|
[[Податотека:Relay principle vertical.jpg|Принцип на работа на релејот|мини|десно|300п]]
'''Релеј''' еили '''реле'''<ref>Толковен речник на македонскиот јазик, Том V, стр. 204, редакција: Кирил Конески, Живко Цветковски, Снежана Велковска, Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“, Скопје, 2011</ref> - направа која се користи за прекинување или воспоставување на струјното коло по пат на [[електромагнет]] кој ги затвора и отвора струјните контакти. Ваква врста релеи се нарекуванарекуваат електромагнетски релеи.
Во оваа врста постоипостојат и електронски релеи ( енг. solid state relay ) кај коекои префрлување на струјното коло вршат полупроводничките[[полуспроводник|полуспроводничките]] елементи. Кај ваквиот тип релеи исто така е обезбедено физичко раздвојување на двата дела на колото, значи измеѓумеѓу нив нема никаква електрична врска.
Електромагнетните релеи користат механичко поместување на сидрото како би ја обезбедилобезбедилe промената на положбата на колото ( улога на прекинувач ) , а кај електронските релеи најчесто се користат фотоосетливи елементи, често ЛЕД како давач на сигнал во примарното коло , а фототранзисторот[[фототранзистор]]от како примач на сигнал во секундарното коло.
== Принцип на работа ==
Електромагнетот обично се состои од многубројни намотки од бакарни жици на железното јадро. Кога струјата тече низ жиците ( примарно струјно коло ) , околу електромагнетот се сoздава магнетно поле кое ја привлекува железната котва. Котвата носи на себе електрични контакти, кои го отворат или затворат секундарното струјно коло ( струјниот круг ).
Кога кеќе се прекине струјата низ електромагнетот, тој повекеповеќе не ја привлекува железната котва и тој се вракавраќа во почетна положба, обично со помош на пружини.Тие електрични контакти го прекинуваат или воспоставуваат струјното коло.
== Врсти наВидови релеи ==
Постојат обични ( неутрални ) и поларизирани ( поларизовани ) електромагнетски релеи. Кај обичните, сидрото од железо кеќе биди привлечен независно од правецотнасоката на струјата , значи работат на наизменична и еднонасочна струја. Поларизираните релеи користат постојан ( пернаментен перманентен) магнет , па се осетливи само на еденедна правецнасока на струја.
* Поделба по функција:
Можат да бидат за општа употреба, автомобилски, телефонски, фреквентни, индукциони, струјни, струјно-напонски и др.
* Контакти
* Нормално отворени и нормално затворени контакти
Повеќето релеи имаат повекеповеќе парови на контакти. За да се појасни работата на истиот , се зема дека е нормална положбата кога струјата не тече низ електромагнетот (Релеиторелејот е исклученоисклучен).
Така, ако е наведено одредениот пар на контакти да е нормално отворен , тотоа значи дека овие контакти се отворени кога релеиторелејот е исклученоисклучен ( нема струја низ електромагнетот ) , а затворени кога релеиторелејот е вклученовклучен. Обратниот случај вреди за нормално затворени контакти.
== Тековни контакти ==
ОвозмужувањетоОвозможувањето на еднонасочна струја е тешко бидејкибидејќи на секое разделување на контактите доаѓа до искрење. Кај наизменичната струја , струјата доаѓа до минимум 100 или 120 пати во секунда, па контактите имаат подолг век на траење.
Контактите се метални , често се обложени со слој од платина или сребро за подобра спроводливост.
== ОперативниОперативен напон и струја ==
Обично се дадени податоци слични на овие: 12 Vdc, 120 Vac, 3 A. ТоТоа значи дека оперативниот напон на електромагнетот е 12 V еднонасочен напон, а контактите се предвидени за овозможување наизменичен напон 120 V , највисока струја не повеќе од 3 А. Често работните напони на електромагнетот ( калеми, примарно коло ) релеитона релејот се 5, 12, 24 V. Чести работни контакти се 12 и 24 V еднонасочен напон и 120 и 220 V наизменичен напон. ▼
==Наводи==
{{наводи}}
▲Обично се дадени податоци слични на овие: 12 Vdc, 120 Vac, 3 A. То значи дека оперативниот напон на електромагнетот е 12 V еднонасочен напон, а контактите се предвидени за овозможување наизменичен напон 120 V , највисока струја не повеќе од 3 А. Често работните напони на електромагнетот ( калеми, примарно коло ) релеито се 5, 12, 24 V. Чести работни контакти се 12 и 24 V еднонасочен напон и 120 и 220 V наизменичен напон.
== Надворешни врски ==
{{Commonscat|Relay}}
*[http://www.eleinmec.com/article.asp?24 Информации за релеите]
*[http://web.cecs.pdx.edu/~harry/Relay/index.html Аматерски сметач составен од релеи.]
== Користена литература ==
{{Нормативна контрола}}
[[Категорија:Електротехника]]
[[Категорија:Електромагнетизам]]
| 