Википедија

Танг кампањи против западните Турци

Танг кампањите против западните Турци, познати како Западен Тујуе во кинеските извори, биле серија од воени кампањи спроведени од династијата Танг против западно турскиот каганат во VII век од нашата ера. Раните воени конфликти биле резултат на интервенциите на Танг во ривалството меѓу западните и источните Турци со цел и двете да ослабнат. За време на царот Тајзонг, кампањите биле испратени во Западните региони против Гаочанг во 640 година, Карасар во 644 и 648 година и Куча во 648 г.

Танг кампањи против западните Турци
Датум 640–712
Место Средна Азија
Исход Танг победа
  • Падот на западниот турски каганат
Завојувани страни
династија Танг Западен турски каганат

Војните против западните Турци продолжиле за време на владеењето на царот Гаоцун, а каганатот бил припоен по поразот на Каган Ашина Хелу од страна на генерал Су Дингфанг на Каган Ашина Хелу во 657 година. Западните Турци се обиделе да го заземат басенот Тарим во 670 и 677 година, но не успеале поради Танг. Втората турска империја ги поразила фрагментираните западни Турци во 712 година и ги присвоила племињата во новата империја.

Областите контролирани од Империјата Танг потпаднале под културните влијанија на династијата и турското влијание на војниците на етнички турски Танг стационирани во регионот. Индоевропската распространетост во Средна Азија се намалила бидејќи експедициите ја забрзале турската миграција, во она што денес е познато како Шјинџјианг. До крајот на кампањата во 657 година, Танг го достигнал своето најгопемо проширување. Турците, Тибетанците, муслиманските Арапи и Танг се натпреварувале за контрола над Средна Азија до колапсот на Танг во 10 век.

Заднина

уреди
 
Танг емисари на кралот Вархуман во Самарканд, 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб

По граѓанската војна Гоктурците се поделиле на западен и источнотурски каганати. Во сојуз со Византиската империја, западните Турци биле заглавени во војни против Сасанидското царство. Западните Турци се прошириле како што опаѓал каганатот на источните Турци.[1]

Рани воени конфликти

уреди

Императорот Гаоцун, претходникот на Тајзонг, дозволил убиство на западнотурски хан од страна на источните турски ривали на 2 ноември 619 година.[2] Источен Турк бил сузерен на Танг од 618 до 620 година. Во текот на владеењето на Тонг Јабгу Каган (од 618 до 628 година), Западните Турци и Танг имале многу блиски односи.[3][б 1]

Императорот Тајзонг, во војната против западните и источните Турци, ја применил кинеската стратегија на „користење на варвари за контрола над варвари“. Во 641 година, тој поттикнал граѓанска војна меѓу источните и западните конфедерации на западните Турци, поддржувајќи го Исбара Јабгу Каган. Каганот на исток, Ту-лу Каган, ги нападнал оаза државите контролирани од Исбара Јабгу на запад. Успеал да го убие својот ривал и го обединил западниот турски каганат.[1]

По повторното обединување, Ту-лу Каган започнал да организира рации против кинеските градови. Во 642 година, императорот Тајзонг повторно интервенирал помагајќи во бунтот против владеењето на Ту-лу. Незадоволните западнотурски племиња побарале поддршка од Тајзонг во Чанган, кој го устоличил новиот каган Ирбис Сегуј. Ирбис Сегуј можел да изврши контрола над турските племиња и поранешниот каган побегнал во егзил.[1]

Судот Танг и западните Турци почнале да преговараат за контрола на пет оаза држави во басенот Тарим. Ирбис Сегуј, за да ги зајакне своите врски со Танг, се решил за кралски брак со принцезата Танг. Иако оаза државите биле вазали на Турците, Ирбис Сегуј немал моќ едноставно да ги отстапи на Танг. Можноста за понатамошни дипломатски размени завршила кога Тајзонг ја започнал својата инвазија врз басенот Тарим.[1]

Кампањи против оазата на басенот Тарим се наведува

уреди
 
Кинески офицер на гардата на честа. Гробот на принцезата Чангл (长乐公主墓), мавзолејот Жао, провинцијата Шанкси. Танг Женгуан 17 година, односно 644 н.е

Кампања против Карахоџа

уреди

Со Карахоџа владеело семејството Ку од 498 година.[1] Најголемо кинеско влијание од оаза државите имала Кархоџа. Тие го усвоиле кинеското писмо како свое официјално писмо, кинеските класици како предмет за проучување и империјалната бирократија. Како оаза држава најблиску до Танг Кина, Кинезите биле голем дел од населението на Карахоџа.[5] Карахоџа служела и како главна трговска рута на Кина на патот на свилата во Средна Азија. Рутата била прекината кога западниот Турчин Ту-лу Каган, устоличен во 638 г. ветил воена поддршка на Карахоџа.[1]

Кампањи против Карасахр

уреди

Во 632 година, Карасахр бил потчинат на Танг како трибутарна држава, заедно со блиските кралства Кашгар и Хотан.[1] Тензиите меѓу Танг и Карасахр пораснале кога Кинезите се прошириле понатаму во Средна Азија, и достигнале врв кога Танг го поразил и анектирал Гаочанг. Кинеските сили стационирани во Гаочанг, на кратко растојание од Карасахр, претставувале директна закана за оаза државата. [1]

Карасахр се здружил со западниот турски каганат и престанал да испраќа данок до дворот Танг. Била испратена воена кампања од царот Танг против Карасахр. Предводена од командантот Гуоксијао Ке, генерален протекторат на протекторатот Анкси, војската марширала кон Карасахр од Јулдуз.[1][6] Силите на Танг извеле ненадеен напад во зори,[6] што резултирало со анексија на Карасахр и заробување на неговиот крал. Западнотурската војска, испратена да го врати Карасахр, била поразена од Танг.[1]

Карасахр бил контролиран од полномошник преку лојалист на Танг, Лонг Липожун, брат на заробениот владетел.[6] Бил соборен во 644 година од неговиот братучед, со поддршка на кралството Куча, номинално вазал на Танг, и западните Турци.[1] Во 648 година, Танг спровел втора воена кампања против Карасахр, командувана од Ашина Шеер, член на турското кралско семејство Ашина. Карасахр паднал, узурпаторот бил обезглавен, а владеењето на Танг било повторно воспоставено под друг лојалист на Танг.[6] Во кралството бил основан кинески воен гарнизон, првиот од четирите гарнизони на Анкси.[1]

Кампања против Куча

уреди

По падот на Карасахр, војската на Ашина Шиер тргнала кон соседното кралство Куча.[6] Коњаниците мамки на Шиер ги воделе во заседа бранителите на Куча, кои имале 50.000 војници. Војниците Куча се повлекле во блискиот град Аксу по нивниот пораз. Војската на Танг го опсадувала градот четириесет дена. Куча се предал на 19 јануари 649 година и Шиер го заробила кралот. Со примена на дипломатија, околните племиња лојални на Куча се потчиниле на Танг.[7]

Кампања против западните Турци

уреди
 
Турски офицери за време на аудиенција кај самаркандскиот крал Вархуман. 648–651 н.е., мурали на Афрасијаб, Самарканд.[8][9] Препознатливи се по долгите гајтани.[10]

Ашина Хелу, поранешен генерал на Танг во Гансу, побегнал на запад и се прогласил себеси за каган на западните Турци,[11] обединувајќи ги турските племиња под еден каганат.[7] Хелу ги нападнал кралствата на басенот Тарим и водел чести рации против граничните градови Танг.[11] Императорот Гаозонг испратил војска предводена од Су Дингфанг да ги порази западните Турци. Турските команданти Ашина Мише и Ашина Бужен, ривали на Хелу, ги предводеле страничните дивизии.[7]

Десет илјади ујгурски коњаници учествувале во походот како сојузници на Танг.[7] Порун, водач на Ујгур, устоличен од императорот Тајзонг, ја надгледувал ујгурската коњаница како заменик командант. Служел под раководство на генералниот заштитник и заменик-генерален заштитник на Јанран, администратори на протекторатот Јанран.[12] Војската тргнала од Ордос во маршот и поминала низ степите и пустината долга 3.000 милји, без да застане покрај кралствата на оазата за снабдување.[7] На патот, племињата како Чумкун и Су понудиле дополнително засилување.[7] Војниците стигнале до Киргистан до ноември, издржувајќи ги суровите услови на зимата.[6]

Су Дингфанг ја поразил војската на Хелу од 100.000 коњаници во битката кај реката Иртиш, која се водела покрај реката Иртиш во регионот на Алтајските Планини. Хелу бил фатен од заседата на Су и претрпел голем број жртви.[7] Каганот се обидел да побегне во Ташкент, но следниот ден бил фатен и испратен во главниот град Танг како затвореник. Останатите племиња на западните Турци се предале.[13][7] Гаозонг го помилувал Хелу, но каганот починал следната година.[7]

Понатамошни кампањи

уреди

Распуштањето на каганатот ги фрагментирало западнотурските племиња. Во 670 година, западно турско племе се здружило со Тибетската империја и го нападнало басенот Тарим. Протекторатот Анкси бил напуштен и Танг се повлекол назад во Турфан. Контролата на оаза државите се вратила на Танг помеѓу 673 и 675 година, а протекторатот бил повторно воспоставен.[13]

Во 677 г. западните Турци спровеле втора воена експедиција со Тибетанците против Танг во басенот Тарим. Турците биле одбиени од Танг и поразени во 679 година. Силите на Танг го фатиле водачот на западните Турци и го анектирале Токмак, кој бил трансформиран во воена база.[13]

Илтериш Каган ја основал Втората турска империја по успешен бунт во 682 година. Проширувањето на каганатот продолжило под братот на Илтериш, Капаган Каган. Во 712 година, Кул Тигин, еден син на Илтериш, ги победил остатоците од западните Турци, членови на конфедерацијата Тургис. Бидејќи биле поразени, западните Турци биле присвоени во новата империја.[14]

Историско значење

уреди

Кампањата на Танг го означила крајот на индоевропскиот Шјинџјианг.[1][6] Како што се распаднала турската империја, турските јазични и културни влијанија се прошириле во Шјинџјианг и низ Средна Азија.[15] Танг Кина исто така била одговорна за приливот на турски мигранти, поради бројот на Турци кои служеле во војската Танг како војници и генерали за време на воените експедиции на династијата.[15]

Влијанието на Танг во Средна Азија ги опфатило уметноста, трговијата и политиката. Кинеската кованица останала во употреба во Шјинџјианг по повлекувањето на Танг од регионот.[15] Уметноста во Средна Азија усвоила многу кинески стилски елементи на Танг, како глазурата во три бои санкаи што се користи за керамика.[15] Според кинеските извори, турските држави и политики сè уште ги вреднувале врските со судовите на династиите во северна Кина како форма на престиж. Кановите Карахан и Карахитај имале титули кои ги идентификувале како Табгах или Китај, именувани по кралствата во северна Кина.[15] Архитектонските влијанија на Танг се очигледни во будистичката архитектура во Дунхуанг.[16]

Поврзано

уреди

Белешки

уреди
  1. ↑ According to Chinese historical sources, the marriage was never carried out because of interference by the Eastern Göktürk Illig Qaghan, whose territory sat between his territory and Tang territory and who felt threatened by the proposed marriage.[4]

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Wechsler 1979.
  2. ↑ Benn 2002.
  3. ↑ Golden, Introduction 135.
  4. ↑ Zizhi Tongjian, vol. 192.
  5. ↑ Hansen 2012.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Grousset 1970.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 Skaff 2009.
  8. ↑ Baumer, Christoph (18 April 2018). History of Central Asia, The: 4-volume set (англиски). Bloomsbury Publishing. стр. 243. ISBN 978-1-83860-868-2.
  9. ↑ Grenet, Frantz (2004). „Maracanda/Samarkand, une métropole pré-mongole“. Annales. Histoire, Sciences Sociales. 5/6: Fig. B.
  10. ↑ Whitfield, Susan (2004). The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith (англиски). British Library. Serindia Publications, Inc. стр. 110. ISBN 978-1-932476-13-2.
  11. ↑ 11,0 11,1 Twitchett 2000.
  12. ↑ Skaff 2012.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Twitchett & Wechsler 1979.
  14. ↑ Beckwith 2009.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Millward 2007.
  16. ↑ Findley 2004.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Танг_кампањи_против_западните_Турци&oldid=5274288“