|
[[ImageПодатотека:Torino scale.svg|rightмини|400pxдесно|thumb400п|Торинската скала, — категоризација според кинетичката енергија на телото и веројатноста од удар на [[Земја]]та.]]'''Торинската скала''' е метод на категоризација на [[астероид]]ите, [[комета|кометите]] и другите поголеми небесни тела, според проценката на веројатноста од удар на телото на површината на [[Земја]]та и големината на штетата која би настанала.<ref>{{cite web | url=http://neo.jpl.nasa.gov/torino_scale.html |
title=''THEТоринска TORINOскала IMPACTза HAZARDопасност SCALE''од удар | publisher=[[NASAНАСА]] |
date=14.04. април 2005 | accessdate=09.11.9 ноември 2011}}</ref><ref>{{cite webнмс | url=http://impact.arc.nasa.gov/torino.cfm |
title=''TorinoТоринската Impactсакала Scale''на удари | publisher=[[NASAНАСА]] |
date=2004 | accessdate=09.11.9 ноември 2011}}</ref>
==Воведување на скалата==
Торинската скала е создадена во 1995 година од професоротпроф. Ричард Бинзел, ([[англискиод јазик|анг.]]Одделението Richardза Binzel)земјени, одатмосферски Институтоти запланетарни технологијанауки вопри [[Масачусец]],Масачусетски Департмантехнолошки заинститут|Масачусетскиот земјени,технолошки атмосферскиинститут]] и планетарни науки(MIT). До 1999 година, скалата се нарекувала ''Индекс„Показател за опасност од тела близу Земјата''Земјата“. Со неа се рангираат сите астероиди и поголеми небесни тела во [[Сончев систем|Сончевиот систем]], кои секојдневно се откриваат од страна на [[астроном]]ите. Рангирањето се врши врз основа на предвидените шанси за удар со Земјата, кога и каде би се случил евентуалниот удар и какви би биле неговите последици по животот на планетата Земја.
Во 1999 година, на конференцијата одржана во [[Торино]], посветена на небеските тела кои поминуваат во близина на Земјата, скалата е призната официјално како начин на рангирање на опасноста од удар на астероиди и други небесни тела.
==Моментално рангирање==
Торинската скала освен броеви, користи и бои за означување на степенот на опаснот. Тоа се: белата, зелената, жолтата, портокаловата и црвената. Досега, немало официјално рангирање на степенот на опасност од удар на небесно тело поголемо од 4 (астероидот [[2004 MN4]], кој беше откриен во декември 2004 година, кој по само неколкудневни набљудувања, се пресмета дека е од нултиот степен)<ref>{{cite web | url=http://www.astronomija.com.mk/vest.asp?id=500 | title=''Извршена корекција на TORINO скалата'' | publisher=[[Скопско астрономско друштво]] | date=22.06. јуни 2005 | accessdate=09.11.9 ноември 2011}}</ref>. Во моментот, највисокото рангирање е 1.
{| border="1" cellpadding="5" align="center" style="border-collapse:collapse;border:2px solid black;margin:1em 6em;"
|- bgcolor="yellow"
| 3
| Блиска средба која заслужува внимание од астрономите. Според сегашните пресмеки, се дава шанса од 1% или повеќе дека ќе има удар, кој може да донесе локални штети. Најверојатно со нови опсервации опасноста ќе се намали до ниво 0. Известување на јавноста и алармирање на јавните личности се прави само доколку средбата е за помалку од 1 декададеценија.
|- bgcolor="yellow"
| 4
| Блиска средба која заслужува внимание од астрономите. Според сегашните пресмеки, се дава шанса од 1% или повеќе дека ќе има удар, кој може да предизвика регионални катастрофи. Најверојатно со нови опсервации опасноста ќе се намали до ниво 0. Известување на јавноста и алармирање на јавните личности се прави само доколку средбата е за помалку од 1 декададеценија.
|- bgcolor="orange"
| rowspan="3"| '''Претставува опасност (портокалова зона)'''
| 5
| Блиска средба која претставува сериозна, но сé уште несигурна опасност од регионални катастрофи. Потребно е големо внимание од астрономите за да се утврди дали ќе има удар или не. Ако ударот е за помалку од 1 декададеценија, од владите може да се бара донесување на план за непредвидливи ситуации.
|- bgcolor="orange"
| 6
| Блиска средба со голем објект кој претставува сериозна, но сé уште несигурна опасност од глобална катастрофа. Потребно е големо внимание од астрономите за да се утврди дали ќе има удар или не. Ако ударот е за помалку од 3 декадидецении, од владите може да се бара донесување на план за непредвидливи ситуации.
|- bgcolor="orange"
| 7
==Ослободена енергија при евентуален удар==
[[Барингеров кратер|Барингеровиот кратер]] во [[Аризона|аризонската]] пустина, создаден од метеорит кој паднал на Земјата пред 50.000 години создал кратер со дијаметар од 1.186 километри, ослободил меѓу 3 и 10 [[мегатон]]и енергија.<ref>{{cite webнмс | url=https://share.sandia.gov/news/resources/releases/2007/asteroid.html |
title=''SandiaСуперсметачите supercomputersна offerСандија newнудат explanationново ofобразложение Tunguskaза disasterТунгуската катастрофа'' | publisher=[[Национална лабораторија Сандија]] |
date=17.12. декември 2007 | accessdate=1 септември 2011-09-01}}</ref> Најсилната [[хидрогенска бомба]] која некогаш експлодирала на Земјата (руската [[Цар бомба]]), ослободила околу 50 мегатони[[мегатон]]и енергија. Ерупцијата на вулканот Кракатоа[[Кракатау]] на [[Јава]], ослободилослободила енергија од 200 мегатони. Кратерот [[Чиксулуб (кратер)|Чиксулуб]], за кој научниците сметаат дека е создаден од судирот кој предизвикал изумирање на [[диносаурус]]ите, ослободил околу 100 милиони мегатони енергија.
==Тела рангирани со вредност поголема од нула==
===Моментална вредност поголема од нула===
* [[2007 VK184]], — астероид со дијаметар 130 метри и брзина на движење од 16 километри во секунда[[км/с]], вредност 1. Откриен на 12 ноември 2007 годинаг. Можноста да се судри со Земјата во јуни [[2048]] годинаг., се 1:1750 (0.,057% наспроти 99.,943%).
* [[2011 AG5]], — астероид со дијаметар 140 метри, вредност 1, можност за судир 1:625 во 2040 година.<ref>{{cite webнмс | url=http://neo.jpl.nasa.gov/risk/2011ag5.html |
title=''2011Преглед AG5на Earthризикот Impactод Riskудар Summary''од 2011 AG5 | publisher=[[NASAНАСА]] |
date=2011-09-01 | accessdate=2011-09-01}}</ref>
===Дополнително спуштени на вредност нула===
* [[2005 YU55]], — астероид со дијаметар од 396 метри м од групата Аполо[[Аполонски астероиди]], тип Ц, откриен на 28 декември 2005 годинаг. од американскиот астроном Роберт МекМилан. На 8 и 9 ноември 2011 година, астероидот помина меѓу Земјата и Месечината, на растојание од 0.,85 [[Месечева единица|месечеви единици]] или 325.000 километри од Земјата. Од вредност 1, во февруари 2010 годинаг., беше спуштен на вредност нула на 9 април 2010 г.
==Наводи==
{{Reflistнаводи}}
| 