Ќелије (езеро)
Ќелије е вештачко езеро во Србија.
| Езеро Ќелије | |
|---|---|
 | |
| Вид | акумулациско |
| Главни приливи | Расина, Сувајска Река, Жилиначка Река, Турјачки Поток |
| Главни истеци | Расина |
| Сливни земји |  Србија |
| Најг. должина | 10 км |
| Најг. ширина | 1,2 км |
| Површина | 3,01 км2 |
| Прос. длабочина | 15,17 м |
| Најг. длабочина | 48 м |
| Зафатнина | 0,0515 км3 |
Формирање на акумулација
уреди
Акумулацијата Ќелије е проектирана во 1965 година како повеќенаменска, како дел од системот за заштита на Ѓердапското Езеро од седименти од ерозивно потекло и како извор за водоснабдување на Крушевац и околните региони, меѓу другите функции. При изградбата на браната, акумулацијата Ќелије во 1977 година е прогласена за извор од прв ранг за меѓурегионално и регионално водоснабдување.[1] Реката Расина, на местото на широките Златарска долина, Златарска клисура и Ќелијска котлина, била блокирана во 1979 година со брана висока 55 метри, со што започнала формирањето. Пополнувањето на акумулацијата е завршено во 1980 година. На местото каде што денес се наоѓа езерото се наоѓало селото Златари кое поради преградувањето на реката Расина делумно било преместено и делумно потопено. Истиот случај беше и со езерото Ќелије, по кое е наречено езерото и чиешто село Васиќи се наоѓа на брегот на денешната акумулација. Проектираното полнење на акумулацијата е 50 години, полнењето на акумулацијата се очекува во 2021 година, а целосното полнење во 2029 година. ЈКП Водовод Крушевац, кој се снабдува со вода од езерото Келије, со своите активности се обидува да го продолжи животниот век на акумулацијата до 2050 година.
Морфолошки и хидролошки одлики
уредиПовршината на езерото на кота со нормално забавување од 277 метри надморска височина изнесува 2,85, додека сливното подрачје е околу 600. На ниво на нормално забавување, должината на брегот е 21,7 km, а коефициентот на дивергенција (K) е 4,3, што укажува на многу вовлечен брег. Просечниот годишен проток на Расина низ езерото при проектирањето бил околу 6 во секунда, а сега поради глобалното прегревање е околу 4,5 во секунда. Во езерскиот слив на ниво на нормално забавување се акумулирале околу 41 милиони m³ вода, сега по 40 години постоење, околу 38 милиони m³. Просечната длабочина на ниво на нормално забавување е околу 14 m, додека максималната длабочина на езерото е 41 m. Провидноста во зима е до 4 m.
Амплитудите на нивото на водата на езерото Ќелије зависат од количеството на врнежите и волуменот на искористената вода. Највисоки водостои се кон крајот на пролетта, а најниски кон крајот на летото и почетокот на есента. Во некои години зимските месеци се одликуваат и со ниски водостои, бидејќи протокот на вода во езерото е сведен на минимум. Во текот на летните денови температурата на површинскиот слој на водата е од 25 до 27 °C, па затоа е погодна за пливање и спортови на вода. Во зима се воспоставува индиректна топлинска стратификација на водата, но мразот е исклучителен феномен само за време на постудени зими. Езерото Келије го посетуваат спортски риболовци, а повремено на него се организираат разни настани.
Снабдување со вода
уредиОд акумулацијата на Ќелије, 87% од граѓаните на Крушевац и околните населени места добиваат квалитетна вода за пиење повеќе од триесет години. Жителите на соседните општини: Ќиќевац, Варварин, Александровац и Трстеник со децении имаат проблеми со водоснабдувањето. Во согласност со тоа, локалната самоуправа на Крушевац во март 2011 г. започна проектот „Реконструкција на фабриката за вода во Мајдев“.
Биоразновидност
уредиВрз основа на податоците на Заводот за заштита на природата на Србија (2004), на подрачјето на езерото има:
- осум видови риби (најдоминантни се: гргеч, крап, костур и деверика)
- 17 видови водоземци и влекачи
- 31 вид на цицачи
- 117 видови птици (од кои 32 се тесно поврзани со водното живеалиште)
- 278 растителни видови
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ Закон о искоришћавању и заштити изворишта водоснабдевања Сл. Гласник РС 27/77
Литература
уреди- Мала енциклопедија Просвета (3 изд.). Београд: Просвета. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. Недостаје или је празан параметар |title= (помоћ)
- Марковић, Јован Ђ. (1990). Енциклопедијски географски лексикон Југославије. Сарајево: Свјетлост. ISBN 978-86-01-02651-3.CS1-одржување: ref=harv (link)
