Јагуар: Разлика помеѓу преработките

| phylum = [[ХордатиХордови]]

'''ЈагуаротЈагуар''' ({{науч|Panthera onca}}) — [[големи мачки|голема мачка]] од [[род]]от [[пантери]]. Ова е единственото животно од родот [[пантери]] кое живее во [[Америка]]. Јагуарот е трета најголема [[Felidae|мачка]], зад [[тигар]]от и [[лав]]от, и најголема и најмоќна мачка во [[западна хемисфера|западната хемисфера]]. Денешната распространетост на јагуарот се протега од [[Мексико]] преку поголемиот дел на [[централна Америка]], до [[Парагвај]] и северна [[Аргентина]]. Освен една позната популација во [[Аризона]] (југозападно од Тускон), оваа голема мачка изумрела во [[САД]] за време на раните 1900-ти. Сепак постои голема можност ненабљудувани популации на јагуар да живеат во јужна Аризона, Ново Мексико па дури и Тексас.

Оваа дамчеста мачка физички доста е слична со [[леопард]]от, иако најчесто е поголема. По однесувањето и живеалиштето многу е поблиска до тигарот. Омилено живеалиште на јагуарот се густите [[дождовна шума|дождовни шуми]], но го среќаваме и во многу други шумски и отворени животни средини. Секогаш живее во близина на вода, и како тигарот, е една од ретките мачки кои уживаат во пливањето. Јагуарот е [[самотно животно]], [[грабливец]] кој напаѓа од заседа и опортунист во поглед на избирање на пленот. Овие животни се и познати [[суперграбливец|суперграбливци]] кои играат голема улога во стабилизирање на екосистемите и регулирање на бројноста на популациите на нивниот плен. Јагуарот има развиено исклучително моќен загриз, дури и во споредба со останатите мачки<ref name=Bite>{{цитирано списание | author = Stephen Wroe, Colin McHenry, and Jeffrey Thomason | title = Bite club: comparative bite force in big biting mammals and the prediction of predatory behaviour in fossil taxa | year = 2006 | journal = [[Proceedings of the Royal Society B#Proceedings of the Royal Society B|Proceedings of the Royal Society B]] |publisher=[[Royal Society]] | volume = 272 |issue=1563 |pages=619-625 | format = PDF | accessdate = 7 август 2006 | url = http://www.bio.usyd.edu.au/staff/research/swroe/Wroeetal2005Biteclub.pdf}}</ref>. Ова му овозможува да го крши оклопот на некои [[рептил]]и<ref name=HAMDIG>{{цитирана веб страница | url = http://web.archive.org/web/20080201022320/www.ecology.info/ecology-jaguar-puma.htm | first = Paul | last = Hamdig | title = Sympatric Jaguar and Puma | publisher = Ecology Online Sweden via archive.org | accessdate = 19 март 2009}}</ref> и да употребува специфичен метод на убивање – тој директно го загризува [[череп]]от на пленот со што нанесува фатален удар на [[мозок]]от.

Скорешните истражувања исто така не успеале да соберат доволно докази за добро дефинирани подвидови<ref>{{цитирана книга |first=Ronald M. |last=Nowak |year=1999 |title=Walker's Mammals of the World |edition=6th |publisher=[[Johns Hopkins University Press]] |location=Baltimore |isbn=0-8018-5789-9}}</ref>. Ларсон во 1997 година ги проучувал морфолошките варијации кај јагуарот и покажал дека има [[клина]]лна север-југ варијација, но дека предложените подвидови се повеќе отколку што има разлики меѓунив<ref name=Larson>{{цитирано списание | author = Larson, Shawn E. | year = 1997 | title = Taxonomic re-evaluation of the jaguar | journal = Zoo Biology | volume = 16 | issue = 2 | page = 107 | url = http://www3.interscience.wiley.com/cgi-bin/abstract/51449/ABSTRACT?CRETRY=1&SRETRY=0 | accessdate = 7 август 2006 | doi = 10.1002/(SICI)1098-2361(1997)16:2<107::AID-ZOO2>3.0.CO;2-E}}</ref>. Генетските истражувања предводени од Еизирик во 2001 година потврдиле дека нема прецизна структура за географски подвидови, иако пронашле некои поголеми георгафски бариери како [[Амазон (река)|реката Амазон]] која ја ограничила размената на гени помеѓу различни популации<ref name=Eizirik/>.

Подвидовите предложени од Покок се уште се набројувани при описот на јагуарот<ref name=MANUALTAXONOMY>"[http://www.jaguarssp.org/Animal%20Mgmt/JAGUAR%20HUSBANDRY%20MANUAL.pdf ''Guidelines for Captive Management of Jaguars''], Taxonomy, pp. 5–7, [[Jaguar Species Survival Plan]]</ref>. Групирани се во три подвида<ref name=Seymore/>.

Кратките и моќни нозе се адаптирани за качување по дрва, лазење и пливање<ref name=WCS/>. Главата е доста голема и има многу моќна вилица. Се смета дека јагуарот има најсилен загриз од сите останати видови [[Felidae|мачки]], и втор најсилен меѓу [[цицачи]]те. Оваа адаптација му овоможува да го прегризе оклопот на [[желка|желките]] <ref name=HAMDIG/>. Kомпаративно истражување на силата на загризот го ставила ова животно на врвот меѓу мачките, заедно со [[облачен леопард|облачниот леопард]] и пред [[лав]]от и [[тигар]]от<ref>{{цитирана веб страница | url = http://www.aptv.org/Schedule/showinfo.asp?ID=76679&Nola1=NAGS | title = Search for the Jaguar | work = National Geographic Specials | publisher = [[Alabama Public Television]] | accessdate = 11 август 2006}}</ref>. Било регистрирано и дека „јагуар може да влече бик од 360 килограми на растојание од 8 метри и да ги здроби дури и најјаките коски“<ref>{{цитирано списание | last = McGrath | first = Susan | url = http://magazine.audubon.org/features0408/belize.html | title = Top Cat | publisher = [[National Audubon Society]] | month=August | year=2004 | accessdate=11 август 2006}}</ref>. Јагуарот во шумските предели лови животни кои се тешки и до 300 килограми.

Иако јагуарот физички е доста сличен со [[леопард]]от, овие две животни можат лесно да се разликуваат по нивните дамки: дамките на јагуарот се поголеми, помалку на број, најчесто потемни и имаат тенки линии или мали точки во средината, карактеристики кои ги нема кај леопардот. Јагуарите се разликуваат и по позаоблената глава и пократките и понабиени нозе<ref name=akron>{{цитирана веб страница | url = http://www.akronzoo.org/learn/jaguar.asp | title = "Jaguar (panthera onca)" | work = Our animals | publisher = [[Akron Zoo]] | accessdate = 11 август 2006}}</ref>.

Распространетоста на овој вид во минатото опфаќала голем дел од јужната половина на САД, а на југ покривала многу поголем дел од Јужна Америка. Всушност северниот дел на денешната распространетост е скратен 1000 километри на север, а јужниот околу 2000 километри. Фосили од јагуари кои датираат од пред 40 000-11 500 години се пронајдени во САД, дури до Мисури. Фосилните остатоци ги покажуваат јагуарите тешки и до 190 килограми, многу поголеми од денешните примероци на овој вид<ref name=MSI>{{цитирана веб страница | url = http://www.museum.state.il.us/exhibits/larson/felis_onca.html |title=Jaguars | work = The Midwestern United States 16 000 years ago | publisher = [[Illinois State Museum]] | accessdate = 20 август 2006}}</ref>.

Денешните напори за зачувување на видот се фокусирани на обучување на фармерите и промовирање на [[екотуризам]] <ref name=WWF>{{цитирана веб страница | url = http://www.panda.org/about_wwf/where_we_work/latin_america_and_caribbean/country/venezuela/index.cfm?uProjectID=VE0854 | title = Jaguar Refuge in the Llanos Ecoregion | publisher = [[Светски фонд за природа]] | accessdate = 1 септември 2006}}</ref>. Јагуарот е дефиниран како „вид чадор“ – вид кој има голема распространетост и широк спектар на живеалишта, така што кога е заштитен, влијае и врз поставување заштита на други видови до помала распространетост<ref>{{цитирана веб страница | url = http://www.co.pima.az.us/cmo/sdcp/kids/gloss.html | title = Glossary | work = Sonoran Desert Conservation Plan: Kids | publisher = [[\Pima County, Arizona|Pima County Government]] | accessdate=1 септември 2006}}</ref>. Организациите за заштита се фокусираат на обезбедување на поврзани живеалишта на јагуарите, знаејќи дека тоа ќе помогне и на други видови<ref name=WWF/>.

Во предколумбовска централна и јужна Америка, јагуарот бил симбол на моќ и сила. Меѓу [[анди|андските]] култури, јагуарскиот култ бил раширен од раната [[Чавин култура]] и бил прифатен во поголемиот дел од денешната територија на [[Перу]] до 900 година пне. Подоцнежната [[Мочика култура]] од северно Перу го употребувала јагуарот како симбол за моќ на нивните керамики<ref>{{цитирана книга |author=[[Larco Museum|Museo Arqueologico Rafael Larco Herrera]] |editor=Katherine Berrin |title=The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the Museo Arqueologico Rafael Larco Herrera |location=New York City |publisher=[[Thames and Hudson]] |year=1997 |isbn=9780500018026}}</ref>.

Во [[МесоамерикаМезоамерика]], [[ОлмекОлмеци]]те (рана и влијателна култура која била развиена речиси во истиот период како и Чавин) развила посебен „човек-јагуар“ мотив на скулптури и фигурини, претставувајќи стилизирани јагуари или луѓе со јагуарски карактеристики. Во подоцнежната [[Маја цивилизација]] се сметало дека јагуарот ја олеснува комуникацијата помеѓу живите и мртвите и дека го заштитува кралското семејство. Маите ги гледале овие моќни мачки како нивни придружници во спиритуалниот свет. Цивилизацијата на [[Ацтеки]]те исто така го гледала јагуарот како претставник на владетелите и воините. Ацтеките формирале и елитна воена единица позната под името „[[Јагуарскијагуарски Витезивитези]]“. Во митологијата на Ацтеките, јагуарот се сметал за [[тотем]] на моќното божество [[Тезкатлипока]].

{{reflistнаводи|2}}