Акцент во македонскиот јазик: Разлика помеѓу преработките
| [непроверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
ЦРКАЊЕ |
с Откажано уредувањето 3153845 на уредникот 217.16.90.148 (разговор) |
||
Ред 3:
'''Акцентот''' ([[латински]]: ''accentus, потпевнување'') е изделување на еден слог од зборот со помош на одредени фонетски средства како што се сила на издишаната воздушна струја, висина на тонот или квалитетот на гласот. Акцентот ги засега самогласките како гласови со најголема звучност и како основа на слогот.{{ref|Opsta}} Во зависност од видот на изделената единица, било да е слог, збор или реченица, акцентот може да биде зборовен или ''слоговен'' и реченички или ''фразеолошки''. {{ref|Opsta}}
==Општи карактеристики==
При изговор на еден збор се забележува дека сите слогови во него не се изговараат со еднаква сила (еднакво). Еден слог во зборот обично се изговара со поголема сила на гласот, со повисок тон.
Зборовен акцент е тој акцент со кој се изделува еден слог од зборот. Секој изговорен збор има акцент и таквите зборови се нарекуваат акцентогени.<ref>Стојка Бојковска, Димитар Пандев, Лилјана Минова-Ѓуркова, Живко Цветковски: „Македонски јазик за средното образование“, Просветно дело, Скопје, 2005; стр. 79.</ref> Сепак, во јазикот има зборови кои немаат акцент и тие се наречени клитички или неакцентирани зборови.{{ref|Opsta}}
Со реченичкиот акцент се истакнува еден збор во реченицата наспроти другите зборови во неа, сè со цел да се даде некаква нијанса во значењето. Така, во тесна врска со реченичкиот акцент се логичкиот или ''смисловен'' и емоционалниот или ''афективен'' акцент.{{ref|Opsta}} Покрај оваа основна поделба, акцентот се дели и според фиксираноста на истиот, па така имаме ''определен'' и ''неопределен'' акцент. Определениот е фикциран и секога паѓа на еден ист слог. Непределениот е разносложен и нема фиксна положба.{{ref|Opsta}}
:Пример: ''Јана отиде на '''училиште''' (а не на лизгалиште).'' или '''''Јана''' отиде на училиште (не Бојана).''
Македонскиот акцент е динамичен или ''експираторен'' и определен. Македонскиот акцент секогаш паѓа на третиот слог од крајот на зборот за третосложни или повеќесложни зборови (пр. ''тáт-ко-то'', ''тáт-ков-ци'', ''тат-кóв-ци-те'', ''ма-кé-до-нец''), на вториот слог на двосложни зборови (пр. ''дé-те, мáj-кa, тáт-ко'') и на единствениот слог кај едносложните зборови (пр. ''рóг, с'рп, к'рв''). {{ref|Opsta}}
При зголемување на бројот на слоговите кај еден ист збор, акцентот го менува слогот, при што пак се води сметка тој да биде на третиот слог од крајот на зборот.{{ref|Opsta}} Така имаме: '''учител - уч'ителот - учит'елите'' и сл.
;Отстапувања од третосложното акцентирање има:
# кај [[глаголски прилог|глаголските прилози]]: ''викáјќи'', ''одéјќи'' итн.
# кај [[Прилог за време|прилозите за време]]: ''годин'ава, лет'ово'' итн.
# кај туѓите зборови: ''клишé'', ''генéза'', ''литератýра'' итн.
==Акцентски целости==
| |||