Википедија

Амстердам: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
сНема опис на уредувањето
сНема опис на уредувањето
Ред 73:
}}
 
'''Амстердам''' ({{IPAc-en|ˈ|æ|m|s|t|ər|d|æ|m}}; Dutch {{IPA-nl|ˌɑms.tər.ˈdɑm||Nl-Amsterdam.ogg}}) е главен и воедно најголем град во [[Холандија]]. Статусот на градот како главен град на нацијата е одреден со уставот. Градот Амстердам има популацијанаселение од 790 654 жители, урбана популацијанаселение од 1 209 419 жители, додека на територијата на областа Амстердам живеат 2 289762 жители<ref>{{cite web|url=http://www.iamsterdam.com/en/visiting/touristinformation/aboutamsterdam/factsandfigures |title=Facts and Figures |publisher=I amsterdam |accessdate=1 June 2011}}</ref>. Градот се наоѓа во областа North Holland која се наоѓа во западна Холандија. Тој го опфаќа северниот дел од Рандстанд – една од најголемите општини (кантони) во Европа која има население од околу 7 милиони жители.
Името Амстердам е изведено од Amstelerdamme, што зборува нешто повеќе за потеклото на градот – тоа е брана на реката Амстел. Населен како мало рибарско село кон крајот на 12 век, градот Амстердам станал едно од најважните пристаништа во светот за време на холандската златна ера, што се должи на холандскиот иновативен развој на трговијата. Во тој период, градот претставувал водечки финансиски центар и центар за трговијата со дијаманти. Во 19-от и 20-от век градот се проширил, при што се создадени голем број нови населби и предградија. Каналите во Амстердам кои потекнуваат од 17-от век и кои се наоѓаат во срцето на градот, се заштитени како Светско наследство од страна на УНЕСКО во јули 2010 година.
Како комерцијален главен град на Холандија и како еден од врвните финансиски центри во Европа, студиската група за глобализација и главни градови (GaWC) го поставува Амстердам за алфа светски град. Градот исто така претставува главен град на културата во Холандија. Голем број холандски институции имаат главни претставништва во овој град, а 7 од 500-те врвни светски компании, како што се Филипс и ИНГ се основани токму тука. Во 2010 година, Амстердам се наоѓаше на 13-та позиција на светско ниво по квалитетот на животот од страна на Мерцер и во 2009 година рангиран на 3 место од страна на 2thinknow во индексот на градови со најдобри иновации.
Ред 87:
== Географија ==
Амстердам е дел од покраината North Holand и се наоѓа во западниот дел на Холандија, во близина на областите Утрехт и Флеволанд. Реката Амстел минува низ центарот на градот и е поврзана со голем број канали кои на крајот завршуваат во заливот познат како IJ. Амстердам е издигнат два метри над нивото на морето. Земјиштето кое го опкружува е рамно и се состои од големи полдери (земјиште составено од песок или друг материјал кој е опколен со вода). Југозападно од градот се наоѓа вештачка шума наречена Amsterdamse Bos. Амстердам е поврзан со Северното море преку долг канал.
Градот Амстердам, како и општината со исто име се густо населени и урбанизирани. На површина од 219,4 километри квадратни, во градот живеат 4,457 жители на еден километар квадратен, а бројот на куќите на еден километар квадратен изнесува 2,275. Парковите и природните резервати зафаќаат 12 проценти% од површината на Амстердам.
 
== Клима ==
Ред 97:
 
== Канали ==
Системот на канали во Амстердам е резултат на совесно урбано планирање. Во почетокот на 17-от век, кога имиграцијата ја достигнала својата кулминација бил усвоен сеопфатен план, кој се базирал на 4 канали во форма на концентрични полукругови чии краеви се поврзувале кај заливот IJ. Познати како Грахтенгордел, 3 од каналите служеле за општа употреба и развој, Херенграхт- Канал на лордовите, Каизерсграхт- Канал на кралот, Принцесграхт- канал на принцот. Четвртиот канал познат како Зингелсграхт не е споменат на повеќето од мапите, бидејки тоа име е име кое се употребува за сите надворешни канали. Зингелсграхт не треба да се помеша со најстариот канал кој се наоѓа во центарот на градот –Зингел. Каналите се употребувале за одбрана, транспорт и управување со водата). Одбраната се одвивала на тој начин што каналите имале форма на ровови и имало мостови на премините преку каналите, но немало поголеми градежни објекти. ОригиналнитеИзворните планови се изгубени , па историчарите како Ед Таверне мораат да шпекулираат за првобитните намери- ,,Се смета дека нивната цел била практична а не украсна,,
Изградбата започнала во 1613-та година во правец од запад кон исток, по целата ширина, во вид на огромен брисач, како што го нарекува историчарот Геерт Мак, а не од центарот нанадвор како што кажува познатиот мит. Изградбата на каналот во јужниот дел била завршена во 1656 година. Процесот на изградба на живеалишта се одвивал бавно. Источниот дел од каналот, кој требал да ги покрива териториите меѓу реката Амстел и заливот IJ никогаш не е изграден. Во времето што следувало, овој дел бил искористен за изградба на старечки домови, тетри, други знаменитости и паркови.
Со текот на времето, од неколку канали се направени улици и плоштади каков што е примерот со Nieuwezijds Voorburgwal и Spui.
'''Развој на градот Амстердам'''
По развојот на каналите во 17-от век, границите на градот Амстердам останале непроменети цели 2 века. За време на 19-от век, Семјуел Сарфати изготвил план за развој на градот врз основа на величенственоста на Париз и Лондон во тоа време. Планот предвидувал изградба на нови куќи, јавни згради и улици во населбата Грахтенгордел. Главната цел на овој план била да се подобри јавното здравје на населението. Иако овој план не помогнал во развојот на градот, сепак со неговото исполнување се добиени најголемите јавни градби во Амстердам како што е Paleis voor Volksviijt.
Ред 108:
== Архитектура ==
Амстердам има богата архитектонска историја. Најстарата градба во Амстердам е Старата Црква која се наоѓа во срцето на Валлен и која била осветена во 1306 година. Најстарата градба изработена од дрво е het Houten Huys во Begijnhov. Таа била изградена околу 1425 година и е една од вкупно 2-те останати дрвени куќи. Таа исто така претставува еден од примерите за Готската архитектура во Амстердам.
Во текот на 16-от век, дрвените куќи биле срушени и нив ги замениле куќите изработени од цигли. За време на овој период многу градби се изработувале во стилот на Ренесансата. Градбите од овој период се препознатливи по нивната фасада со кука на предниот дел што е белег на Холандскиот ренесансен стил. За многу кратко време , градот Амстердам развил свој ренесансен стил во архитектурата. Овие градби биле градени по принципите на архитектот Хендрик де Кејзер. Еден од највпечатливите објекти проектирани од страна на Кејзер е Западната Црква. Во 17-от век барокната архитектура станала многу позната, а позната била и насекаде во Европа. Тоа приближно се совпаднало со Златната Ера на градот Амстердам. Најпознати архитекти од времето на барокот биле JacobЈакоб Vanван CampenКампен, PhilipФилип VingboonsВингбонс, DanielДанил StalpaertСталперт.
Во почетокот на 20-от век архитектот на ,,Амстердамската Школа’’, –PhilipФилип VingboonsВигбонс проектирал прекрасни куќи за трговците. Најпознатата градба во барокен стил во Амстердам, екако theшто Royalе Palace[[Кралска палата (кралскатаАмстердам)|Кралската палата)]] која се наоѓа на Дамглавниот Скверплоштад. Во текот на 18-от век, Амстердам бил под силно влијание на француската култура, што е отсликано во архитектурата од тој период. Околу 1815 година, архитектите престанале да го практикуваат барокниот стил и почнале да проектираат градби од нов тип. Повеќето градби од тој период се со готска архитектура, па затоа се зборува дека тие се градени во нов-готски стил. На крајот на 19-от век познат станал Новиот стил или Art Noveau, па токму затоа голем број градби биле изградени токму во овој стил. Бидејки градот се ширел многу брзо за време на овој период , новите градби во центарот на градот биле градени во истиот стил. Новите куќи во близина на Плоштадот на музеите во Oud-Zuid претставуваат примери за Новиот Стил. Арт Деко бил стил кој бил познат во градбите во Амстердам пред појавата на стилот на новата ера. Амстердам имал своја верзија на овој стил во архитектурата кој бил позната како Amsterdamse School. Биле градени цели области во овој стил. Таква област е Rivierenbuurt. Забележлива карактеристика на градбите од Амстердамската Школа е дека нивните фасади имале многу раскошни декорации и врати и прозорци со чудна форма.
Стариот центар на градот претставува фокусна точка на сите архитектонски стилови пред крајот на 19-от век. Градби од Новиот Стил и стилот Георгиан главно може да се видат во населбите од почетокот на 20-от век кои се наоѓаат надвор од центарот на градот, иако има и впечатливи примери кои се наоѓаат во центарот на градот. Повеќето историски градби во центарот на градот се куќи, како што се куќите на познатите трговци кои се наредени по должината на каналите.
 
Ред 137:
== Туризам ==
Де Валлен, најголемата област на црвени фенери во Амстердам претставува голема туристичка атракција.
Амстердам е една од најпопуларните туристички дестинации во Европа, која годишно има повеќе од 4,63 милиони интернационални туристи , без притоа да бидат пресметани повеќе од 16 милиони дневни посетители на Амстердам на годишно ниво. Бројот на посетители се повеќе се зголемува изминатава декада. Тоа може да се припише на се поголемиот број Европски посетители. Две третини од хотелите се наоѓаат во центарот на градот. Хотелите со 4 и 5 ѕвездички зафаќаат 42 проценти% од вкупните места за преноќување, како и 41 процент од пренокилиштата за една ноќ. Во 2006 година искористени биле 78 проценти% од капацитетот на сместување , додека во 2005 година биле исполнети 70 проценти% од капацитетите.
Поголемиот дел од туристите (74 проценти%) се од Европа. Најголемиот дел од туристите кои не потекнуваат од Европа се Американци (околу 14 проценти% од туристите). Во одредени години се организираат тематски манифестации со цел да се привлечат дополнителен број на туристи. На пример во 2006 година беше прогласена за година на ,,Рембрант 400’’ со цел да се прослави 400 годишнината од раѓањето на Рембрант. За тој период некои хотели нудат посебни аранжмани на активности. Бројот на гости кои престојуваат во некој од 4-те кампови околу градот изнесува од 12 до 65,000 гости.
 
Де Валлен или уште позната како Walletjes и Rosse Buurt, е одредена област во која проституцијата е легализирана и воедно е најголема и најпозната red light district во Амстердам. Оваа населба со текот на времето станала една од најпознатите туристички атракции. Таа се состои од мрежа на улици кои се мегусебно поврзани и на кои има неколку стотини мали еднособни станови кои се изнајмуваат од сексуални работнички кои нудат сексуални услуги на тој начин што седат пред стаклениот излог на просторијата која најчесто е осветлена со црвено светло.
Ред 150:
 
== Демографија ==
Амстердам има 783,364 жители. На 1 јануари 2011 година , етничкиот состав во Амстердам изнесувал 49,7 проценти% холандско население и 50, 3 проценти% странци. Во 16-от и 17 от век имигрантите биле Фламанци, Сепарди Евреи, Вестфалијанци и Huguenots. Huguenot-ите дошле по декретот на Фонтаинблау, во 1685 година, додека Фламанските протестанти дошле за време на осумдесетгодишната војна. Вестфалијанците дошле во Амстердам највеќе од економски причини , а нивниот прилив продолжил и во 18-от и 19-от век. Пред почетокот на Втората Светска војна 10 проценти% од населението било Еврејско.
Првата масовна имиграција во 20-от век била изведена од луѓе од Индонезија, кои дошле во Амстердам по осамостојувањето на холандските Источни Инди во 1940-те и 50-те години. Во 1960-те години гастарбајтери од Турција, Мароко, Италија и Шпанија емигрирале во Амстердам. По осамостојувањето на Суринами, голем број Суринамејци дошле во Амстердам и се сместиле во Биијлмер областа. Други имигранти, во кои спаѓаат и бегалци-азиланти и нелегални имигранти доаѓаат од Европа, Америка, Азија и Африка. Во 1970-те и 80-те години, голем број од ,,старите,, Холанѓани се преселиле во нови градови како Алмер и Пурмеренд , поттикнати од третата планолошка сметка на холандската влада. Со тоа се промовирала субурбанизацијата и се овозможува развој на гроеикернен или буквално јадрото на растот. Млади професионалци и уметници се населиле во населбите de Pijp и the Jordaan кои овие Амстердамци ги напуштиле. Незападните имигранти се населиле во социјалните стамбени проекти во западниот дел на Амстердам и Биијлмер. Денес луѓето кои немаат западно потекло сочинуваат околу една третина од населението во Амстердам,од кои 50 проценти% се деца.
Најголемата религиска група е христијанската (17 проценти% во 2000 година), кои се делат на Римокатолици и Протестанти.
Следната религија по број е Илсамот (14 проценти% во 2000-та година), чии поголем дел од следбениците се сунити.
Во 1578 година претходно римокатоличкиот град Амстердам се приклучил на бунтот против Шпанското владеење, што е прилично доцна во споредба со другите поголеми северни градови во Холандија. Во согласност со протестантската процедура за тоа време, сите цркви биле преобратени во протестантски. Калвинизмот стана доминантна религија и иако католицизмот не бил забранет , а на свештениците им било дозволено да држат миси, сепак била забранете католичката Хиерархија. Ова довело до формирање на schuilkerken, тајни цркви кои се наоѓале зад навидум обичната предна страна на куќите до каналите.
Таков пример е моменталниот предмет на дебата – Роде Хоед.
Во 17-от век во Амстердам дошло до голем прилив на доселеници од сите религии, а особено евреи од Шпанија и Португалија, Хугуенотс од Франција и Протестанти од јужните делови на Холандија. Тоа довело до формирање на голем број цркви во кои не се вршеле служби на холандски јазик. Во 1603-та година било направено првото известување од страна на еврејската верска служба. Во 1639 била осветена првата синагога. Евреите почнале да го викаат градот Ерусалим на Западот поради нивното чувство на припадност .
Кога се етаблирале во градот, другите христијански деноминации ги користеле преобратените католички капели за одржување на миси. Најстарата црква каде се служи на англиски јазик а се наоѓа надвор од границите на Обединетото кралство е во Бегинјхоф. Таму сеуште се држат редовни миси на англиски јазик под покровителство на шкотската црква. Хугуенотите броеле околу 20 проценти% од жителите на Амстердам во 1700-та година. Бидејки биле калвинисти, тие набрзо се преобратиле во реформите на Холандската црква , иако голем дел од нив останале на својата вера. Некои од нив кои денес се препознатливи по прекарот Валонци сеуште држат проповеди на француски јазик.
Во втората половина на 17-от век , во Амстердам има прилив на Ашкеназим, Евреи од централна и источна европа, што продолжува се до 19-от век. Евреите често бегале од погроми во тие области. Првите Ашкенази кои пристигнале во Амстердам биле бегалците од Чмиелничкото востание во Полска и Триесетгодишната војна. Тие не само што основале свои синагоги, туку исто така имале и големо влијание врз Амстердамскиот дијалект, притоа додавајки голема количина [[јидиш]]ки локални зборови .
Иако нема официјално еврејско гето, повеќето евреи претпочитале да живеат во стариот средновековен дел од градот. Главна улица на ова еврејско маало била Jodenbreestraat. Ова маало го сочинуваат и Waterlooplein и Nieuwmarkt. Градбите од ова маало биле уништени во втората светска војна , а голем дел од населбата бил срушен за време на изградбата на подземната железница. Тоа довело до немири, па затоа проектите за комплетна промена и реконструкција на маалото биле откажани и на тоа место биле изградени помали објекти врз основа на оригиналниот поранешен распоред.
Ред 163:
Во последно време , верската демографија во Амстердам се менува со големата имиграција од поранешните колонии. Имигрантите од Суринами го вовеле Евангелскиот протестанизам и лутеранството, хиндуизмот е воведен од Суринамијците, а неколку гранки на исламската религија дошле заедно со мигрантите од различни делови од светот. Сега исламот е најбројната не-христијанска религија во Амстердам. Големиот број имигранти од Гана и нигерија создале Африкански цркви кои често се сместени во гаражи во областа Бејлмер каде многу од нив живеат. Освен тоа, во Амстердам свои собири имаат поставено широк спектар на други религиозни движења како на пример Будизамот, конфучијанизмот и хиндуизмот.
И покрај изреката ,,Живеј и остави да живеат,, која ги сумира Холанѓаните и посебно отвореното и толерантно општество на Амстердам, сепак зголемениот прилив на луѓе од различни раси и религии, по завршувањето на Втората Светска Војна во неколку случаи ги нарушило општествените односи. Собирајки луѓе од 176 различни, Амстердам е дом на една од најголемите варијации на националности во кој било друг град во светот.
Имигрантите денес сочинуваат околу 50 проценти% од населението во Амстердам.
Жители по потеклото
Во 2010-та година 34,9 проценти% од вкупното население и 52, 6 проценти% од младите со возраст под 18 години имале неевропско потекло.
 
== Транспорт ==
Ред 180:
== Велосипедизам ==
 
Амстердам е најпријателски настроениот град кон велосипедистите во цела Европа. Тој е огромен град со велосипедска култура и добри услови за велосипедистите како патеки и цели коловози за велосипедисти, како и неколку добро обезбедени паркинзи за велосипеди кои се достапни по ниски цени. Во 2006 година на улиците на Амстердам се возеле околу 465 000 велосипеди. Кражбата на велосипеди е надалеку позната , па во 2005 година во Амстердам украдени биле околу 5400054 000 велосипеди. Луѓе од сите општествени групи користат велосипед за превоз низ градот, како резултат на малите димензии на Амстердам, изобилството од велосипедски патеки (околу 400 километри), рамниот терен и непријатноста од возење автомобил.
 
 
Ред 193:
== Домување ==
 
Пазарот за домување е под силна контрола. Во Амстердам 55 проценти% од постоечките станбени објекти и 30 процетни од новите станови се во сопственост на здруженијата за домување кои се спонзорирани од владата.
Збиените имоти се многу чести во Амстердам , бидејки законот за имот ги фаворизира станарите. Голем број од овие збиени имоти станале познати како на пример ОТ301 , Вранкријк (затворен од страна на владата) и Биннепрет, и неколку други кои сега работат како бизниси, како здравствени клубови и ресторани со лиценца.
Култура и забава
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Амстердам“