Јастреби: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
сНема опис на уредувањето
Ред 8:
* [[бели луњи]] (''Elaninae'')
* [[глувчари]] (''Buteoninae'')
* [[еја|еиеји]] (''Circinae'')
* [[змијари]] (''Circaetinae'')
* [[јастреб]]и (''Accipitrinae'')
Ред 18:
'''Јастребите''' ({{науч|Accipitridae}}) се една од двете главни [[фамилија (биологија)|фамилии]] во [[ред (биологија)|редот]] на [[јастребовидни]]те (''Accipitriformes''). Се одликуваат со големи димензии, криви клунови и разновидна морфологија, во зависност од начинот на исхрана. Овие [[граблива птица|грабливки]] се хранат со различен плен, од [[инсекти]] до помали [[цицачи]], додека пак некои јадат [[мрша]], па дури и плодови. Фамилијата има [[космополитизам (биологија)|космополитска распространетост]] низ сите континенти (освен на [[Антарктик]]от) и некои островски групи во Океанија. Некои видови се [[преселба на птиците|преселнички]].
 
Во фамилијата спаѓаат голем број на мошне познати птици, како што се [[јастреб]]ите, [[орел|орлите]], [[луња|луњите]], [[еја|еитеејите]] и [[мршојадци]]те. [[Орел-рибар|Орлите-рибари]] се сместени во своја фамилија (''Pandionidae''), а истото важи и за [[секретар (птица)|секретарот]] (''Sagittariidae'') и [[американски мршојадци|американските мршојадци]] (''Cathartidae''). [[Кариотип]]ните податоци{{sfn|de Boer|1975}}{{sfn|Amaral|Jorge|2003}}{{sfn|Federico|Cantarella|Scavo|Saccone|2005}} потврдуваат дека членовите на оваа фамилијата се посебна [[монофилија|монофилетска]] група, но сè уште не е решено дали фамилијата треба да се смести во состав на редот [[соколовидни]] (''Falconiformes'') или пак во свој ред или редови.
 
== Систематика ==
Ред 25:
Птиците од фамилијата се препознатливи по необичниот распоред на нивните [[хромозом]]и.<ref>{{наведено списание |author= Nandaa, et al. |year=2006 |title=Extensive gross genomic rearrangements between chicken and Old World vultures (Falconiformes: Accipitridae) |journal=Cytogenetics and Genome Research |volume=112 |issue=3–4 |pages=286–295 |doi=10.1159/000089883 |url=http://content.karger.com/produktedb/produkte.asp?DOI=89883 |accessdate=30 септември 2011 |last2= Karl |first2= E. |last3= Volobouev |first3= V. |last4= Griffin |first4= D.K. |last5= Schartl |first5= M. |last6= Schmid |first6= M.}} „Кариотиповите на највеќето птици се состојат од малку макрохромозоми и голем број на микрохромозоми. Она што е навистина чудно кај речиси сите птици од фамилијата на јастребите, каде спаѓаат јастребите, орлите, луњите и мршпјадците (''Falconiformes'') е тоа што се одликуваат со изразена спротивност од овој основен птичји кариотип. Имаат зачудувачки малку микрохромозоми, чиј број драстично опаднал во текот на нивната еволуција.“</ref> Освен тоа, морфологијата и податоците од низи со [[цитохром|цитохром ''b'']] на [[мтДНК]] даваат збунувачка слика за поврзаноста помеѓу овие птици. Сепак, утврдено е дека [[јастреб]]и, [[луња|луњи]], [[орел|орли]] и [[мршојадците]] речиси со сигурност не образуваат [[монофилија|монофилетски]] групи.
 
Според молекуларните податоци, глувчарите (''Buteoninae'') се најверојатно [[полифилија|поли-]] или [[парафилија|парафилетски]], а вистинските орли, [[морски орел|морските орли]] и [[глувчари]]те имаат посебно потекло. Овие сочинуваат една група заедно со [[луња|луњите]] (''Milvinae''), [[јастреби (потфамилија)|јастребите]] (''Accipitrinae'') и [[еја|еитеејите]] (''Circinae''), но точните односи помеѓу нив не можат да се разјаснат со расположивите податоци. [[Осојади]]те (''Perninae''), а можеби и белите луњи (''Elaninae'') се од постари лози, а истото важи и за мршојадците. Мршојадците веројатно се поли- или парафилетски, со извесни отстапувања како што се [[брадест мршојадец|брадестиот]] и [[египетски мршојадец|египетскиот мршојадец]], кои се разликуваат од головратите „вистински“ мршојадци.{{sfn|Wink|Heidrich|Fentzloff|1996|p=}}
 
== Морфологија ==
Ред 43:
[[Податотека:Oriental Honey-buzzard (Male) I IMG 9740.jpg|мини|190px|[[Цуцулест осојад]] (''Pernis ptilorhyncus'')]]
 
Јастребите се претежно [[граблива птица|грабливци]] и највеќето видови активно ловат плен. Пленот го фаќаат со силните канџи и го расчеречуваат со остриот крив клун. Обично не се пребирливи, и го напаѓаат секое животно што можат да го убијат. Сепак, разни родови претпочитаат разни води на плен. На пример, [[еја|еитеејите]] и многу [[глувчар]]ите за задржуваат на мали [[цицачи]] како [[глодари]]. Ваквите видови едрат по воздухот или седат на високо место и вршат надзор, чекајќи да се појави пленот. Кај родот [[јастреб|вистински јастреби]] (''Accipiter''), кој има највеќе видови во фамилијата, пленот се состои од помали [[птици]]. Тие седат во густо зеленило или честак, и ловат од заседа, што бара голема агилност. Најголем дел од јастребите ја дополнуваат исхраната и со нескапана [[мрша]], но не се така посветени и вешти како [[мршојадци]]те.
 
Постојат неколку вида што повремено јадат плодови, а во случај на [[мршојадец-палмар|мршојадецот-палмар]], плодовите се главна храна.<ref name="diet-Thomson1957" /> Останатите воопшто не јадат растителен материјал. Инсектите како храна се застапени кај многу видови: 12 вида јадат исклучиво инсекти, 44 видови ловат инсекти како значаен дел од исхраната, а како повремена храна инсектите се присутни кај многу голем број на видови.{{sfn|Thiollay|1994}} Осојадите јадат пчели и оси, а воедно и медот и саќето.{{sfn|Shiu|Tokita|Morishita|Hiraoka|2006}} [[Луња-полжаварка|Луњата-полжаварка]] и [[кривоклуна луња|кривоклуната луња]] се посветени на [[полжав]]и. „[[Орел|Орлите]]“ се група од неколку грабливци што не се секогаш меѓусебно сродни, но делат карактеристики како големи телесни димензии и лов на поголем плен, како средно големи цицачи и поголеми птици. Највеќето видови од фамилијата ловат плен што е помал од нив, но понекогаш знаат да однесат животни со иста големина, па дури и поголеми од нив. Кога убиениот плен е претежок за носење, птицата е приморана да го остави откако ќе се најаде, што е добро како залиха, но лошо бидејќи во меѓувреме го препушта на разни конкуренти. Кај некои видови како [[златен орел|златниот]], [[борбен орел|борбениот]] и [[крунест орел|крунестиот орел]] ова е успешна стратегија за лов на [[елен]]и и [[дујкер]]и со тежина над 30 кг (7–8 потешки од нив). [[Морски орли|Морските орли]] (''Haliaeetus''), [[рибојади]]те (''Ichthyophaga'') и [[орел-рибар|орелот-рибар]] претежно се хранат со [[риби]] (90% од исхраната на двата второспоменати рода). Како додаток ловат и други морски животни, што е особено случај со морскиот орел. Речиси сите птици од фамилијата ловат влекачи кога ќе им се укаже прилика, а некои орли и јастребите [[глувчари]] во [[тропски појас|тропските]] краишта ги ловат како претпочитана храна. [[Кукавички јастреби|Кукавичките јастреби]] (''Aviceda'') и шумските видови од родот јастреби (''Accipiter'') ги ловат влекачите од дрва, додека други видови ги бараат само по земја. На ловот на [[змии]] се посветени три рода: орлите-змијари (''Circaetus'') и четкестите змијари (''[[Spilornis]]'' и ''Dryotriorchis'').{{sfn|Thiollay|1994}}<ref>''Raptors of the World'' by Ferguson-Lees, Christie, Franklin, Mead & Burton. Houghton Mifflin (2001), ISBN 0-618-12762-3.</ref>
Ред 99:
** род [[орел (род)|орел]] (''Aquila'') ([[парафилија|парафилетски]])
** род ''[[Ictinaetus]]''
* '''потфамилија [[еја|еиеји]] ''Circinae''''' (16 вида)
** род [[еја (род)|еја]] ''Circus''
* '''потфамилија шумски соколи (''Polyboroidinae'')'''
Ред 171:
 
== Забелешки ==
{{наводи
{{reflist
| colwidth = 30em
| refs =