Википедија

Балкански војни: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
embed {{Нормативна контрола}} with wikidata information
поправка на правопис
Ред 3:
|image=[[Податотека:Balkan Wars Boundaries.jpg|180px|]]
|caption=Граници пред Првата и после Втората балканска војна
|place=[[Балкански полуостровПолуостров]]
|date=[[8 октомври]] [[1912]] - [[18 јули]] [[1913]]
|result=[[Лондонски договор, 1913|Лондонски договор]], [[Букурешки договор, 1913|Букурешки договор]]
|combatant1=[[Податотека:Ottoman Flag.svg|22px]][[Отоманска Империја]]
|combatant2=[[Балкански сојуз]]<br />[[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|22px]][[Царство Бугарија]]<br />[[Податотека:Flag_of_Greece_%281828-1978%29.svg|22px]][[Грција|Кралство Грција]]<br />[[Податотека:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|22px]][[Србија|Кралство Србија]]<br />[[Податотека:Flag_of_Montenegro.svg|22px]][[Црна Гора|Кралска Црна Гора]]
|commander1='''Отоманска Империја''': [[Низам Паша-паша]], [[Зеки Паша-паша]], [[Есат Паша-паша]], [[Абдулах Паша-паша]], [[Али Риза Паша-паша]]
|commander2='''Царство Бугарија''': [[Владимир Вазов]], [[Васил Кутинчев]], [[Никола Иванов]], [[Ратко Димитриев]] <br /> '''Кралство Грција''': [[Константин I од Грција|Принц Константин]], [[ПанагиотисПанајотис Данглис]], [[Павлос Кунтуриотис]] <br /> '''Кралство Србија''': [[Радомир Путник]], [[Петар Бојовиќ]], [[Степа Степановиќ]]
|strength1=
|strength2=
|}}
Терминот '''Балкански војни''' се однесува на две војни, што се случиле во [[Југоисточна Европа]] во [[1912]] и [[1913]] година. [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] започнала на [[8 октомври]] [[1912]] година кога [[Бугарија]], [[Грција]], [[Црна Гора]] и [[Србија]] (Видивиди: [[Балкански сојуз]]), ја нападнале [[Османлиска империјаИмперија|Османлиската империјаИмперија]]. Војната завршила со потпишување на [[Лондонски договор, 1913|мировен договор]] во [[Лондон]].
 
[[Втора балканска војна|Втората балканска војна]] избила на [[16 јуни]] [[1913]] година кога Бугарија, незадоволна од своите придобивки, ги нападнала своите поранешни сојузници, [[Србија]] и [[Грција]]. Војната завршила со потпишување на [[Букурешки договор, 1913|мировен договор во]] [[Букурешт]].
Ред 20:
''Види [[Македонија пред Балканските војни]]''
 
'''Балканските војни''' во [[1912]] и во [[1913]] година претставуваат исход на [[Национално-ослободителни борби на Македонците|национално-ослободителната борба]] што македонскиот народ ја води во втората половина на [[19 век|19XIX]] и во почетокот на [[20XX век]]. [[Илинденско востание|Илинденското востание]] од [[1903]] година претставуваше врв на таа борба.
 
Најголемите надежи на македонскиот народ биле свртени кон Бугарија. [[Бугарска Егзархија|Егзархиската]] црква, а потоа [[Врховен македонски комитет|Врховниот македонски комитет]] (ВМК), односно [[врховисти]]те во текот на Илинденското востание успешно ја извршиле таа задача, па македонскиот народ најмногу верувал и очекувал од [[Софија]]. Поради тоа бугарската пропаганда наоѓала плодна почва и многу длабоко ја всадувала [[бугарштина]]та кај македонскиот народ. Непосредно пред Балканските војни во свеста на [[Македонци]]те главно била присутна ''бугарската доминација''.
Ред 27:
''Види уште [[Балкански сојуз]]''
 
Со залагање и со помош на [[Русија]], е создаден [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]], во чиишто рамки [[балкан]]ските земји дефинитивно го ослободуваат Балканот од многувековното [[Османлиска империја|турско владеење]] и практично ја протеруваат Османлиската империјаИмперија од [[Европа|европскиот континент]], со исклучок на мал дел од [[Одринско|Источна Тракија]] и [[Истанбул]] на [[Босфор]]от. Во [[1912]] година [[Албанија]], со меѓународно неутврдени граници и од никого непризната, прогласува своја независност.
 
== Српско-бугарската спогодба ==
Ред 37:
''Види [[Воена конвенција кон српско-бугарската спогодба]]''
 
Со овој договор, поточно [[Военавоена конвенција]] од [[2 јуни]] [[1912]] година, било предвидено во случај на офанзивна војна против Турција, [[Србија]] и [[Бугарија]], да удрат на противникот со 150, односно 200.000 војници, од кои најмалку 100.000 ќе упатат на Вардарското боиште.
 
Со Военатавоената конвенција, било предвидено Србија и Бугарија во случај на офанзивна војна против Турција, да дејствуваат со доволно сили: Бугарија со војска што не може да биде помала од 200.000, а Србија со најмалку од 150.000 војници. Со четвртиот член на Военатавоената конвенција двете страни се обврзале, доколку по претходна спогодба ја нападнат Турција, од својата војска да одвојат најмалку 100.000 луѓе и да ги упатат на Вардарското боиште, ако поинаку не биде утврдено со специјален договор. Во случај [[Австро-Унгарија]] да ја нападне Србија, Бугарија се обврзувала да ѝ помогне на Србија со најмалку 200.000 војници. Ако Романија или Турција ја нападнат Бугарија, Србија се обврзала дека ќе ѝ помогне со најмалку 100.000 војници. Ако Турција ја нападне Србија, Бугарија би упатила најмалку 100.000 војници на Вардарското боиште, а ако ја нападне Романија, Бугарија ќе ѝ даде помош на Србија. Ако и Србија и Бугарија ја нападнат Турција, двете биле должни да упатат по 100.000 војници на Вардарското боиште, но, ако ја нападне само една без претходен договор, другата била обврзана само на пријателска неутралност.
 
Врз основа на Военатавоената конвенција, истиот ден, т.е. на 2 јуни 1912 година била потпишана [[Спогодба за воените планови|Спогодбата за воените планови]], правците на дејствувањето и операциите против Турција. Поради некои несогласувања во оценката на значењето на Вардарското и на [[Маричко боиште|Маричкото боиште]] во септември 1912 година била потпишана спогодба со која биле ''намалени обврските на бугарската војска кон Вардарското боиште''.
 
== Бугарско-грчки одбранбен сојуз ==
''Види [[Договор за одбранбен сојуз и меѓу Бугарија и Грција]] ''
 
Бугарско-грчките преговори започнале, исто така, во [[1911]] година и биле набрзо прекинати поради спорот околу поделбата на [[Македонија]]. На иницијатива на грчката Владавлада преговорите биле обновени во март, а [[Бугарско-грчки сојузнички договор|договорот]] бил склучен во мај 1912 година. Тој бил ''одбранбен сојуз за меѓусебни помагања и заеднички настапувања'' спрема Турција и Големитеголемите сили. Покрај договорот Грција и Бугарија потпишале и [[Декларација кон Бугарско-грчкиот сојузнички договор|Декларацијадекларација]] со која се предвидувала ''[[неутралност]] на Бугарија спрема Грција ако таа, поради [[Крит]], се најде во воена состојба со Турција''. [[Воена конвенција меѓу Бугарија и Грција|ВоенаВоената конвенција]] што ја потпишале истата година предвидувала заедничко ангажирање на воени сили на [[Вардарско боиште|Вардарското]] и на [[Маричко боиште|Маричкото боиште]]: ''Бугарија да ангажира најмалку 300.000, а Грција најмалку 120.000 војници. Грчката флота имала задача да го спречи сообраќајот во [[Егејско море|Егејското Море]] меѓу [[Мала Азија]] и европскиот дел на Турција''.
 
Бугарската војска била претежно насочена кон Маричкото војувалиште, односно во [[Тракија]]. Царот Фердинанд жестоко се спротивставувал да го потпише членот 2 од Договорот, односно членот 3 од Воената конвенција што биле насочени против [[Австро-Унгарија]], но под притисок на руската влада и од кабинетот на [[Иван Гешов]], царот го потпишал Договорот. Два месеца по потпишувањето на Договорот, при своите посети на [[Берлин]] и на [[Виена]], Фердинанд ја застапувал тезата дека Бугарија не може да се откаже од своите претензии за обединување со [[Македонија]] и со [[Тракија]], но дека, во последен момент, откако ќе биде создадена голема Бугарија ќе се пресмета со Србија и ќе му пристапи на [[Балканскиот сојуз]].
Ред 67:
''Види [[Македонија и Мировната конференција во Букурешт]]''
 
На 30 јули 1913 година почнува мировната конференција во Букурешт на која присуствувале претставнципретставници на завојуваните земји и на шест големи сили.- Поделбата на Македонија - најтежок проблем на конференцијата.
 
=== Големите сили во Букурешт ===
Во меѓувреме и турската војска ја поминала бугарската граница. Царот Фердинанд не сакал директни преговори со Србија и со Грција, чекал помош од големите сили, а во Софија состојбата станувала сесè потешка, дури хаотична. Во таква состојба, царот [[Фрањо Јосиф]] го известил царот Фердинанд дека [[Австро-Унгарија]] нема да дозволи иднината на Бугарија да зависи од воената среќа, а неговата Владавлада предложила колективен демарш од големите сили до Белград и Атина за завршување на војната.
 
Во исто време, Австро-Унгарија барала големите сили да извршат поделба на територијата на Македонија меѓу балканските земји и да ги присилат таа поделба да ја прифатат. Англија го прифатила овој предлог под два услова: да се воспостави заедничка граница меѓу Србија и Грција, и Бугарија да добие излез на Егејското Море. Германија сметала дека е најдобро претставниците на завојуваните страни да се состанат во Букурешт и во присуство на претставници на големите сили да склучат мир. Русија ги прифатила предлозите и веднаш барала од бугарската Владавлада да испрати свој претставник во Ниш, кој ќе се сретне со Пашиќ и со Венизелос и да го потпише прелиминарниот договор. Бугарската влада го прифатила овој предлог и на 20 јули 1913 година ги испратила во Ниш генералот Паприков и д-р Иванчев, а со нив допатувал и рускиот воен аташе во Софија, полковник Романовски.
 
Меѓутоа, Србија и Грција не сакале да ги прекинуваат непријателствата додека Бугарија не потпише мир, а не прелиминарно примирје. Потоа, Бугарија морала да даде гаранции дека нема да ги повторува воените дејства, а на Романија ѝ ја отстапила бараната територија, со што романските воени цели биле исполнети, па дури тогаш претседателот на романската влада Титу Мајореску, ги замолил Пашиќ и Венизелос да ги прекинат воените дејства и да дојдат на преговори во Букурешт.
Ред 79:
Српските и грчките претставници охрабрени со дотогашните победи барале преговорите да се водат во Ниш и на Бугарија да ѝ ги диктираат условите за мир. [[Романија]], која ја имала улогата на посредник меѓу големите сили и балканските земји, на Србија и го пренела решителниот став на [[Австро-Унгарија]] дека нема да дозволи Србија и Грција да се пробиваат кон Софија, како ни српска офанзива кон [[Видин]] и [[Белоградчик]], бидејќи Видин не може да биде српски, а ако не биде бугарски, тогаш ќе биде романски. Романија ја предупредила Грција дека доколку не се согласи на потпишување на прелиминарниот мир и на мировниот договор во Букурешт, тогаш таа (Романија) ќе стапи во сепаратен договор со Бугарија. Под силен притисок на Романија и на големите сили, Србија и Грција прифатиле да учествуваат на преговорите во Букурешт.
 
На [[25 јули]] [[1913]] година, српската Врховнаврховна команда наредила да се прекинат сите офанзивни дејства против Бугарите и на достигнатите линии да се утврдат за одбрана. Турција упатила молба да учествува на преговорите во Букурешт. Нејзината молба била одбиена, со изговор дека на конференцијата ќе се разгледуваат прашања поврзани исклучиво со поделба на територија меѓу балканските христијански држави, односно за поделбата и асимилацијата на христијанска Македонија, која со векови опстојувала како цела и засебна од соседите, во рамките на [[Османлиска империјаИмперија|Османлиската Империја]].
 
На [[30 јули]] [[1913]] година почнала мировната конференција во Букурешт во присуство на претставници на шест големи сили. Делегациите на балканските земји ги предводеле претседателите на владите, освен бугарската. Со конференцијата претседавал претседателот на Романија [[Титу Мајореску]]. Конференцијата работела на пленарни седници и во посебни седници на воените делегации. Покрај тоа, за одредени прашања биле формирани посебни комисии и биле одржани одделни седници. Конференцијата се одржувала во мошне заострена состојба, секој час постоела можност да биде прекината поради посебните интереси на големите сили или на балканските земји.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Балкански_војни“