Црква Свети Трифун во Мориње
Црквата Свети Трифун во Долно Мориње, Бока Которска, Црна Гора, денес е католичка, мала камена црква и припаѓа на Которската епархија.
Историја
уредиЦрквата е еден од најважните свети споменици на Бока Которска. Почнала да се гради во средниот век, подоцна е доградена кровната покривка и е сменета во 1934 година, и повторно обновена во 2009 година со средства на епархијата, по повод 1200-годишнината од пренесувањето на моштите на св. Трифун (од католичкиот Трифун) од Константинопол до Котор. Сместено е во заливот Сутвар, покрај истоимениот извор, а околу црквата има висок ѕид. Блиску е до морскиот брег (околу 100 метри)[1], покрај патот за Горно Мориње. Во западниот дел од дворот на црквата има гробишта. Свештеникот Сава Накиќеновиќ запишал дека црквата била оградена во 18 век и поради тоа имало чести расправии меѓу православните Моринџани и римокатолиците од Костањица, кои имале и гробишта. Најстарото познато споменување на црквата е веднаш по протерувањето на Турците од оваа област, во 1705 година. Православниот Мато Милин имал земјиште до црквата, но тој и неговото семејство побегнале од Турците во Пераст. Им било забрането да се мешаат во црковниот имот на католичката црква, бидејќи за него се грижеле Станиша Дабовиќ и други семејства од Костањица. Моринскиот хроничар Спиро Милиновиќ во книгата Податоци за историјата на Морињ и другите области наведува дека берберското семејство од Морињ ја подарило оваа црква на жителите на Коштањи, со цел да ги раздвои православните и католичките обреди, кои дотогаш се вршеле наизменично, во еден олтар, во црквата Св.Јован. Очигледно, црквата некогаш била православна и посветена на Света Варвара, бидејќи до неа се наоѓа и изворот на Шутвара, а во Грбље има истоименото село Шутвара со православната црква Света Варвара. Католиците ја нарекуваат оваа светица Света Барбара.
Во оваа црква католиците го славет Свети Трифун на 10 Ноември, т.е пренесување на неговите мошти од Константинопол во Котор. Најстариот дел од црквата е од 13 век или од почетокот на 14 век. Во најстариот дел на црквата се наоѓаат најстарите прикази на бродови во Которската епархија. Тие се врежани во малтерот. Црквата била изградена на карпа и повторно била видлива од морето, но со подоцнежната изградба на поголеми куќи таа станала помалку видлива.[2] Во селото Клинци на Луштица има православен храм Свети Трифун[3], како и во блиското село Мркови.[4] Со преминувањето во католицизам, под притисок на католичките власти, некои братства полагале право на православните храмови што претходно ги изградиле, а црквите со два жртвеници исто така биле вообичаена практика, наметната од политиката на Венецијанската Република дека православните цркви на крајот ќе се претворат во католички. Некои цркви им припаѓале на католици или православни, поради различни историски околности.
По труењето и уривањето на православниот манастир Архангел Михаил на превојот Михољска, фалсификувана е диплома, со цел которскиот господар да го присвои Михољскиот збор т.е. областа на манастирот Архангел Михаил. Врз основа на таа диплома, Венецијанскиот дуж Фоскари во 1455 година издал наредба против расколниците (православните) во Которската епархија во корист на которскиот епископ, да ги принуди да платат, сите кои го работат наследството и земјиштето на црквата, особено на овие цркви: Св. Михаил и Св. Марија на Превлача, Св. Гаврил и Св.Петар во Богдашиќи, Св. Александра во Љешковиќи, Св. Лука и Св. Никола во Луштица и Св. Марија на Истмус, Св. Гаврил и Св. Петар во Богдашиќи,и сите други цркви кои митрополитот ги држел под своја расколничка или словенска власт. Така, католичкиот епископ од Котор станал наследник на имотот на православниот епископ Зета во Бока.[5] Во тоа време, многу цркви во Бока преминале во католички раце, очигледно вклучувајќи ја и оваа, поранешната црква Света Варвара, подоцна преименувана во Свети Трифун.
Интересни факти
уредиЛазар Томановиќ напишал дека крштеното име му било Свети Трифун, а го празнувал во родното Лепетани, вториот ден по Аранѓеловдан, на 10 ноември според јулијанскиот календар, на денот на апостолите од Олимп, Ераст.[5] Во православните календари на тој ден не се слави Свети Трифун. Католиците во Которската епархија го слават овој светител на 10 ноември како Мал Св.Трифун. Во религиозно мешаниот регион, очигледно имало мешање на православните и католичките традиции. Во православниот и католичкиот црковен календар на црногорскиот годишник Орлиќ за 1865 година, католиците го слават 10 ноември на Св.Трифон а православните според Јулијанскиот календар, го немаат Трифун на 10 ноември.[6] Предците на Томановиќ дошле од Стара Црна Гора, од Цуца, во Морињ, а потоа во Лепетане.
Литература
уреди- Томановић, Лазар (2007). Путописна проза. Градска библиотека и читаоница Херцег Нови.CS1-одржување: ref=harv (link)
Наводи
уреди- ↑ Лојовић Милинић, Нина (2019-01-31). „АРХИТЕКТУРА И ЖИВОПИС ЦРКВЕ СВЕТОГ КЛИМЕНТА У МОСТАЋИМА КОД ТРЕБИЊА“. HERALD. 10 (22). doi:10.7251/her2218141l. ISSN 2232-8629.
- ↑ Proslava Malog Tripundana.
- ↑ Слава цркве Светог Трифуна на Луштици. Архивирано од изворникот на 1 ноември 2020. Посетено на 29 октомври 2020.
- ↑ 89 crkava hercegnovske opštine, под бр.73 и 78.
- ↑ 5,0 5,1 Томановић 2007.
- ↑ Орлић, црногорски годишњак. Цетиње. 1865. стр. 20, 21.