–115|issn=0007-5140|pmid=11875246}}</ref>
На крајот на 20-тиот век се случуваат неколку епидемии. ХИВ вирусот, за кој се верува дека потекнува од [[субсахарска Африка]]<ref>{{Наведено списание|last=Gao|first=F.|last2=Bailes|first2=E.|last3=Robertson|first3=D. L.|last4=Chen|first4=Y.|last5=Rodenburg|first5=C. M.|last6=Michael|first6=S. F.|last7=Cummins|first7=L. B.|last8=Arthur|first8=L. O.|last9=Peeters|first9=M.|date=1999-02-04|title=Origin of HIV-1 in the chimpanzee Pan troglodytes troglodytes|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9989410|journal=Nature|volume=397|issue=6718|pages=436–441|doi=10.1038/17130|issn=0028-0836|pmid=9989410}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Sharp|first=Paul M.|last2=Hahn|first2=Beatrice H.|date=2011-9|title=Origins of HIV and the AIDS Pandemic|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3234451/|journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine:|volume=1|issue=1|doi=10.1101/cshperspect.a006841|issn=2157-1422|pmc=PMC3234451|pmid=22229120}}</ref> се ширел брзо во последните децении на 20-тиот век и сега е во пандемиски размери со околу 38,6 милиони заразени лица, а [[Светска здравствена организација|Светската здравствена организација]] (СЗО) проценува дека од почетокот на пандемијата во 1981 година починати се околу 25 милиони од последиците на оваа инфекција.<ref>{{Наведено списание|last=Mawar|first=Nita|last2=Saha|first2=Seema|last3=Pandit|first3=Apoorvaa|last4=Mahajan|first4=Uma|date=December 2005|title=The third phase of HIV pandemic: social consequences of HIV/AIDS stigma & discrimination & future needs|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16517997|journal=The Indian Journal of Medical Research|volume=122|issue=6|pages=471–484|issn=0971-5916|pmid=16517997}}</ref> Во 2007 година имало 2.7 милиони нови ХИВ инфекции и 2 милиони смртни случаи поврзани со ХИВ инфекции.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://web.archive.org/web/20151122231422/http://data.unaids.org/pub/GlobalReport/2008/jc1510_2008_global_report_pp29_62_en.pdf|title=Wayback Machine|date=2015-11-22|accessdate=2018-02-22}}</ref>
Ебола вирусот, кој за првпат бил идентификуван 1976 година, предизвикал неколку наизменични епидемии со висока стапка на смртност од кои најлошата е скорешната епидемија во западна Африка.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cdc.gov/vhf/ebola/outbreaks/2014-west-africa/index.html|title=2014-2016 Ebola Outbreak in West Africa {{!}} Ebola Hemorrhagic Fever {{!}} CDC|work=www.cdc.gov|language=en-us|accessdate=2018-02-22}}</ref><ref>{{Наведени вести|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-28755033|title=Ebola: Mapping the outbreak|date=2016|work=BBC News|access-date=2018-02-23|language=en-GB}}</ref>
=== Рак ===
Докажано е дека некои видови вируси можат да предизвикаат [[Рак (болест)|рак]] кај луѓето и другите организми. Појавата на рак, сепак, се среќава кај малцинство од популацијата заразени од вируси. Вирусите кои предизвикуваат рак можат да бидат и од РНК и од ДНК видовите. Дали ќе се развие рак зависи од повеќе фактори како што се имунитетот на домаќинот<ref>{{Наведено списание|last=Einstein|first=Mark H.|last2=Schiller|first2=John T.|last3=Viscidi|first3=Raphael P.|last4=Strickler|first4=Howard D.|last5=Coursaget|first5=Pierre|last6=Tan|first6=Tina|last7=Halsey|first7=Neal|last8=Jenkins|first8=David|date=June 2009|title=Clinician's guide to human papillomavirus immunology: knowns and unknowns|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19467474|journal=The Lancet. Infectious Diseases|volume=9|issue=6|pages=347–356|doi=10.1016/S1473-3099(09)70108-2|issn=1474-4457|pmid=19467474}}</ref> и мутации кај домаќинот.<ref>{{Наведено списание|last=Shuda|first=Masahiro|last2=Feng|first2=Huichen|last3=Kwun|first3=Hyun Jin|last4=Rosen|first4=Steven T.|last5=Gjoerup|first5=Ole|last6=Moore|first6=Patrick S.|last7=Chang|first7=Yuan|date=2008-10-21|title=T antigen mutations are a human tumor-specific signature for Merkel cell polyomavirus|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18812503|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=105|issue=42|pages=16272–16277|doi=10.1073/pnas.0806526105|issn=1091-6490|pmc=PMC2551627|pmid=18812503}}</ref> Вируси кои можат да предизвикаат карцином се: некои генотипови на хуманиот [[папиломавирус]] (ХПВ), вирусот на хепатитис Б, вирусот на хепатитис Ц, Епштајн-Бар вирусот, херпесвирус асоциран со Капоши сарком и хуманиот Т-лимфотропен вирус. Скоро е откриен вирус наречен [[полиомавирус]] (анг. Merkel cell polyomavirus), кој е предизвикувач на ретка форма на рак на кожа наречен [[карцином на Меркелови клетки]].<ref>{{Наведено списание|last=Pulitzer|first=Melissa P.|last2=Amin|first2=Bijal D.|last3=Busam|first3=Klaus J.|date=2009-05-01|title=Merkel Cell Carcinoma: Review|url=https://insights.ovid.com/crossref?an=00125480-200905000-00001|journal=Advances in Anatomic Pathology|language=ENGLISH|volume=16|issue=3|doi=10.1097/PAP.0b013e3181a12f5a|issn=1072-4109}}</ref> Хепатитис вирусот, кој развива хронична вирусна инфекција кај човекот, може со време да доведе до развој на рак на црниот дроб.<ref>{{Наведено списание|last=Koike|first=Kazuhiko|date=June 2007|title=Hepatitis C virus contributes to hepatocarcinogenesis by modulating metabolic and intracellular signaling pathways|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17567457|journal=Journal of Gastroenterology and Hepatology|volume=22 Suppl 1|pages=S108–111|doi=10.1111/j.1440-1746.2006.04669.x|issn=0815-9319|pmid=17567457}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Hu|first=Jianming|last2=Ludgate|first2=Laurie|date=2007|title=HIV-HBV and HIV-HCV coinfection and liver cancer development|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17672044|journal=Cancer Treatment and Research|volume=133|pages=241–252|issn=0927-3042|pmid=17672044}}</ref> Инфекција со хуманиот Т-лимфотропен вирус може да развие кај возрасните [[Леукемија|Т-клеточна леукемија]].<ref>{{Наведено списание|last=Bellon|first=Marcia|last2=Nicot|first2=Christophe|date=January 2007|title=Telomerase: a crucial player in HTLV-I-induced human T-cell leukemia|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17726237|journal=Cancer Genomics & Proteomics|volume=4|issue=1|pages=21–25|issn=1109-6535|pmid=17726237}}</ref> Хуманиот папиломавирус (ХПВ) е причина за појава на рак на кожа, појава на [[Карцином на грло на матка|карцином на грлото на матката]], анусот и пенисот.<ref>{{Наведено списание|last=Schiffman|first=Mark|last2=Castle|first2=Philip E.|last3=Jeronimo|first3=Jose|last4=Rodriguez|first4=Ana C.|last5=Wacholder|first5=Sholom|date=2007-09-08|title=Human papillomavirus and cervical cancer|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17826171|journal=Lancet (London, England)|volume=370|issue=9590|pages=890–907|doi=10.1016/S0140-6736(07)61416-0|issn=1474-547X|pmid=17826171}}</ref> Епштајн-Баровиот вирус може да предизвика Буркитов лимфом, Хочкинов лимфом, Б-лимфопролиферативни нарушувања и назофарингеален карцином.<ref>{{Наведено списание|last=Klein|first=E.|last2=Kis|first2=L. L.|last3=Klein|first3=G.|date=2007-02-26|title=Epstein-Barr virus infection in humans: from harmless to life endangering virus-lymphocyte interactions|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17322915|journal=Oncogene|volume=26|issue=9|pages=1297–1305|doi=10.1038/sj.onc.1210240|issn=0950-9232|pmid=17322915}}</ref>
=== Одбранбени механизми на домаќинот ===
Прва линија на одбрана на организмот против вирусите е [[Вроден имунолошки систем|вродениот имунолошки систем]]. Преку својот клеточен и хуморален дел, тој го брани организмот од инфекција на неспецифичен начин. Тоа значи дека клетките на вродениот имунолошки систем го препознаваат и одговараат на патогениот агенс, и за разлика од [[Имунитет|стекнатиот имунитет]], не даваат долготраен и заштитен имунитет на домаќинот.<ref>{{Наведена книга|title=Molecular Biology of the Cell; Fourth Edition|last=Bruce Alberts, Alexander Johnson, Julian Lewis, Martin Raff, Keith Roberts, and Peter Walter|first=|publisher=Garland Science|year=2002|isbn=0-8153-3218-1|location=New York and London|pages=}}</ref>
Кога организмот се инфицира со вирус, доаѓа до активација на стекнатиот имунитет и тој почнува да создава [[Антитело|антитела]] кои го врзуваат вирусот и го прават неинфективен. За продукција на антитела е задолжен [[Хуморален имунитет|хуморалниот имунитет]]. Два типа на антитела се особено важни: едниот е IgM, кој брзо почнува да се продуцира и е мошне ефикасен во неутрализирањето на вируси, но се продуцира од клетките на имуниот систем само во тек на неколку недели; другиот е IgG, кој почнува да се продуцира подоцна и продукцијата трае неограничено време. Затоа присуството на IgM во крвта се користи за тестирање на акутни инфекции, додека присуството на IgG е доказ за инфекција која се случила во минатото.<ref>{{Наведено списание|last=Greer|first=S.|last2=Alexander|first2=G. J.|date=December 1995|title=Viral serology and detection|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8903801|journal=Bailliere's Clinical Gastroenterology|volume=9|issue=4|pages=689–721|issn=0950-3528|pmid=8903801}}</ref> Антителата продолжуваат да бидат ефикасен одбранбен механизам и кога вирусот ќе влезе во клетката на домаќинот. Тогаш се активира протеин во клетката, наречен TRIM21, кој може да прикачи антитела на површината од вирусната честичка. Ова резултира со деструкција на вирусот од страна на ензимите на клеточниот [[Протеозом|протеозомски систем]].<ref>{{Наведено списание|last=Mallery|first=Donna L.|last2=McEwan|first2=William A.|last3=Bidgood|first3=Susanna R.|last4=Towers|first4=Greg J.|last5=Johnson|first5=Chris M.|last6=James|first6=Leo C.|date=2010-11-16|title=Antibodies mediate intracellular immunity through tripartite motif-containing 21 (TRIM21)|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21045130|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=107|issue=46|pages=19985–19990|doi=10.1073/pnas.1014074107|issn=1091-6490|pmc=PMC2993423|pmid=21045130}}</ref>
[[Податотека:Rotavirus with antibody.jpg|мини|254x254пкс|Два ротавируси: оној од десната страна е обложен со антитела кои го спречуваат неговото прикачување за клетките.]]
Втората линија на одбрана кај [[’Рбетници|'рбетниците]] се нарекува клеточно-посредуван (медиран) имун систем и него го сочинуваат имуни клетки, познати како [[Т-лимфоцит|Т-лимфоцити]]. Тие функционираат така што препознаваат суспектни фрагменти на вирусни партикли на површината на клетката домаќин и тогаш ја уништуваат инфицираната клетка преку својата лоза на [[Т цитотоксични клетки]], после што следи пролиферација на специфичните Т-лимфоцити, кои се специфични за дадениот вирус. Клетките, кои се специјализирани за препознавање на страни антигени на површината на клетки на домаќинот, се нарекуваат [[Макрофаг|макрофаги]].<ref>{{Наведено списание|last=Elhelu|first=Mohamed A.|date=March 1983|title=The Role of Macrophages in Immunology|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2561478/|journal=Journal of the National Medical Association|volume=75|issue=3|pages=314–317|issn=0027-9684|pmc=PMC2561478|pmid=6343621}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Cascalho|first=Marilia|last2=Platt|first2=Jeffrey L.|date=2007|title=Novel functions of B cells|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17725500|journal=Critical Reviews in Immunology|volume=27|issue=2|pages=141–151|issn=1040-8401|pmid=17725500}}</ref> Продукцијата на [[интерферон]] е, исто така, важен дел од одбранбениот механизам на домаќинот. Тоа е протеин кој организмот го создава при вирусна инфекција и кој делува така што ја стопира репродукцијата на вирусот со убивање на инфицираната клетка и други клетки во нејзината непосредна близина.<ref>{{Наведено списание|last=Sonnenfeld|first=Gerald|last2=Merigan|first2=Thomas C.|date=1979-10-01|title=The role of interferon in viral infections|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00198722|journal=Springer Seminars in Immunopathology|language=en|volume=2|issue=3|pages=311–338|doi=10.1007/BF00198722|issn=0344-4325}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Le Page|first=C.|last2=Génin|first2=P.|last3=Baines|first3=M. G.|last4=Hiscott|first4=J.|date=2000|title=Interferon activation and innate immunity|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11256746|journal=Reviews in Immunogenetics|volume=2|issue=3|pages=374–386|issn=1398-1714|pmid=11256746}}</ref>
Не сите вируси го активираат имунолошкиот систем. ХИВ вирусот успешно го избегнува имунолошкиот одговор со константно менување на [[Аминокиселина|аминокиселинските]] секвенци во протеините на површината на вирусната честичка. Оваа појава на "мутација на избегнување" оневозможува препознавање на виралните [[Епитоп|епитопи]] од страна на имунолошкиот систем на домаќинот. Овие опстојувачки (перзистентни) вируси ја избегнуваат контролата на имунитетот со: секвестрирање, блокада на антиген-презентација, резистенција на [[Цитокин|цитокини]], избегнување на делувањето на Т цитотоксичните клетки, промена на антигените и избегнување на [[апоптоза]].<ref>{{Наведено списание|last=Hilleman|first=Maurice R.|date=2004-10-05|title=Strategies and mechanisms for host and pathogen survival in acute and persistent viral infections|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15297608|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=101 Suppl 2|pages=14560–14566|doi=10.1073/pnas.0404758101|issn=0027-8424|pmid=15297608}}</ref>
Други вируси кои успеваат да избегнат имунолошки одговор се [[Невротропни вируси|невротропните вируси]], кои тоа го прават така што се дисеминираат преку [[Неврон|невроните]]. Примери се вирусот на [[Јапонски енцефалит|јапонскиот енцефалит]], вирусот на [[заушки]], полиовирусот, варичела-зостер вирусот, вирусот на [[мали сипаници]] итн.<ref>{{Наведено списание|last=Ludlow|first=Martin|last2=Kortekaas|first2=Jeroen|last3=Herden|first3=Christiane|last4=Hoffmann|first4=Bernd|last5=Tappe|first5=Dennis|last6=Trebst|first6=Corinna|last7=Griffin|first7=Diane E.|last8=Brindle|first8=Hannah E.|last9=Solomon|first9=Tom|date=2016|title=Neurotropic virus infections as the cause of immediate and delayed neuropathology|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4713712/|journal=Acta Neuropathologica|volume=131|pages=159–184|doi=10.1007/s00401-015-1511-3|issn=0001-6322|pmc=PMC4713712|pmid=26659576}}</ref>
== Превенција и третман ==
Вирусите тешко се елиминираат затоа што ги користат метаболните патишта на клетката домаќин за своја репликација. За нивно елиминирање се користат лекови кои имаат токсичен ефект и врз клетките на домаќинот. Ефикасни методи на лечење се: употребата на антивурисни лекови кои селективно интерферираат со вирусната репликација и, секако, најефикасен метод за заштита на пошироката популација е спроведување на вакцинација.
=== Вакцини ===
Вакцинацијата е ефтин и ефикасен начин за спречување на вирусни инфекции. Нејзиното воведување доведе до драстично намалување на [[Морбидитет|морбидитетот]] и [[Морталитет|морталитетот]] на некои вирусни инфекции како што се: полио, сипаници, заушки и рубеола.<ref>{{Наведено списание|last=Asaria|first=Perviz|last2=MacMahon|first2=Eithne|date=2006-10-28|title=Measles in the United Kingdom: can we eradicate it by 2010?|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17068034|journal=BMJ (Clinical research ed.)|volume=333|issue=7574|pages=890–895|doi=10.1136/bmj.38989.445845.7C|issn=1756-1833|pmc=PMC1626346|pmid=17068034}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Lane|first=J. M.|date=2006|title=Mass vaccination and surveillance/containment in the eradication of smallpox|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16989262|journal=Current Topics in Microbiology and Immunology|volume=304|pages=17–29|issn=0070-217X|pmid=16989262}}</ref> Вакцините кои се во употреба заштитуваат од преку 13 вирусни инфекции кај луѓето,<ref>{{Наведено списание|last=Arvin|first=Ann M.|last2=Greenberg|first2=Harry B.|date=2006-01-05|title=New viral vaccines|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16364754|journal=Virology|volume=344|issue=1|pages=240–249|doi=10.1016/j.virol.2005.09.057|issn=0042-6822|pmid=16364754}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=García-Sastre|first=Adolfo|last2=Mena|first2=Ignacio|date=April 2013|title=Novel vaccine strategies against emerging viruses|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23477832|journal=Current Opinion in Virology|volume=3|issue=2|pages=210–216|doi=10.1016/j.coviro.2013.02.001|issn=1879-6265|pmc=PMC3644304|pmid=23477832}}</ref> а многу се во употреба и за заштита на домашните животни.<ref>{{Наведено списание|last=Pastoret|first=P. P.|last2=Schudel|first2=A. A.|last3=Lombard|first3=M.|date=August 2007|title=Conclusions--future trends in veterinary vaccinology|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17892169|journal=Revue Scientifique Et Technique (International Office of Epizootics)|volume=26|issue=2|pages=489–494, 495–501, 503-509|issn=0253-1933|pmid=17892169}}</ref> Вакцините можат да содржат живи ослабнати (атенуирани) вируси, мртви вируси или вирусни антигени (протеини).<ref>{{Наведено списание|last=Palese|first=Peter|date=January 2006|title=Making better influenza virus vaccines?|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16494719|journal=Emerging Infectious Diseases|volume=12|issue=1|pages=61–65|doi=10.3201/eid1201.051043|issn=1080-6040|pmc=PMC3291403|pmid=16494719}}</ref> Живите вакцини, кои содржат ослабната форма на вирус, не можат да предизвикаат болест, но може да активираат имунолошки одговор. Овие вакцини можат да бидат опасни само во случаи кога се даваат на лица со ослабен имунитет (имунокомпромитирани лица) и кај нив наместо имунолошки одговор се јавува заболување.<ref>{{Наведено списание|last=Thomssen|first=R.|date=1975|title=Live attenuated versus killed virus vaccines|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1090805|journal=Monographs in Allergy|volume=9|pages=155–176|issn=0077-0760|pmid=1090805}}</ref>
Денес, со [[Биотехнологија|биотехнологијата]] и [[Генетско инженерство|генетскиот инженеринг]] се направени вакцини кои содржат само протеини од вирусниот капсид. Пример за ваква вакцина е вакцината за хепатитис Б.<ref>{{Наведено списание|last=McLean|first=A. A.|date=July 1986|title=Development of vaccines against hepatitis A and hepatitis B|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3018891|journal=Reviews of Infectious Diseases|volume=8|issue=4|pages=591–598|issn=0162-0886|pmid=3018891}}</ref> Ваквите субединични вакцини се безбедни дури и за имунокомпромитираните пациенти.<ref>{{Наведено списание|last=Casswall|first=Thomas H.|last2=Fischler|first2=Björn|date=October 2005|title=Vaccination of the immunocompromised child|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16221073|journal=Expert Review of Vaccines|volume=4|issue=5|pages=725–738|doi=10.1586/14760584.4.5.725|issn=1744-8395|pmid=16221073}}</ref> Една од најсигурните досега создадени вакцини е вакцината за вирусот на [[Жолта грозница|жолтата грозница]], која содржи жив атенуиран вирус, наречен 17D.<ref>{{Наведено списание|last=Barnett|first=Elizabeth D.|last2=Wilder-Smith|first2=Annelies|last3=Wilson|first3=Mary E.|date=July 2008|title=Yellow fever vaccines and international travelers|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18564013|journal=Expert Review of Vaccines|volume=7|issue=5|pages=579–587|doi=10.1586/14760584.7.5.579|issn=1744-8395|pmid=18564013}}</ref>
=== Антивирусни лекови ===
Антивирусните лекови се често [[Нуклеозид|нуклеозидни]] аналози (лажни ДНК мономери), кои вирусите по грешка ги инкорпорираат во својот геном при репликацијата.<ref>{{Наведено списание|last=Tuset|first=Montse|last2=Martín-Conde|first2=M. Teresa|last3=Miró|first3=José M.|last4=Del Cacho|first4=Elena|last5=Alberdi|first5=Aintzane|last6=Codina|first6=Carles|last7=Ribas|first7=Josep|date=October 2003|title=[Characteristics of antiviral drugs]|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14525709|journal=Enfermedades Infecciosas Y Microbiologia Clinica|volume=21|issue=8|pages=433–457; quiz 458, 467|issn=0213-005X|pmid=14525709}}</ref> На тој начин се запира животниот циклус на вирусот поради неактивноста на новосинтетизираната ДНК. Ова се јавува поради недостаток на [[Хидроксилна група|хидроксилни групи]], кои, заедно со фосфатните групи, се врзуваат меѓусебе за да го формираат скелетот на ДНК молекулата, и оваа појава се нарекува терминација на ДНК веригата.<ref>{{Наведено списание|last=Magden|first=Julia|last2=Kääriäinen|first2=Leevi|last3=Ahola|first3=Tero|date=March 2005|title=Inhibitors of virus replication: recent developments and prospects|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15592828|journal=Applied Microbiology and Biotechnology|volume=66|issue=6|pages=612–621|doi=10.1007/s00253-004-1783-3|issn=0175-7598|pmid=15592828}}</ref> Примери за нуклеозидни аналози се лековите [[ацикловир]], за херпесните инфекции, и [[ламивудин]], за ХИВ и хепатитис Б инфекциите. Ацикловирот е еден од најстарите и најпрепишувани антивирусни лекови.<ref>{{Наведено списание|last=Mindel|first=A.|last2=Sutherland|first2=S.|date=September 1983|title=Genital herpes - the disease and its treatment including intravenous acyclovir|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6355051|journal=The Journal of Antimicrobial Chemotherapy|volume=12 Suppl B|pages=51–59|issn=0305-7453|pmid=6355051}}</ref> Други антивирусни лекови таргетираат различни стадиуми од животниот циклус на вирусите. На пример, ХИВ вирусот зависи од протеолитичкиот ензим ХИВ-1 протеаза за да стане потполно инфективен, па затоа создадени се цела класа на лекови кои се протеаза инхибитори.<ref>{{Наведено списание|last=Lv|first=Zhengtong|last2=Chu|first2=Yuan|last3=Wang|first3=Yong|date=2015-04-08|title=HIV protease inhibitors: a review of molecular selectivity and toxicity|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4396582/|journal=HIV/AIDS (Auckland, N.Z.)|volume=7|pages=95–104|doi=10.2147/HIV.S79956|issn=1179-1373|pmc=PMC4396582|pmid=25897264}}</ref>
Хепатитис Ц е предизвикан од РНК вирус. Кај 80% од инфицираните индивидуи, болеста станува хронична и, без третман, тие остануваат инфицирани до крајот на својот живот. Денес постои ефикасен третман со [[рибаварин]], нуклеозиден аналог кој се комбинира со интерферон.<ref>{{Наведено списание|last=Witthöft|first=Th|last2=Möller|first2=B.|last3=Wiedmann|first3=K. H.|last4=Mauss|first4=St|last5=Link|first5=R.|last6=Lohmeyer|first6=J.|last7=Lafrenz|first7=M.|last8=Gelbmann|first8=C. M.|last9=Hüppe|first9=D.|date=November 2007|title=Safety, tolerability and efficacy of peginterferon alpha-2a and ribavirin in chronic hepatitis C in clinical practice: The German Open Safety Trial|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17927615|journal=Journal of Viral Hepatitis|volume=14|issue=11|pages=788–796|doi=10.1111/j.1365-2893.2007.00871.x|issn=1352-0504|pmc=PMC2156112|pmid=17927615}}</ref> Развиена е терапија за хроничните клицоносители на хепатитис Б вирусот со употреба на ламивудин.<ref>{{Наведено списание|last=Rudin|first=Dan|last2=Shah|first2=Sooraj M.|last3=Kiss|first3=Alexander|last4=Wetz|first4=Robert V.|last5=Sottile|first5=Vincent M.|date=November 2007|title=Interferon and lamivudine vs. interferon for hepatitis B e antigen-positive hepatitis B treatment: meta-analysis of randomized controlled trials|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17919229|journal=Liver International: Official Journal of the International Association for the Study of the Liver|volume=27|issue=9|pages=1185–1193|doi=10.1111/j.1478-3231.2007.01580.x|issn=1478-3223|pmc=PMC2156150|pmid=17919229}}</ref>
= Наводи =
| |||