Право на домување

Право на домување — економско, социјално и културно право на соодветно домување и засолниште. Тоа е признато во некои национални устави и во Универзалната декларација за човекови права и Меѓународниот пакт за економски, социјални и културни права.

Дефиниција

Бездомници кои спијат на авенијата Паулиста, град Саун Пауло, Бразил

Домувањето е човеково право

Правото на домување е признато во голем број меѓународни инструменти за човекови права. Членот 25 од Универзалната декларација за човекови права го признава правото на домување како дел од правото на соодветен животен стандард.^[1] Во него се наведува дека:

Секој има право на животен стандард соодветен за здравјето и благосостојбата на себе и на своето семејство, вклучувајќи храна, облека, домување и медицинска нега и неопходни социјални услуги и право на безбедност во случај на невработеност, болест, попреченост, старост или друг недостаток на егзистенција во околности надвор од негова контрола.

Заспани, бездомни деца во Њујорк во почетокот на 20 век

Членот 11 (1) од Меѓународниот пакт за економски, социјални и културни права (ICESCR) исто така го гарантира правото на домување како дел од правото на соодветен животен стандард.^[1]

Во меѓународното право за човекови права, правото на домување се смета како самостојно право. Ова било разјаснето во Општиот коментар бр. 4 од 1991 година за соодветно домување од страна на Комитетот на ООН за економски, социјални и културни права.^[2] Општиот коментар обезбедува авторитативно толкување на правото на домување во правна смисла според меѓународното право.^[1]

Принципите ОД Јогјакарта за примена на меѓународното право за човекови права во врска со сексуалната ориентација и родовиот идентитет потврдуваат дека:^[3]

секој има право на соодветно домување, вклучително и заштита од иселување, без дискриминација и дека државите а) ќе ги преземат сите неопходни законодавни, административни и други мерки за да обезбедат безбедност на мандатот и пристап до достапно, погодно за живеење, достапно, културно соодветно и безбедно домување, не вклучувајќи засолништа и друго итно сместување, без дискриминација врз основа на сексуална ориентација, родов идентитет или материјален или семеен статус; б) ги преземе сите неопходни законодавни, административни и други мерки за да забрани извршување на иселувања кои не се во согласност со нивните меѓународни обврски за човекови права и да обезбедат соодветни и ефективни правни или други соодветни лекови за секое лице што тврди дека има право повредена е заштитата од присилно иселување или е под закана за повреда, вклучувајќи го и правото на раселување, што вклучува право на алтернативно земјиште со подобар или еднаков квалитет и на соодветно домување, без дискриминација.

Правото на домување е утврдено и во член 28 од Конвенцијата за правата на лицата со попреченост, член 16 од Европската социјална повелба (член 31 од Ревидираната европска социјална повелба) и во Африканската повелба за човекови и народни права. Според Комитетот за економски, социјални и културни права на ООН, аспектите на правото на домување според ICESCR вклучуваат: правна сигурност на мандатот; достапност на услуги, материјали, објекти и инфраструктура; достапност; живеалиште; пристапност; локација и културна соодветност.^[4] Како политичка цел, правото на домување било прогласено во говорот на Рузвелт во 1944 година за Вториот предлог-закон.

Проектот TENLAW обезбедил поефикасна можност за меѓународно и интердисциплинарно истражување во областа на домувањето и имотот.^[5]

Хабитат на ООН

Поедноставеното лого на UN Habitat

Правото на соодветно домување било клучно прашање на состанокот на Хабитат во Истанбул во 1996 година и главна тема во Истанбулскиот договор и Агендата за живеалишта. Став 61 од агендата ги идентификува чекорите што ги бараат владите за „промовирање, заштита и обезбедување на целосно и прогресивно остварување на правото на соодветно домување“. Состанокот на Хабитат во 2001 година, познат како Истанбул +5, го потврдил Истанбулскиот договор од 1996 година и Агендата на Хабитат и ја воспоставила Програмата на ООН за човечки порамнувања за унапредување на правото на домување во соработка со Канцеларијата на високиот комесар за човекови права. Позната како ОН-ХАБИТАТ, програмата е најважниот меѓународен форум за правото на домување. Има за задача да ги промовира правата на домување преку кампањи за подигање на свеста и да развие одредници и системи за следење.^[1]

Имплементации

Канада

Во Канада, правото на домување станало закон со донесувањето на Националниот закон за стратегија за домување ^[6] на 21 јуни 2019 година. Законот стапил на сила на 9 јули 2019 година.^[7]

Јужна Африка

Во Јужна Африка, делот 26 од Поглавје два од Уставот утврдува дека „секој има право да има пристап до соодветно домување“. Одделот за човечки населби има задача да го спроведе овој мандат. Врз основа на неодамнешните податоци, околу 3,6 милиони Јужноафриканци сè уште живеат во колиби или неформални населби (податоци од 2013 година) ^[8] додека се проценува дека околу 200.000 се бездомници или живеат на улица (податоци за 2015 година).^[9]

САД

Протест во 2020 година против иселувањето во Минеаполис, Минесота

Повеќето јурисдикции во САД немаат право на засолниште. Еден исклучок е Масачусетс, каде семејствата (но не и бездомниците) имаат право на засолниште.^[10] Во Калифорнија, побегнаатите деца имаат право да бидат примени во засолништа за итни случаи без согласност на родителите.^[11] Њујорк исто така признава право на засолниште за итни случаи.^[12]

Наводи

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Edgar, Bill; Doherty, Joe; Meert, Henk (2002). Access to housing: homelessness and vulnerability in Europe. The Policy Press. стр. 17. ISBN 978-1-86134-482-3.
↑ Terminski, Bogumil (2011). „The right to adequate housing in international human rights law: Polish transformation experiences“ (PDF). Revista Latinoamericana de Derechos Humanos. 22 (2): 219–241. ISSN 1659-4304. Посетено на December 20, 2014.
↑ The Yogyakarta Principles, Principle 15. The Right to Adequate Housing
↑ The right to adequate housing (Art.11 (1)). CESCR General comment 4 - see para. 8
↑ „Providing a more efficent [sic] opportunity to international and interdisciplinary research in the housing and property field. [Social Impact]. TENLAW. Tenancy Law and Housing Policy in Multi-level Europe (2012-2015). Framework Programme 7 (FP7)“. SIOR, Social Impact Open Repository. Архивирано од изворникот на 2017-09-05. Посетено на 2021-05-04.
↑ https://chra-achru.ca/blog_article/right-to-housing-is-now-law-in-canada-so-now-what-2/
↑ https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/N-11.2/FullText.html
↑ http://www.thehda.co.za/uploads/files/HDA_South_Africa_Report_lr.pdf
↑ „Homelessness in South Africa“. wp.wpi.edu. Посетено на 2019-06-19.
↑ „архивска копија“. Архивирано од изворникот на 2021-05-18. Посетено на 2021-05-04.
↑ „A Handbook on California's "Right to Shelter Law"“. Архивирано од изворникот на 2021-02-25. Посетено на 2021-05-04.
↑ A Right to Shelter in New York

Надворешни врски

Специјален известувач за соодветно домување како компонента на правото на соодветен животен стандард, ООН
- Извештај до УЧП на ООН, 2008 година. A / HRC / 7/16
- Извештај до УЧП на ООН, 2009 година. A / HRC / 13/20
Меѓународни стандарди за правото на домување
Законодавство за правата на домувањето: Преглед на меѓународни и национални правни инструменти
Општи коментари на CESCR:
- Право на соодветно домување (чл. 11 (1)). Архивирано на 20 април 2021 г. Општ коментар на CESCR 4 Архивирано на 20 април 2021 г. , 1991 година
- Право на соодветно домување (чл.11.1): присилно иселување. Архивирано на 22 април 2021 г. Општ коментар на CESCR 7 Архивирано на 22 април 2021 г. , 1997 година
Лист со податоци за правото на домување, ООН
Комесар на СЕ за човекови права:
- Препорака за спроведување на правото на домување, 2009 година
- Права на домување: Должност да се обезбеди домување за сите, 2008 година
- „Никој не треба да биде бездомник - соодветно домување е право“, 2007 година
Интерпретација и примена на членот 31 од РЕЦС // Дигестија на судската пракса на Европскиот комитет за социјални права, 2008 година, стр. 169–173, 349—355
Право на домување Geneенева: CETIM, 2007 година.

[Edgar2002-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Edgar, Bill; Doherty, Joe; Meert, Henk (2002). Access to housing: homelessness and vulnerability in Europe. The Policy Press. стр. 17. ISBN 978-1-86134-482-3.

[2] Terminski, Bogumil (2011). „The right to adequate housing in international human rights law: Polish transformation experiences“ (PDF). Revista Latinoamericana de Derechos Humanos. 22 (2): 219–241. ISSN 1659-4304. Посетено на December 20, 2014.

[3] The Yogyakarta Principles, Principle 15. The Right to Adequate Housing

[4] The right to adequate housing (Art.11 (1)). CESCR General comment 4 - see para. 8

[5] „Providing a more efficent [sic] opportunity to international and interdisciplinary research in the housing and property field. [Social Impact]. TENLAW. Tenancy Law and Housing Policy in Multi-level Europe (2012-2015). Framework Programme 7 (FP7)“. SIOR, Social Impact Open Repository. Архивирано од изворникот на 2017-09-05. Посетено на 2021-05-04.

[6] ttps://chra-achru.ca/blog_article/right-to-housing-is-now-law-in-canada-so-now-what-2/

[7] ttps://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/N-11.2/FullText.html

[8] ttp://www.thehda.co.za/uploads/files/HDA_South_Africa_Report_lr.pdf

[9] „Homelessness in South Africa“. wp.wpi.edu. Посетено на 2019-06-19.

[10] „архивска копија“. Архивирано од изворникот на 2021-05-18. Посетено на 2021-05-04.

[11] „A Handbook on California's "Right to Shelter Law"“. Архивирано од изворникот на 2021-02-25. Посетено на 2021-05-04.

[12] A Right to Shelter in New York

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]