Наум Целакоски

Наум К. Целакоски (Мешеишта, Македонија, 24 декември 1937) — македонски математичар, универзитетски професор, автор на научни трудови од областа на алгебрата, истакнат педагошки работник и автор на учебници по математика за високото, средното и основното образование. Завршил Природно-математички факултет во Скопје, група математика.

Наум К. Целакоски
Роден	24 декември 1937) с. Мешеишта, СР Македонија
Починал	4 јануари 2023) Охрид, Р.С. Македонија
Националност	Македонец
Занимање	математичар

Животопис

Д-р Наум Китев Целакоски е роден на 24 декември 1937 година во с. Мешеишта, Охридско. Основно училиште завршил во родното место, гимназија учел во Охрид Архивирано на 10 март 2008 г. и Струмица, а дипломирал на математичката група од Природно-математичкиот факултет при Универзитетот “Кирил и Методиј“ (УКИМ) во Скопје во 1960 година. Во 1970 г. магистрирал на Природно-математичкиот факултет во Белград на тема “Инјективни и пројективни модули“, а доктор по математички науки станал во 1977 г. на Математичкиот факултет во Скопје со темата “Прилог кон теоријата на алгебарските структури со асоцијативни операции“. По дипломирањето работел три години како професор по математика во градежното училиште во Струга, а од 1964 г. до пензионирањето во 2002 г. работел на Универзитетот “Св. Кирил и Методиј“ како асистент, доцент, вонреден и редовен професор по математика. Како асистент почнал да работи на Техничкиот факултет во Скопје во 1964 година, за доцент бил избран на Електро-машинскиот факултет во Скопје во 1970 година, за вонреден професор – на Математичкиот факултет во 1978, за редовен професор – на Математичкиот факултет во 1984 и на Машинскиот факултет во Скопје (преизбиран) во 1990 и 1996. Во 1971/72 г. бил на едногодишна специјализација во САД, при Универзитетот на Илиноис во Урбана, Универзитетот на Орегон во Јуџин и на Универзитетот Харвард во Бостон.

Научна работа

Научен интерес на проф. Целакоски е областа на алгебарските структури. Објавил значителен број научни трудови од таа област, самостојно или заедно со други математичари (публикувани во научни списанија). Автор или соавтор е на (преку) 40 научни трудови од областа на алгебрата. Неговата научна работа е претставена во тритомниот преглед Научни трудови по алгебра во Република Македонија 1950 - 2007 Архивирано на 30 јуни 2015 г., МАНУ, Скопје 2008. Учествувал на голем број научни собири по математика со свои соопштенија од областа на алгебрата: на сите седум алгебарски конференции на југословенските алгебристи одржани од 1980 до 1987, на сите пет конгреси на СДМФАЈ одржани од 1965 до 1985, на неколку симпозиуми и конгреси во земјата и странство (III Балкански конгрес математичара - Белград 1974; International congress of mathematitians - Helsinki Finland 1978; International conference on mathematics - Szeged Hungary 1981; Simposium “n-ary Structures” - Skopje 1982; Second International Simposium “n-ary Structures” - Varna 1983), бил организатор на повеќе научни собири, а бил и уредник на зборници од такви конференции. Бил член на комисии за оценка и одбрана на докторски дисертации од областа на математиката и учествувал во реализацијата на повеќе научноистражувачки проекти, финансирани од соодветни државни институции.

Наставна дејност

Во текот на своето четиридецениско работење на Универзитетот во Скопје, проф. Целакоски бил ангажиран со сите курсеви по математика на Електро-машинскиот факултет во Скопје, а по реорганизацијата на УКИМ 1977 - на Електротехничкиот факултет во Скопје (до 1984) и на Машинскиот факултет во Скопје (1985 – 2002). Паралелно со тоа, почнувајќи од 1979 г., дваесет години изведувал настава на Природно-математичкиот факултет по предметот методика на наставата по математика со хоспитации. Бил ангажиран во наставата и на постдипломските студии, со курсеви од областа на математиката, на следните факултети: Електротехничкиот, Математичкиот, Машинскиот, Градежниот и на Институтот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија. За повеќето предмети по кои изведувал настава, има објавено учебници и учебни помагала, сам или во соработка со други наставници, од кои неколку избрани се:

1. Ѓ. Чупона, Б. Трпеновски, Н. Целакоски, Предавања по виша математика, кн. I – III, УКИМ, Скопје 1971–1972 (IV издание: 1984).
2. Н. Целакоски, Задачи по линеарна алгебра, УКИМ, Скопје 1972 (IV издание: 1996).
3. А. Самарџиски, Н. Целакоски, Решени задачи по алгебра II, Скопје 1972 (II изд.: 2006).
4. Б. Трпеновски, Н. Целакоски, Елементи од нумеричка математика, УКИМ, Скопје 1978 (IV издание: 1992).
5. Н. Целакоски, Диференцијални равенки, кн. I, УКИМ, Скопје 1982 (III издание: 1989).
6. Н. Целакоски, Дидактика на математиката, Нумерус, Скопје 1993.
7. Б. Трпеновски, Н. Целакоски, Ѓ. Чупона, Виша математика, кн. I – IV, УКИМ, Скопје 1993–1995.

Автор е или соавтор на повеќе од 50 учебници и учебни помагала за високото, средното и основното образование, како и на дваесетина стручни трудови за математичката терминологија и за популаризација на математиката меѓу младите. Неговите учебници се одликуваат со убав јазик на презентирање на материјата, со методичност, јасност и добро избрани примери за илустрација..

Стручна и општествена работа

Проф. Целакоски бил долгогодишен надворешен соработник на Заводот за унапредување на образованието и воспитувањето во СРМ. Тој учествувал: во одржувањето предавања на сите семинари за перманентно стручно и педагошко усовршување на наставниците по математика, во вршењето увид во реализирањето на наставата по математика во повеќе средни училишта во СРМ и во изготвувањето на наставни програми по математика за средното и основното образование. Бил член на Комисијата за иновација и развој на системот на обра¬зование на Република Македонија (1993–1994) и член на Педагошкиот совет (1997–1999). Во периодот 1960 - 1970 бил активно вклучен во есперантското движење (преку JEJA- Jugoslavia Esperantista Junulara Asocio, JEL- Jugoslavia Esperantista Ligo i UEA -Universala Esperanto-Asocio). Повеќе од три децении бил делотворен учесник речиси во сите активности на Сојузот на друштвата на математичарите и информатичарите од Република Македонија, со значителен придонес во неговата дејност (натпревари, издавачка дејност, научни и стручни собири, организациони прашања и др.), при што еден мандат (1989 – 1990) бил и негов претседател. Бил главен и одговорен уредник на математичкото списание “Сигма“ (неколку мандати), продекан на Математичкиот факултет (1979–1980), шеф на Институтот за теориска математика (1978–1979) и на Институтот за алгебра и геометрија (1982–1984) при Математичкиот факултет и раководител (повеќе мандати) на Одделот за математика и информатика при Машинскиот факултет. За својата севкупна активност бил одликуван со Орден на трудот со златен венец.

Литература

1. Развој и состојба на математичките науки во СР Македонија, МАНУ 1987 (стр.31)
2. Билтен на УКИМ – Скопје: бр. 426 (1984, стр. 18–23); бр. 538 (1990, стр. 50–56), бр. 666 (1996)
3. 50 години Факултет за електротехника и информациски технологии – Скопје 2009 (Монографија, стр. 192)