Среден век: Разлика помеѓу преработките

Во 7-от век, наследниците на Мухамед, ги освоиле [[Северна Африка]] и [[Блискиот Исток]] коишто некогаш биле дел од Источното римско царство ([[Византиска империјаВизантија]]), и ги присвоиле кон [[ИсламскаИсламското империја]]царство. И покрај тоа што имало значителни промени во општеството и политичките структури и прекинот со [[Антика|Антиката]] не бил целосен, сепак тоа не ја спречило голематаголемото ВизантискаВизантиско империјацарство да опстане и да остане голема сила. [[Јустинијановиот Кодекс]], којшто воедно бил и кодекс на закони на империјатацарството, бил ценет и пошироко. На запад повеќето царства ги вклучиле постоечките римски институции во својот состав, додека пак, ширењето на христијанството во Западна Европа предизвикало зголемување на бројот на манастири. [[Империја на Франките|Франките]] предводени од [[династијата на Каролинзите]] создале империјацарство којашто го зафаќала поголемиот дел од [[Западна Европа]]. Империјата на Каролинзите се распаднала во 9-ти век кога им подлегнала на притисоците од инвазијата на [[Викинзи|Викинзите]] од север, [[Маѓарите]] од исток и [[Сарацените]] од југ.

Средновековните писатели ја поделија историјата на периоди како што се [[,,Шесте„Шесте векови“]]века“ или [[,,Четирите„Четири империи“]]царства“ и сметаа дека после нивното време ќе настапи крајот на светот. Во 1330 година, хуманистот и поет [[Франческо Петрарка|Петрарка]], периодот пред христијанството го сметал како antiqua (или ,,антички) а периодот по христијанството како nova (или ,,нов“). Леонардо Бруни бил првиот историчар којшто ја искористил тројната периодизација во неговата History of the Florentine People -1442 година (,,Историја на фиренските луѓе“) . Бруни и подоцнежните историчари тврдат дека Италија се спасила како резултат на времето на Петрарка и затоа на претходните два периоди коишто ги предложил Петрарка му додаваат и трет. Како поим ,, Среден векˮ најпрвин се појавува во латинскиот јазик во 1469 година, наречен како media tempestas или ,,средна сезона“. Во раната употреба постоеле многу варијанти како што се medium aevum или ,,Среден век“ којашто прв пат била запишана во 1604 година и media scecula или ,,Средновековие“ за прв пат запишана во 1625 година. Триделната периодизација станала стандардна откако германскиот историчар Кристоф Целариус, во 1683 година ја објавил Универзалната историја поделена на антички, средновековен и нов период. Англискиот јазик е единствениот од главните јазици којшто ја задржува множинската форма на овој термин.

[[РимскаРимско империјацарство|РимскатаРимското империјацарство]] го достигнала својот најголем територијален развој во текот на 2-от век од н.е., а во наредните 2 века доживува бавно опаѓање на римската контрола врз оддалечените територии. Третиот век бил нестабилен на политичко поле, како резултат на економските проблеми меѓу кои и инфлацијата, надворешни притисоци врз границите, како и владетелите кои доаѓале на престолот само за потоа новите узурпатори да им го земат местото. Постепеното зголемување на воените трошоци во 3-от век, главно било како одговор на потребата да се одбранат од обновената војна со Сасанидското царство, којашто започнала во средината на 3-от век. Армијата се зголемила двојно а реформите во прв план ја ставиле [[Коњаница|коњаницата]] и помалите единици наместо многубројната пешадија којашто била главна тактичка единица. Потребата за зголемување на приходите предизвикала зголемување на даноците, намалување на бројот на земјопоседничката класа, како и намалување на бројот на тие што биле подготвени да го потпрат товарот за држење на канцелариите во своите родни градови. За справување со потребите на војската биле потребни повеќе бирократи, но тоа довело до жалби од граѓаните според кои имало повеќе собирачи на данок во Империјата отколку даночни обврзници.

Царот [[Диоклецијан]] (284-305година) во 286 година ја поделил Империјата на одделни источни и западни административни половини, меѓутоа нејзините жители и владетели не ја гледале како таква бидејќи објавувањата поврзани со администрацијата и правото во едната половина се сметале за валидни во другата. Во 330 година, по завршувањето на граѓанската војна, [[Константин Велики]] (306-337 година) повторно го основал градот на [[Византија]] но сега како новоименуван источен град- [[Константинопол]]. Реформите на Диоклецијан ја зајакнале владината бирократија, направиле промени во данокот, ја зајакнале војската, со тоа Империјата добила време но не ги решила проблемите коишто ги имала, меѓу кои прекумерно оданочување, намалена стапка на наталитет и притисоци на нејзините граници. Граѓанска војна меѓу спротивставените императорицареви се случила во средината на 4-ти век со враќање на војниците од граничните сили на Империјата и дозволувајќи им на [[Варвари|Варварите]] да ја преминат границата. Со проширување на јазот меѓу богатите и сиромашните, и намалување на виталноста на помалите градови, поголемиот дел од 4-ти век се карактеризира со еден нов и постојан облик којшто се разликувал од поранешниот[[ Класичен период|класичен период]]. Друга промена којашто била направена е постепеното преминувањето на населението од Империјата во [[Христијанство |христијанска вера]] коешто траело од 2-5 век.

Во 376 година , [[Остроготи|Остроготите]] бегајќи од [[Хуни|Хуните]], добиле дозвола од римскиот императорцар [[Валенс]] ( 364-378 година ) да се населат во римската провинција [[Тракија[[. Населувањето не било воопшто лесно и кога римските службеници преземале погрешни мерки околу случувањата, Остроготите напаѓале и ограбувале. Во битка со Остроготите, кај [[Адрианопол]] на 9 август 378 година бил убиен Валенс обидувајќи се да му стави крај на нередот. Исто така проблеми предизвикале и заканите на Варварите од север, внатрешните поделби во империјатацарството, особено во рамките на христијанската црква. Во 400 година Визиготите го нападнале Западното римско царство и иако за момент биле запрени од Италија тие успеале да го ограбат [[Рим]]. Додека [[Визиготи|Визиготите]] окупирале, во 406 година [[Алани|Аланите]], [[Вандали|Вандалите]] и [[Свеви|Свевите]] навлегле во [[Галија]], во текот на следните три години тие се распространуваат низ Галија и во 409 година преку Пиринеите преминале во денешна [[Шпанија]]. Други варварски племиња зеле учество во движењата на луѓето во овој временски период. Франките, [[Алемани|Алеманите]] и [[Бургунди|Бургундите]] ја населиле [[Северна Галија]], додека пак [[Англи|Англите]], [[Саксонци|Саксонците]] и [[Јути|Јутите]] се населиле во [[Британија]]. Во 430-тите Хуните започнале да јаго освојуваат империјатацарството, нивниот крал [[Атила]] освоил територии од [[Балканот]] во 442 година и во 447 година, потоа ја освоил Галија во 451година, а [[Италија]] била освоена една година подоцна. Хуните претставувале закана се до смртта на Атила, којшто бил нивни водач, во 453 година, кога заедно со неговата смрт било ставено крај на хунскиот сојуз. Овие инвазии од страна на племињата целосно ја промениле политичката и демографска природа на она што некогаш било [[Западно римско царство]].

До крајот на 5-ти век западниот дел на империјатацарството е поделен на помали политички единици со коишто управувале племиња коишто во раните години на овој век биле негови окупатори. Последниот императорцар на Западот, [[Ромул Августул]] бил соборен во 476 година, а со тоа дошло до традиционално признавање на оваа година како крај на Западното римско царство. [[Источно римско царство|Источното римско царство]], често познато и како ,,Византија“, по падот на неговиот западен еквивалент, не било баш способно да ја врати контролата над изгубените западни делови. [[Византиски цареви |Византиските цареви]] го задржале правото врз територијата и ниту еден варварски крал од западниот дел не се осмелил да се воздигне на позицијата Император на Запад, но сепак Византија не можела да ја одржи контролата врз поголемиот западен дел. Повторното освојување на италијанскиот полуостров и периферијата на [[Средоземно Море|Средоземното Море]] биле единствениот и привремен исклучок.

Инвазиите предизвикале навлегување на нови етнички групи во делови на Европа, но концентрацијата на населението не била рамномерна, на пример во Шпанија имало помасовно доселување за разлика од другите региони. Помасовното населување на Варварите во североисточниот дел за разлика од југозападниот дел на Галија било причина за нерамномерно населување на истата. [[Словенски народи]] се населиле во Централна и [[Источна Европа]] и Балканскиот Полуостров. Населувањето на народите било проследено и со промени во јазикот. Ова преминување од латинскиот јазик кон нови јазици траело многу векови. Групата јазици позната како романски јазици, којашто се разликувала од [[Латински јазик |латинскиот јазик]] на Западно Римското Царство, постепено успеала да го истисне од употреба. [[Грчки јазик|Грчкиот јазик]] останал јазик на Византиската империјаВизантија, но преселбите на [[Словени|Словените]] ги вовеле [[Словенски јазици|словенските јазици]] во Источна Европа.

Варварските инвазии на запад не влијаеле воопшто врз црковната структура во РимскатаРимското империјацарство, но [[Историја на папството|папството]] го загрижувале западните епископи коишто од епископот на Рим чекале поддршка за верско или политичко управување. Пред 750-та година многу од папите биле повеќе загрижени за византиските прашања и за источните теолошки проблеми. Регистарот, или архивираните копии од писма на папата [[Грегориј Велики]], (папа, 590-604 год.) останале и од тие преку 850 писма огромно мнозинство биле со прашања за Италија или [[Цариград]]. Единствениот дел од Западна Европа, каде што папството имаше влијание беше Велика Британија, онаму каде што Грегориј го испратил [[Грегоријан]] во 597 година на мисија, чијашто цел била претворањето на Англосаксонците во христијани. Ирските мисионери биле најактивни во Западна Европа меѓу 5-от и 7-от век, дејствувајќи прво во Англија и [[Шкотска]] а потоа на континентот. Монасите како [[Колумба]] (умрел 597год.) и Колумбан (умрел 615 год.) ги основале манастирите, предавале на латински и грчки јазик и пишувале световни и религиозни дела.

Во текот на 6-от и 7-от век [[Меровинзи|Меровинзите]], потомци на [[Кловис]], го поделиле кралството на Франките, коешто се наоѓало во северна Галија, на три кралства и тоа [[Австразија]], [[Неустрија]] и [[Бургундија]]. Благодарение на граѓанските војни помеѓу Австразија и Неустрија, 7-от век бил бурен период. Ваквата војна ја искористил [[Пипин]], мајордом на палатата на Австразија, којшто ја имал сета моќ. Подоцнежните членови на неговото семејство ја презеле функцијата на советници и регенти. Еден од неговите потомци, [[Чарлс Мартел]] (умрел 741 год.), во 732 година ја добил битката кај Поатје со што го запрел напредувањето на муслиманските војски преку Пиринеите. Велика Британија била поделена на мали држави доминирани од страна на кралствата во [[Нортамбрија]], [[Мерсија]], [[Весекс]] и [[Источна Англија]], кои воделе потекло од англосаксонските освојувачи. Помалите кралства во денешен [[Велс]] и Шкотска биле се΄ уште под контрола на домородните [[Британци]] и [[Пикти]]. Ирска била поделена на уште помали политички единици, обично познати како племенски кралства коишто биле под контрола на кралевите. Имало можеби дури 150 локални кралеви во [[Ирска]], со различна важност. [[Каролинзи|Каролиншката династија]], којашто била позната како наследник на Чарлс Мартел, официјално ја презела контролата врз кралствата Австразија и Неустрија со државниот удар во 753 година, којшто го извршил Пипин III (752-768 Според современата хроника, Пипин барал и добил овластување за овој државен удар, од [[Папата Стефан II]] (папа од 752–757). Преземањето од страна на Пипин било засилено со пропаганда којашто ги прикажа Меровингите како неспособни или сурови владетели, ги величаше постигнувањата на Чарлс Мартел и ширеше приказни за големата побожност на семејството. По смртта на Пипин во 768 година, кралството го наследиле неговите два сина [[Чарлс]] (768-814) и [[Карломан]] (768-771). Кога Карломан починал од природна смрт, Чарлс не му дозволил на неговиот малолетен син да застане на престолот и се назначил себе си како крал на Австразија и Неустрија. Чарлс, почесто познат како Карло Велики, започнал со програма на систематско проширување коешто би довело до обединување на поголем дел од Европа, евентуално контролирање на денешна Франција, северна Италија, и Саксонија. Во војните кои траеле над 800 години тој ги наградил сојузниците со воени пленови и со контрола врз парчиња земја. Во 774 година, Карло Велики ги покорил Ломбардите, со тоа го ослободил папството од стравот дека Ломбардите ќе ги потчинат и почнало создавањето на [[Папската држава |папските држави]]. Крунисувањето на Карло Велики за крал на Божиќ во 800-та година се смета за пресвртница во средновековната историја, што претставува враќање на Западното Римско Царство, бидејќи новиот императорцарр владеел со голем дел од областите коишто претходно биле контролирани од западните кралеви. Претходно споменатото бележи промена и во односот на Карло Велики со Византиската империјаВизантија бидејќи преземањето на кралската титула од страна на [[Каролинзи|Каролинзите]] ја докажува нивната еквивалентност со византиската држава. Имало неколку разлики помеѓу новосоздадената КаролингискаКарловото империјацарство и двете, постарото Западно римско царство и истовремената Византиска империјаВизантија. Земјиштата на Франките биле од рурален карактер, со само неколку мали градови. Повеќето од луѓето биле селани коишто се населиле на мали фарми. Размерот на трговијата бил мал и поголемиот дел се одвивал со [[Британски острови|Британските острови]] и Скандинавија, за разлика од старата РимскатаРимското империјацарство чијшто центар за своите трговски мрежи бил Медитеранот. Така наречениот ,,патувачки суд“ којшто патувал со кралот управувал со Империјата, како и околу 300 кралски службеници наречени грофови коишто управувале со регионите на кои била поделена Империјата. Свештенството и локалните бискупи биле како еден вид на претставници како и кралските службеници наречени missi dominici, коишто биле скитнически инспектори и посредници.

Судот на Карло Велики во Ахен бил центар на културните заживувања, коишто понекогаш се нарекувале и како ,, Каролиншка ренесанса “. Во овој период дошло до зголемување на бројот на писмени луѓе, развој на уметноста, архитектурата и правните студии како и на литургиските и библиските студии. Англискиот монах [[Алкуин]] (умрел 804 год.), бил повикан во [[Ахен]] и истиот тој монах овозможил [[образование|образованието]] да биде достапно во манастирите во Нортамбрија. Канцеларијата на Карло Велики или бирото за пишување употребило нова азбука, денес позната како [[Каролиншка минускула]], којашто предлагала заеднички стил на пишување и благодарение на којашто се подобрила комуникацијата низ поголемиот дел од Европа. Карло Велики предложил промени во црковното богослужение наметнувајќи ги римските форми на црковни служби во неговите поседи, како и [[Грегоријанско пеење|Грегоријанското пеење]] што претставува форма на литургиска музика во црквите. Во текот на овој период пресликувањето, коригирањето и ширењето на главните дела коишто обработувале религиозни и световни теми, биле значајна активност на учените луѓе чијашто цел им била да го поттикнат учењето. Исто така, напишани се нови учебници и дела со религиозни теми . Граматичарите од овој период го измениле латинскиот јазик, менувајќи го од класичниот латински јазик на РимскатаРимското империјацарство во пофлексибилнапофлексибилен формаоблик за да ги задоволи потребите на црквата и владата. Со владеењето на Карло Велики, јазикот доволно се разликувал од класичниот јазик, за потоа да биде познат како средновековен латински јазик.

== Расцеп на КаролиншкатаКарловото империјацарство ==

Карло Велики планирал да ја продолжи традицијата на Франките со тоа што ќе го подели кралството на сите негови наследници, но тој не бил во можност поради тоа што до 813 година тој имал само еден жив син, [[Луј I Побожниот]] (владеел 814-840 год.). Непосредно пред неговата смрт во 814 година, Карло Велики го крунисал [[Луј]] за негов наследник. Дваесет и шест годишното владеење на Луј било обележано со бројни поделби на Империјата помеѓу неговите синови, а после 829 год. и со граѓанските војни помеѓу различните сојузи на татко и синови коишто се воделе околу власта врз различни делови од Империјата. На крајот, Луј го назначил за крал неговиот најстар син [[Лотар I]] (умрел 855 год.) и му ја дал Италија. Луј остатокот од империјатацарството го поделил помеѓу Лотар и неговиот најмлад син, [[Карло Ќелавиот]](умрел 877 год.). Лотар ја презел [[Источна Франкија]], којашто ги опфаќала двата брега на реката Рајна кон исток, препуштајќи му ја на Чарлс Западна Франкија со Империјата западно од Рајнската област и [[Алпите]]. На средниот од браќата, [[Луј Германски]] (умрел 876 год.), којшто бил бунтовен се до неговата смрт, му било дозволено да ја задржи Баварија под сузеренство на неговиот постар брат. Поделбата била оспорувана. Додека Луј Германски се обидувал да ја присоедини цела Источна Франкија, внукот на кралот, Пипин II од Аквитанија ( умрел 864 год.) давал отпор за превласта во Аквитанија. Луј умрел во 840 год. а Империјата е сѐ уште била во хаос.

По неговата смрт следи граѓанска војна, којашто траела три години. Со [[Верденски договор|Верденскиот договор]] (843 год.) создадено е кралството меѓу реките Рајна и Рона, Лотар започнал да владее на териториите на Италија и неговата царска титула била признаена. Луј Германски управувал со Баварија и источните земји во денешна Германија. Карло Ќелавиот ги добил западните територии од Кралството на Франките, вклучувајќи поголем дел од денешна Франција. Внуците и правнуците на Карло Велики ги поделиле своите кралства помеѓу нивните потомци, со што на крајот дошло до губење на сето внатрешно единство. Со крунисувањето на [[Хуго Капет (Иго Капе)]] за крал во 987 год. Каролиншката династија била вратена во западните земји. Поради смртта на [[Луј Детето]] во 911 година и изборот на [[Конард I]], којшто не бил во никакви роднински врски, за крал династијата во источните земји го доживеала својот крај порано. Распаѓањето на КаролиншкатаКарловото империјацарсто било придружувано со инвазии, миграции и непријателски преземања од надворешни непријатели. Викинзите коишто непријателски ги презеле Британските острови и се населиле во Британија Ирска и Исланд, постојано ги напаѓале Атлантикот и северните брегови. Викинзите понатаму, во 911 година се населиле во Франција на чело со војсководецот [[Роло]] (умрел околу 931год.), којшто добил дозвола од [[Карло III]] (владеел 898-922) да ја населат територијата на Нормандија. Се до големиот пораз во [[битката кај Личфилд]] во 955 година, Маѓарите постојано ги напаѓале источните делови на кралствата на Франките, особено Германија и Италија. Распаѓањето на династијата на Абасидите значело поделба на исламскиот свет на помали политички држави, од кои некои почнале да се шират кон Италија и Сицилија како и преку Пиринеите во јужните делови на кралства на Франките.

Напорите на кралевите да го возвратат ударот на напаѓачите довело до формирање на нови политички ентитети. Кон крајот на 9-от век, во [[Англосаксонска Англија]] кралот [[Алфред Велики]] (владеел 871-899) постигнал договор со Викинзите – окупатори околу населувањето на Данците во [[Нортамбрија]], [[Мерсија]] и делови на источна Англија. До средината на 10-от век, наследниците на Алфред ја освоиле Нортамбрија и ја обновиле англиската власт во поголемиот дел од јужна Велика Британија. Во северна Британија, [[Кенет Макалпин]] ги обединил Пиктите и Шкотите во кралството [[Алба]]. Во почетокот на 10-от век саксонската династија се сместила во [[Германија]] каде што на Саксонците главна цел им била враќањето на Маѓарите назад. Нивните напори кулминирале со крунисувањето на [[ОтоОтон I]] за императорцар во 962 год. Во 972 година, ОтоОтон успеал да ја натера Византиската империјаВизантија да му ја признае титулата и признанието го запечатиле со бракот на неговиот син [[ОтоОтон II]] со [[Теофана]], ќерка на поранешниот византиски императорцар [[Роман II]] (владеел 959-963). Западното франкско кралство било расцепкано повеќе и иако формално кралот бил надлежен, голем дел од политичката моќ преминала во рацете на локалните господари. Мисионерските напори во [[Скандинавија]], за време на 9-от и 10-от век помогнале во зголемувањето на бројот на кралства во оваа област. Во текот на овој период, [[Шведска|Шведското]], [[Данска|Данското]] и [[Норвешка |Норвешкото кралство]] се здобиле со власт и територии и некои од кралевите преминале во христијанска вера, но сепак процесот околу преминувањето во христијанска вера не бил целосен до 1000-та година. Скандинавците, исто така, се прошириле и населиле низ Европа. Покрај населувањата во Ирска, Англија, Нормандија, дополнителни населувања заземале размери во денешна Русија, како и во Исланд. Шведските трговци и трагачите по неоткриени богатства се движеле по реките на руската степа, па дури се обиделе и да го освојат Константинопол во 860 и 907 година. Христијанството што на почетокот било распространето во мал дел од полуостровот на север во Шпанија, во текот на 9-от и 10-от век, полека се проширило на југ создавајќи ги кралствата Астурија и Леон.

Во источна Европа, Византија ја доживеала својата врв во времето на царот [[Василиј I]] (владеел, 867-886) и неговите наследници [[Лав VI]] (владеел, 886-912) и [[Константин VII]] (владеел, 913-959), членови на македонската династија. Трговијата заживеала, императоритецаревите го надгледувале утврдувањето на еднаквата администрација во сите провинции. Реорганизирањето на војската им овозможила на царевите Јован I (владеел, 969-976) и [[Василиј II]] (владеел, 976-1025) да ги прошират границите на империјатацарството на сите фронтови. Заживувањето на класичното учење било познато како Македонска ренесанса со центар во царскиот суд. Писатели како [[Џон Геометрес]] компонирале нови химни, песни и други дела. Мисионерските напори од страна на двете, Источната и Западната црква резултирале во имплементацијата на Моравјаните, Бугарите, Бохемијците, Полјаците, Маѓарите и словенските жители на [[Киевска Русија]]. Овие замени придонесоа за основањето на политички држави на териториите на овие народи, [[Моравија]], [[Бугарија]], [[Бохемија]], [[Чешка]], [[Полска]], [[Унгарија]] и Киевска Русија.

За време на подоцнежната РимскаРимското империјацарство, главни воени случувања биле обидите за создавање на ефикасна и силна [[коњаница]], како и континуираниот развој на високо специјализирани војници. Создавањето на катафракт- војници во полето на воените случувања било важна карактеристика на римскиот 5-ти век. Различните племиња коишто освојувале, им придавале различно значење на видовите на војници, почнувајќи од главната пешадија на Англосаксонските освојувачи на Британија па се до Вандалите и Визиготите чиишто војски профитирале многу од коњаницата. За време на почетната инвазија, узенгијата не се користела во војната и тоа ја ограничувало ползата од коњаницата како ударна единица, но коњаницата сè уште можела да ја користи тактиката на изненадување особено кога седлото на коњот се засилувало напред и назад за да овозможи поголема поддршка на јавачот. Најголемата промена на воен план за време на инвазијата, била прифаќањето на [[хунскиот композитни лак]] којшто го заменил претходниот и послаб [[скитски композитни лак]].

И покрај тоа што императоритецаревите од династијата на [[ПалеолозитеПалеолози]], во 1261 година успеале повторно да го преземат од западните Европејци Константинопол, тие не биле во можност повторно да ја воспостават власта во некогашните царски земји. Тие обично контролирале само мал дел од Балканскиот Полуостров којшто бил во близина на Цариград, самиот град и неколку крајбрежни земјишта на Црното Море и околу Егејското Море. Новите царства, [[Србија]], [[Бугарија]] и градот -држава [[Венеција]], ги поделиле меѓу себе поранешните византиски држави на Балканот. Моќта на византиските цареви била загрозена од новото турско племе – [[Отоманци|Османлиите]] коишто се формирало во [[Анадолија]] во 13-от век и во текот на 14-от век постојано се проширувало. Османлиите се прошириле во Европа и до 1366 година ја потчиниле Бугарија и ја презеле Србија по српскиот пораз во битката кај [[Косово]] во 1389 година. Западните Европејци одржале масовен состанок на којшто се расправало за маките на христијаните на Балканот и во 1396 година објавиле нова крстоносна војна. На Балканот била испратена голема војска којашто доживеала пораз во битката кај Никопол. Константинопол, конечно, потпаѓа под власт на Османлиите во 1453 година.