Херцшпрунг-Раселов дијаграм: Разлика помеѓу преработките

'''Херцшпрунг-Раселов дијаграм''' — [[дијаграм]] кој покажува врската меѓу [[апсолутна ѕвездена величина|апсолутната величина]], [[сјајност]]а, класификацијата и [[ефективна температура|ефективната температура]] на ѕвездите. Дијаграмот бил создаден околу 1910<ref>За точна година се смета и 1913, но најчесто се зема предвид 1910. http://sk.pandapedia.com/wiki/Hertzsprungov-Russellov_diagram </ref> година од страна на [[Ејнар Херцшпрунг]] и [[Хенри Норис Расел]], по кои го добил и своето име. Овој дијаграм претставувал голем чекор напред во разбирањето на [[ѕвезденаѕвезден еволуцијаразвој|ѕвезденатаѕвездениот еволуцијаразвој]].

Друга форма на дијаграмот дејствува на [[ефективна температура|ефективната температура]] на ѕвездата на една оска и [[сјајност]]а на ѕвездата на другата оска. Ова е тоа што теоретичарите го пресметуваат со помош на компјутерски модели, кои ја опишуваат [[ѕвезденаѕвезден еволуцијаразвој|еволуцијатаразвојот на ѕвездите]]. Овој дијаграм би требало да се вика ''температурно-сјајносен дијаграм'', но овој термин многу ретко се користи, бидејќи терминот ''Херцшпрунг-Раселов дијаграм'' се смета за посоодветен во екојдневната употреба. Поради негои забуни во поглед на номенклатурата, астрофизичарите прават голема разлика меѓу овие видови на дијаграми.

Херцшпрунг-Раселовиот дијаграм може да се користи и при дефинирањето на различните видови на ѕвезди до еднаквоста на [[ѕвезденаѕвезден еволуцијаразвој|ѕвезденатаѕвездениот еволуцијаразвој]] со примена на компјутерски модели, со онаа од истражувањата на истите ѕвезди. Тогаш е потребно, тоа да се замени, или пресметаните големини со откриенити или обратно, откриените големини со пресметаните, така воведувајќи ја нерешителноста.

Концентрацијата на ѕвезди во различните груи позволува да се објасни теоријата на ѕвездена евлуција. ЕволуцијатаРазвојот на ѕвездите повеќе или помалку јасно се граничи и наоѓа на одредени места на Х-Р дијаграмот. Со текот на времето се менуваат и ефективната температура на ѕвездите и нејзината мгнитуда во зависност од нуклеарната фузија во нивната внатрешност, па така секоја ѕвезда својот животен век го поминува низ Х-Р дијаграмот. Ова се одвива со различна брзина. ЕволуциитеРазвојните процеси кои траат подолго, според почесто се набљудуваат (на пр. во главната низа) како побрзи во однос на пократките еволуцииразвои (на пр. во подрачјкето на Херцшпрунговиот јаз).

Од другата страна, во Херцшпрунг-Раселовиот дијаграм повеќе нема ѕвезда со ефективна температура околу 3000−5000 [[келвин]]и, бидејќи овде се наоѓа подрачјето на [[протоѕвезда|протоѕвезди]], кои имаат долгеволутивендолг развоен период. Оваа речиси вертикална линија е позната како [[патека Хајаши]].

Изучувањето на дијаграмот ги водело астрономите до шпекулациите дека тој можеби претставува ѕвезденаѕвезден еволуцијаразвој, главно убедување според кое ѕвездите од црвени џинови стануваат кафеави џуџиња, поместувајќи се надолу по линијата од главната низа, во движење на нивниот животен век. И покрај тоа, следната Раселова презентација на дијаграмот на средбата со [[Кралско астрономско друштво|Кралското астрономско друштво]] во 1912, [[Артур Едингтон]] бил инспириран да го искористи како снова за развивање на идеите на [[ѕвездена физика|ѕвездената физика]] (Портер, 2003). Во 1936, во неговата книга ''Внатрешен состав на ѕвездите'', тој со помош на физиката објаснува како ѕвездите се распоредени во дијаграмот. Ова бил еден навистина значаен развој, бидејќи во тоа време големиот проблем на ѕвездената теорија, изворот на ѕвездената енергија не бил решен. [[нуклеарна фузија|Термонуклеарната енргија]], па дури и дека ѕвездите во најголем делсодржат [[водород]] (видете [[металичност]]} сѐ уште треба да бидат откриени. Едингтон водел до пренасочување на овој проблем во [[термодинамика]]та на [[топлинско зрачење|радиоактивниот пренос]] на енергија во внатрешноста на ѕвездите (Смит, 1995). Едингтон предвидел дека ѕвездите џуџиња остануваат во суштински неподвижна позиција во главната низа за најголем дел од нивните животи. Во 1930-тите и 1940-тите, со сфаќање на фузијата на водородот, се појавила теоријата за еволуцијаразвој на ѕвездите до црвени џинови и бели џуџиња, која во основа е базирана врз физиката. Од ова време, проучувањата на Херцшпрунг-Раселовиот дијаграм не доведуваат до такви развивања, но едиствено дозволуваат ѕвезденатаѕвездениот еволуцијаразвој да биде графички претставенапретставен.

{{reflistнаводи}}