Википедија

Албанија: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
Нема опис на уредувањето
с clean up, removed: |ref=harv (3) using AWB
Ред 67:
|footnote1 = [[Грчки јазик|Грчкиот]], [[Македонски јазик|македонскиот]] и други помали јазици се признати како малцински јазици.
}}
'''Албанија''' {{lang-sq|Shqipëri or Shqipëria}}; {{lang-aln|Shqipni or Shqipnia also Shqypni or Shqypnia}}),<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/fialuurivoghels00junggoog|title=Fialuur i voghel scc...p e ltinisct mle...un prei P. Jak Junkut t' Scocniis ...|last=Giacomo Jungg|date=1 January 1895|publisher=N'Sckoder t' Scc...pniis|accessdate=23 July 2016|via=Internet Archive}}</ref> или официјално '''Република Албанија''' ({{lang-sq|Republika e Shqipërisë}} — [[Средоземно Море|медитеранска]] и [[балкан]]ска земја во југоисточна [[Европа]]. Се граничи со [[Црна Гора]] на север, со [[Република Косово]] на североисток, [[Македонија]] на исток, и со [[Грција]] на југ, има брег на [[Јадранско Море]] на запад, и брег на [[Јонско Море]] на југозапад. Главен град е [[Тирана]], кој воедно е и најголем град во државата.
 
Географски, земјата покажува различни климатски, геолошки, хидролошки и морфолошки услови, дефинирани на површина од 28.748 км<sup>2</sup>. Таа поседува извонредна разноликост со пределот кој се протега од планините [[Проклетие]] до топлото и сончево крајбрежје на Јадранско Море и Јонското Море. Албанија е мултиконфесионална, мултикултурна и мултиетничка земја. Најголениот дел од населението се етнички [[Албанци]], но има и бројно [[Грци|грчко]], [[Македонци|македонско]], [[Роми|ромско]], [[Власи|влашко]], [[Црногорци|црногорско]] и др. население
 
Историски гледано, областа на Албанија била населена со разни племиња од Илири, Тракијци и Стари Грци. Областа била припоена во 3 век од страна на Римјаните и станала составен дел на римските провинции [[Далмација (римска провинција)|Далмација]], [[Македонија (римска провинција)|Македонија]] и Илирикум. Автономната [[Кнежевство Арбарија]] се појавило во [[1190]] година, формирано од архон Прогон во [[Кроја]], во рамките на [[Византија]]. Во доцниот [[13 век]] [[Карло I Анжујски]] ги освоил албанските територии од Византијците и го основал средновековното [[Кралство Албанија (среден век)|Кралство Албанија]], кое со своето максимално проширување се протегало од [[Драч]] по должината на брегот до [[Бутринт]] на југ. Во средината на XV век, Албанија била освоена од страна на [[Османлии|Османлиите]]те.
 
Современата национална држава Албанија се појавила во [[1912]] година по поразот на Османлиите во [[Балканските војни]]<ref name="cia">{{cite book |chapter-url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html |publisher=Central Intelligence Agency |title=The World Factbook |chapter= Albania |accessdate=21 June 2013|title-link=The World Factbook }}</ref>. Современото [[Кралство Албанија]] било напднато од Италија во [[1939]] година, формирајќи [[Голема Албанија]], пред да стане нацистички германски протекторат во 1943 година<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=t7KNgpZRnM8C&pg=PA181#v=onepage&q=Albania%20nazi%20protectorate |title=Invoking Humanity: War, Law and Global Order |last=Zolo |first=D. |publisher=Continuum International Publishing Group |page=180 |date=27 August 2002|via=Google Books|isbn=9780826456564 }}</ref>. По поразот на [[Нацистичка Германија]], комунистичка држава насловена како [[Народна Република Албанија]] била основана под раководство на [[Енвер Хоџа]] и Партијата на трудот. Земјата доживеала општествени и политички трансформации во комунистичката ера, како и изолација од голем дел од меѓународната заедница. По Револуциите од 1991 година, социјалистичката република била распуштена и била основана денешна Албанија.
Ред 96:
Неколку артефакти од бронзеното време во една могила биле откопани во централна и јужна Албанија, и истите покажуваат тесна врска со локалитетите во југозападна [[Македонија]] и [[Лефкада]], Грција. Археолозите дошле до заклучок дека овие региони биле населени од средината на третиот милениум п.н.е. од страна на индоевропски луѓе кои зборувале на прагрчки јазик. Еден дел од ова население подоцна се преселило во [[Микена]] во околу 1600 п.н.е. и таму ја основалло [[микенска цивилизација|микенската цивилизација]]<ref>{{cite book | last=Hammond |first=N. G. L. |publisher= British Association for Mycenaean Studies | title=Grave circles in Albania and Macedonia | url=https://books.google.com/?id=MUkbAAAAYAAJ&q=%22At+Sesklo+there+are+links+with+Mati%2C+Pazhok%2C+and+Leucas+in+bronze+tweezers%2C+one-edged+bronze+knives+with+a+snout%2C+and+hair-rings+of+gold+wire+in+sets+of+three.+In+short%2C+if+our+inferences+from+the+tumulus-burials+are+correct%2C+some+Kurgan+peoples+reached+places+in+the+territory+of+south-western+Macedonia%2C+central+and+southern+Albania+and+Leucas+around+the+middle+of+the+third+millennium.++From+there+two+streams+entered+Greece%2C+mainly+in+the+MH+period%2C+one+by+sea+and+the+other+by+land+.+The+Indo-European+language+which+they+spoke+was+the+ancestor+not+of+Illyrian+but+of+Greek%2C+and+within+this+%27Ur-Greek%27+it+is+probable+that+the+seeds+of+the+Ionic+dialect+were+carried+into+Attica+and+the+Peloponnese+and+the+seeds+of+the+Aeolic+dialect+into+Thessaly+and+farther+south.%22#search_anchor | year = 1974 |journal = Bronze Age Migrations in the Aegean: Archaeological and Linguistic Problems in Greek Prehistory | volume = 4 | pages = 189–198 | accessdate =16 March 2011 | isbn=978-0-7156-0580-6}}</ref><ref>Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond, Guy Thompson Griffith [https://books.google.com/books?id=PnEJAQAAIAAJ&q=%22+The+centre+which+repeatedly+gave+off+this+style+of+design+seems+to+have+been+Albania.+As+we+have+concluded+on+other+grounds+that+this+area+was+a+reservoir+of+Greek-+speaking+%22 A History of Macedonia: Historical geography and prehistory]. Clarendon Press, 1972, p. 290</ref><ref name=Hammond1993>Nicholas Geoffrey Lemprière Hammond. [https://books.google.com/books?id=eW0iAQAAIAAJ&q=%22The+leading+dans+of+both+groups+buried+their+dead+under+a+circular+tumulus+of+soil+in+the+second+millennium+BC+The+main+reservoir+of+the+Greek+speakers+was+central+Albania+and+Epirus%2C+and+it+was+from+there+that+the+founders+of+Mycenaean+civilization+came+to+Mycenae%2C+c.+1600+BC%2C+and+burried+their+nobles+in+Grave+Circle+B.+Further+waves+of+immigrants+passing+through+and+from+Epirus+people+the+Greek+peninsula+and+islands+the+last+wave%2C+called+Dorians%2C+settling+from+1100+onwards.+The+lands+they+left+in+central+Albania+were+occupied+during+the+so-called+Dark+Age+%28U10-800BC%29+by+Illyrians%2C+whose+main+habitat+was+in+the+area+now+called+Bosnia%2C%22 Studies: Further studies on various topics]. A.M. Hakkert, 1993, p. 231: "The leading dans of both groups buried their dead under a circular tumulus of soil in the second millennium BC The main reservoir of the Greek speakers was central Albania and Epirus, and it was from there that the founders of Mycenaean civilization came to Mycenae, c. 1600 BC, and buried their nobles in Grave Circle B. Further waves of immigrants passing through and from Epirus people the Greek peninsula and islands the last wave, called Dorians, settling from 1100 onwards. The lands they left in central Albania were occupied during the so-called Dark Age (U10-800BC) by Illyrians, whose main habitat was in the area now called Bosnia,"</ref>.
 
Во античките времиња, територијата на модерната Албанија главно била населена со голем број на [[Илири|илирски племиња]]. Илирските племиња никогаш не се сметале себеси за Илири, и мала е веројатноста тие да го користеле тоа име за себе во времето кога живееле<ref>{{citation|last1=Roisman|first1=Joseph|last2=Worthington|first2=Ian|title=A Companion to Ancient Macedonia|publisher=John Wiley and Sons|year=2010|isbn=978-1-4051-7936-2|url=https://books.google.com/books?id=lkYFVJ3U-BIC|ref=harv}}</ref>. Името Илири се чини дека е називот што се однесува на одредено илирско племе, коешто првпат стапило во контакт со античките Грци за време на бронзеното време<ref name=Boardman629>John Boardman. [https://books.google.com/books?id=vXljf8JqmkoC&pg=PA629#v=onepage&q=%22tribes%20which%20held%20the%20Zeta%20valley%2C%20and%20as%20such%20they%20may%20have%20been%20the%20immediate%20neighbours%20of%20Greek-speaking%20tribes%20in%20the%20Bronze%20Age%22 The prehistory of the Balkans and the Middle East and the Aegean world]. Cambridge University Press, 1982. {{ISBN|978-0-521-22496-3}}, p. 629: "...{{nbsp}}the southernmost outliers of the tribes which held the Zeta valley, as such they may have been the immediate neighbours of Greek-speaking tribes in the Bronze Age."</ref><ref>Wilkes John. [https://books.google.com/books?id=4Nv6SPRKqs8C&q=%22astride%20the%20modern%20frontier%20between%20Albania%20and%20Yugoslav%20Montenegro%22 The Illyrians]. Wiley-Blackwell, 1995, {{ISBN|978-0-631-19807-9}}, p. 92: "Illyrii was once no more than the name of a single people... astride the modern frontier between Albania and Yugoslav Montenegro"</ref>.
 
[[Илири|Илирите]]те, како народ на [[Балкан|Балканот]]от се населиле околу [[900 п.н.е.]]. Како и во соседните земји, така и кај Илирите започнало да се распаѓа родовското уредување и да се создаваат класи. Се појавиле богати и имотни Илири, но и сиромашни и бедни. Во [[7 век п.н.е.]] [[Галаур]] ја создал првата илирска држава и се прогласил за нејзин крал. Тој ги одредил границите, но тие многу често се менувале, бидејќи Илирите многу често војувале со соседите, а особено со Античките Македонци. Најголем подем илирската држава постигнала во [[5 век п.н.е.]], а најпознати владетели на илирската држава биле Грабос, Бардалис, Аргон, Гентиј, како и кралицата Теута. Најчесто престолнина на илирската држава бил градот [[Скадар]]. Илирите ја одржувале својата држава сѐ до крајот на [[3 век п.н.е.]] кога [[Стар Рим|Римјаните]] за да го спречат [[Гусари|гусарството]] на Илирите кои го попречувале слободното одвивање на трговијата на римските морепловци-трговци и во [[римско-илирските војни]] [[229 п.н.е.]] -[[228 година п.н.е.]] и [[219 п.н.е.]] биле поразени и изгубиле голем дел од територијата која потпаднала под римска власт. Последен илирски крал бил Гентиј којшто дури склучил и сојузништво со последниот македонски крал [[Персеј]], но сепак и двајцата биле поразени од Римјаните.
 
===Среден век===
[[File:Krujë-KrujaAlbania 2016.jpg|thumb|right|[[Кроја]]]]
 
Откако [[Римското Царство]] било поделено на [[Источно римско царство|Источно]] и [[Западно Римско Царство|Западно]] во [[4 век]], територијата на Албанија останала во рамките на Источното Римско царство<ref name="BideleuxJeffries2007">{{cite book|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=Balkans: A Post-Communist History|url=https://books.google.com/books?id=G6iBAgAAQBAJ&pg=PA25|date=24 January 2007|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-58328-7|page=25|quote=From AD 548 onward, the lands now known as Albania began to be overrun from the north by ever-increasing&nbsp;...}}</ref>. Во вековите што следувале, [[Балканскиот полуостров]] страдал од варварските инвазии. Илирите се споменуваат за последен пат во текст од VII век<ref name="Schaefer2008">{{citation|last=Schaefer|first=Richard T.|title=Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society|year=2008|publisher=SAGE Publications|isbn=978-1-4129-2694-2|url=https://books.google.com/books?id=jscZAQAAIAAJ|ref=harv}}</ref>. Кон крајот на 12 и почетокот на 13 век, Србите и Венецијанците владееле со територијата на денешна Албанија<ref name="Barbarian Invasions">{{cite web | editor= Zickel, Raymond |editor2=Iwaskiw, Walter R. | year= 1994 | title="The Barbarian Invasions and the Middle Ages," Albania: A Country Study | url=http://countrystudies.us/albania/15.htm| accessdate=9 April 2008 }}</ref>.
 
Етногенезата на Албанците е неизвесна, но првото неспорно споменување на Албанците датира уште во историските записи од [[1079]] или [[1080]] година во делото на [[Михаил Аталијат]], кој ги споменува дека учествувале во револт против [[Цариград]]<ref>{{cite book|last=Madgearu|first=Alexandru|last2=Gordon|first2=Martin|title=The wars of the Balkan Peninsula: Their medieval origins|year=2008|location=Lanham|publisher=Scarecrow Press|url=https://books.google.com/?id=EOIhpIu8KAQC&pg=PA43&lpg=PA43&q=Albanoi|isbn=9780810858466|ref=harv}}</ref>. Во овој момент Албанците биле целосно христијанизирани.
 
Првата полуавтономна албанска држава била формирана во [[1190]] година, кога архон Прогон го основал [[Кнежевство Арбарија|Кнежевството Арбарија]] со главен град во [[Круја]] во рамките на [[Византија]]. Прогон, бил наследен од неговите синови Ѓин и Димитри. По смртта на Димитри, како последен член на семејството Прогон, кнежеството стапило под власта на [[Григор Камона]], а подоцна и под владетелот Голем, како последен независен владетел<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Jr9DAAAAYAAJ|title=Illyrisch-albanische Forschungen|last1=Jireček|first1=Konstantin|last2=Thopia|year=1916|page=239|quote=Griechen Gregorios Kamonas}}</ref><ref name=Abulafia>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bclfdU_2lesC&pg=PA786|title=The New Cambridge Medieval History: Volume 5, C.1198-c.1300|isbn=978-0-521-36289-4|last1=Abulafia|first1=David|last2=McKitterick|date=21 October 1999|page=786|quote=Greco-Albanian lord Gregorios Kamonas}}</ref><ref name=Genealogist>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=J7pnAAAAMAAJ&q=gregorios+kamonas|title=The Genealogist|year=1980|page=40}}</ref>. Во [[13 век]], кнежеството било распуштено<ref name=Clements31>Clements, John (1992), ''Clements encyclopedia of world governments'', Vol. 10. Political Research, Inc. p. 31: "By 1190, Byzantium's power had so receded that the archon Progon succeeded in establishing the first Albanian state of the Middle Ages, a principality"</ref><ref name="PickardÇeliku2008">{{cite book|last1=Pickard|first1=Rob|last2=Çeliku|first2=Florent|title=Analysis and Reform of Cultural Heritage Policies in South-East Europe|year=2008|location=Strasbourg|publisher=Council of Europe Publishing|isbn=978-92-871-6265-6|url=https://books.google.com/books?id=Bi8fjENzJacC|page=16}}</ref><ref name="Norris1993">{{cite book|last=Norris|first=H. T.|title=Islam in the Balkans: religion and society between Europe and the Arab world|url=https://books.google.com/books?id=RGmzir-ITtUC&pg=PA35|year=1993|publisher=University of South Carolina Press|isbn=978-0-87249-977-5|page=35}}</ref>. Арбарија се смета за прва албанска држава, која го задржала полуавтономниот статус во западниот крај на Византија<ref>{{cite book|title=Studies on Kosova|series=East European Monographs #155|author1=Pipa, Arshi|author2=Repishti, Sami |year=1984|isbn=978-0-88033-047-3|pages=7–8}}</ref>.
Ред 129:
Во историјата на Отоманската империја 42 големи везири потекнувале од Албанија. Во периодот меѓу 17 и 19 век, од 92 велики везири, 25 имале албанско, а само 19 турско потекло. Пред доаѓањето на Османлиите Албанија била христијанска земја за разлика од денес каде мнозинство се муслимани. Исламизацијата во Албанија најпрво имала чисто формален карактер – поединци прифаќале муслимански имиња и само понекогаш оделе во [[џамија]], а ги задржувале христијанските погледи, дотолку повеќе што не се практикувало подучување на новата вера. Бекташкиот ред во Албанија бил прифатен повеќе од која и да е друга провинција на Османлиската Империја. Најмногу [[бекташи]] имало во јужна Албанија, а еден мал број во околина на областа Кроја.
 
На оваа територија биле формирани :
 
* [[Скадарски пашалак]]
Ред 140:
{{Главна|Албанско национално будење}}
 
Албанското национално будење го опфаќа периодот од започнувањето на востание за ослободување на земјата во [[19 век]] до [[29 јули]] [[1913]] година кога била формирана [[Албанија]] како независна држава. Во [[мај]] [[1877]] година бил формиран [[Албански комитет во Јанина]] а следната година бил формиран [[Централен комитет за заштита на правата на албанскиот народ]]. Истата година во градот [[Призрен]] била формирана [[Призренска лига]], а по нејзиното распуштање во 1899 година била формирана [[Пеќска лига]].
 
Главно поради верските врски на Албанците со Османлиите, национализмот кај Албанците се развил многу подоцна за разлика од останатите балкански народи. Периодот на подемот на албанскиот национализам започнал во 1870-тите посебно по [[Руско-турска војна (1877-1878)|Руско-турската војна (1877-1878).]] Албанците започнале да стравуваат дека нивните земји ќе бидат поделени меѓу [[Црна Гора]], [[Србија]] и [[Бугарија]]. Овој страв посебно се видел по [[Санстефански мировен договор|Санстефанскиот мировен договор]] по кое дел од албанската интелигенција во пролетта на 1878 година го формирале комитетот за одбрана на албанските права.
 
Во 1878 година била основана [[Призренска лига|Призренската лига]] чија цел била автономија на Албанија и поништување на договорот од Сан Стефано.
Ред 180:
====Конфликти во 20 век ====
 
Во првите години од 20 век започнале побуните на албанското население за добивање на автономија. Помеѓу македонските и албанските востаници дошло до соработка бидејќи и двата народи се стремиле кон автономија.
 
Во јули 1908 година во Урошевац се собрале околу 20.000 луѓе барајќи автономија, но во исто време започнала Младотурската револуција. Оваа револуција добила значајна подршка од албанското население во Косовскиот и Битолскиот вилает. Младотурците им обеќале на албанското население намалување на даноците, демократизација и подобрување на животниот стандард. Но кога ја зазеле власта Младотурците не ги исполниле желбите на Албанците за автономија, туку воспоставиле строга централизирана власт кој се засновал не на исламот туку на припадноста на османлиската земја, воведувајќи го турскиот како единствен јазик во администрациите.
Ред 201:
====Балкански војни ====
{{главна|Српската окупација на Албанија}}
[[Податотека:Srpska osvajanja 1912.png|thumb|desno|[[Кралство Србија|Српската]] окупација на [[Албанија]] 1912-1913.]]
Вo [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]], [[Србија]], [[Црна Гора]] и [[Грција]] заеднички го нападнале [[Османлиско царство|Османлиското царство]] и во следните неколку месеци ги поделиле сите територии од царството, кои биле населени со [[Албанци]].<ref name="Report">[http://www.archive.org/details/reportofinternat00inteuoft Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan War]</ref> [[Кралство Србија|Кралството Србија]] го окупирало поголемиот дел од територијата на Албанија, заземајќи поголем дел од јадранскиот брег на Албанија.
 
Ред 215:
===Независност ===
 
По [[Прва светска војна|Првата светска војна]], Албанија прогласила независност од Османлиската империја. Од [[1928]] година, со земјата управувал [[Зог I]], сè до [[1938]] година, кога Албанија паднала под влијание на [[Италија]].
 
===Втора светска војна ===
Ред 226:
По завршувањето на [[Втората светска војна]] и поразот на [[Нацистичка Германија]], земјата првично станала сателитска држава на [[Советскиот Сојуз]], а потоа [[Енвер Хоџа]] се појавил како лидер на новоформираната [[Народна Република Албанија]]<ref>{{cite web|title=Envery Hoxha|url=https://www.britannica.com/biography/Enver-Hoxha|website=Encyclopædia Britannica|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=22 November 2016}}</ref>. Советско-албанските односи започнале да се влошуваат по смртта на [[Сталин]] во [[1953]] година. Во овој момент, земјата започна да развива надворешни односи со другите комунистички земји, меѓу другите, и со [[Народна Република Кина]].
 
Во овој период, земјата доживеала растечка индустријализација и урбанизација, брза колективизација и економски раст што довело до повисок животен стандард<ref name="Albanian Nationalism">{{cite web|title=Albanian Nationalism|url=https://www.britannica.com/place/Albania/Albanian-nationalism|website=Encyclopædia Britannica|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=22 November 2016}}</ref>. Новите закони за земјишни реформи биле усвоени со доделување на сопственост на земјиштето на работниците и селаните кои ја обработувале. Земјоделството станало кооперативно, а производството значително се зголемило, што довело до тоа земјата да стане самостојна за земјоделство. Во областа на образованието, неписменоста била елиминирана меѓу возрасната популација на земјата<ref>''40 Years of Socialist Albania'', Dhimiter Picani</ref>. Владата, исто така, ја надгледувала и еманципацијата на жените и проширувањето на здравствената заштита и образованието низ целата земја<ref>{{cite news |last=Qori|first=Arlind |date=February 22, 2019 |title=From Faculty to Factory|url=https://jacobinmag.com/2019/02/albania-student-movement-higher-education|work=[[Jacobin (magazine)|Jacobin]] |location= |access-date=March 14, 2019 }}</ref>.
 
[[File:Bunker in Albanian Alps.jpg|thumb|left|Бункер со поглед кон Проклетие. До 1983 година, околу 173.371 бетонски бункери биле изградени низ целата земја.<ref>{{cite web|url=http://shqiptarja.com/speciale/2751/ekskluzive-hapet-dosja-ja-harta-e-bunkereve-e-tuneleve-sekrete-257289.html|title=Hapet dosja, ja harta e bunkerëve dhe tuneleve sekretë|publisher=}}</ref>]]
 
Како секуларна држава без никаква официјална религија, верските слободи и практики биле строго ограничени за време на комунистичката ера, при што сите форми на обожување биле забранети. Во [[1945]] година, Според Законот за аграрната реформа, голем дел од имотот во сопственост на религиозни групи биле национализирани. Многу верници биле уапсени и егзекутирани.
 
Откако стотици џамии и десетици исламски библиотеки, биле уништени, Хоџа ја прогласил Албанија прва атеистичка држава во светот во 1967 година<ref>Kombësia dhe feja në Shqipëri, 1920–1944 / Roberto Morocco dela Roka; e përktheu nga origjinali Luan Omari.</ref><ref name="Elsie p27">{{Cite book|title=Historical Dictionary of Albania|last=Elsie|first=Robert|publisher=[[The Scarecrow Press]]|year=2010|isbn=978-0-8108-6188-6|edition=2nd|series=Historical Dictionaries of Europe, No. 75|location=Lanham, MD, and Plymouth|page=[https://books.google.com/books?id=haFlGXIg8uoC&pg=PA27 27]}}</ref>. Црквите не биле поштедени и многумина биле претворени во културни центри за млади луѓе.
Ред 246:
Промената од [[социјализам]] во [[капитализам]] очигледно имало многу предизвици. Демократската партија морала да ги спроведе реформите што ги ветила, но тие биле или премногу бавни или не ги решиле проблемите на нацијата, па луѓето биле разочарани кога нивните надежи за брз просперитет останале неисполнети. Многу [[Албанци]], исто така, биле фрустрирани од растечкиот [[авторитаризам]] на [[Сали Бериша]], вклучувајќи притисок врз опозицијата, медиумите и граѓанското општество<ref>Human Rights Watch, [https://www.hrw.org/report/1996/03/01/human-rights-post-communist-albania Human Rights in Post-communist Albania], March 1, 1996.</ref>. На општите избори во јуни [[1996]] година, Демократската партија се обидела да освои апсолутно мнозинство и манипулирала со резултатите<ref>Organization for Security and Cooperation in Europe, [http://www.osce.org/odihr/elections/albania/13567 Parliamentary Elections 26 May and 2 June: Observations], July 2, 1996.</ref>.
[[File:Secretary Kerry Shakes Hands With Albanian Prime Minister Rama Before Bilateral Meeting at NATO Summit in Wales (14961134157).jpg|thumb|right|Американскиот секретарот Кери со албанскиот премиер Рама пред билатералниот состанок на Самитот на НАТО во Велс]]
Владата паднала во [[1997]] година по пропаѓањето на голем број големи „[[Пирамидална измама|пирамидални шеми]]“ и раширената корупција, што предизвикало бунт низ целата земја<ref>{{Cite book|title = Albania in Crisis: The Predictable Fall of the Shining Star|last = Vaughan-Whitehead|first = Daniel|publisher = Edward Elgar Pub|year = 1999|isbn = 1840640707|location = |pages = }}</ref>. Владата се обидела да го потисне револтот со сила, но обидот не успеал, поради нискиот морал и корупцијата во вооружените сили. Со помош на меѓународно посредство предводено од специјалниот претставник на [[ОБСЕ]], [[Франц Враницки]], владејачките и опозициските партии се согласиле да формираат влада за помирување и да одржат нови избори.
 
Изборите во јуни 1997 година ја довеле на власт опозициската [[Социјалистичка партија на Албанија]] (поранешна комунистичка партија), а владеела со разни премиери до [[2005]] година. Демократската партија победила на Парламентарните избори во 2005 и 2009 година, а Албанија повторно била управувана од [[Сали Бериша]], овој пат како премиер. Социјалистичката партија победила на изборите во [[2013]] година и била раководена од нејзиниот партиски лидер и премиер [[Еди Рама]].
Ред 259:
[[File:Valbona_nga_Kukaj.jpg|thumb|right|300px|[[Проклетие]].]]
 
Албанија на [[северозапад]] се граничи со [[Црна Гора]], [[Косово]] на [[североисток]], [[Република Македонија]] на [[исток]], и со [[Грција]] на [[југ]], има [[брег]] на [[Јадранско Море]] на [[запад]], и [[брег]] на [[Јонско Море]] на [[југозапад]]. Целата должина на земјишната граница на Албанија изнесува 717 км од кој 282 км со [[Грција]], 151 км со [[Македонија]], 112 км со [[Косово]] 172 км со [[Црна Гора]]. Крајбрежјето е долго 365 км. Површината на Албанија изнесува 28.748&nbsp;км², и според неа се наоѓа на [[Листа на држави и територии по површина|139 место во светот]]. Врз поголемиот дел (70%) од територијата на Албанија се простираат планини, како [[Проклетие|Северните Албански Алпи]], па [[Динарски Планини|Динарските Планини]], Централните Планини (вклучувајќи го и највисокиот врв [[Голем Кораб]], кој се наоѓа на планината [[Кораб]] на границата со [[Република Македонија]] со висина од 2.764 м). Јужните планински масиви се наоѓаат во Јужна Албанија. Шумите покриваат од 40 до 47% од албанската територија, додека 50% од одгледуваното земјиште има иригација. Двата главни речни басени, реките [[Дрим]] и [[Војуша]] (Вјоса), ја карактеризираат западната хидрологија на државата. Јужната половина на [[Албанија]] е геолошки (сеизмички) активна зона.
 
=== Клима===
[[File:Ksamill-1.jpg|thumb|right|The [[Ксамил]] има медитеранска клима.]]
Климата во земјата е многу варијабилна и разновидна поради разликите во ширина, должина и надморска височина<ref name="climate">{{cite web |author1=United Nations Economic Commission for Europe |title=Environmental Performance Reviews Albania |url=http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/epr/epr_studies/AlbaniaII.pdf |website=unece.org |page=30 |language=English }}</ref><ref name="climate2">{{cite web|author1=Ministry of Environment of Albania|title=The First National Communication of the Republic of Albania to the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)|url=https://unfccc.int/files/meetings/seminar/application/pdf/sem_albania_sup3.pdf|website=unfccc.int/|location=Tirana|pages=33–34|language=English}}</ref>. Албанија доживува претежно медитеранска и континентална клима, со четири различни сезони<ref name="climate1">{{cite web|author1=[[Ministry of Environment (Albania)|Ministry of Environment of Albania]]|title=Albania's Second National Communication to the Conference of Parties under the United Nations Framework Convention on Climate Change|url=http://unfccc.int/resource/docs/natc/albnc2.pdf|website=unfccc.int|location=Tirana|page=28|language=English}}</ref>.
 
Најтоплото подрачје на земјата се наоѓа долж Јадранското и Јонското крајбрежје. Најстудените области се поставени во северните и источните висорамнини<ref name="climate3"/>. Средната месечна температура се движи помеѓу -1&nbsp;° C во зима до 21,8&nbsp;° C (71,2 &nbsp;° F) во лето. Највисока температура од 43.9 &nbsp;° C била забележана во [[Кучово]] на [[18 јули]] [[1973]] година. Најниската температура од -29&nbsp;° C била регистрирана во селото Штила, [[Либражд]] на 9 јануари 2017<ref>{{cite web|title=PERGATITJA E PROFILIT KOMBETAR SHQIPETAR PER TE VLERESUAR STRUKTUREN KOMBETARE NE MENAXHIMIN E KIMIKATEVE DHE ZBATIMIN E UDHEZIMEVE TE SAICM|url=http://www.chemicals.al/doc/profili_shqip.pdf}}</ref><ref>{{cite web|title=Moti, regjistrohet temperatura rekord në Shqipëri, - 29 gradë në Librazhd|url=https://shqiptarja.com/aktualitet/2731/--8203-moti-regjistrohet-temperatura-rekord-ne-shqiperi---29-grade-ne-librazhd-396120.html}}</ref>.
 
Врнежите варираат од сезона до сезона и од година во година. Земјатата прима поголем дел од врнежите во зимските месеци, а помалку во летните месеци<ref name="climate2"/>. Просечните врнежи се околу 1,485 милиметри. Средните годишни врнежи се движат од 600 милиметри (24 инчи) до 3.000 милиметри во зависност од географската локација. Северозападните и југоисточните висорамнини добиваат поголема количина на врнежи, додека североисточните и југозападните висорамнини, како и западните низини, имаат помала количина<ref name="climate3">{{cite web|author1=Alban Kuriqi|title=Climate and climate change data for Albania|url=http://drinkadria.fgg.uni-lj.si/externalapp/content/climate/FB11_CC_Albania_national.pdf|website=drinkadria.fgg.uni-lj.si|location=Tirana|pages=3–5|language=English}}</ref>.
 
Албанските Алпи на крајниот северен дел од земјата се сметаат за меѓу највлажните региони на Европа, кои добиваат најмалку 3.100 милиметри дожд годишно<ref name="climate3"/>. Една експедиција од Универзитетот во Колорадо открила четири глечери во рамките на овие планини на релативно ниска надморска височина од 2.000 метри<ref>{{cite journal |url=http://instaar.metapress.com/content/273213h3t4370272/ |title=Twenty-first Century Glaciers and Climate in the Prokletije Mountains, Albania Journal Arctic, Antarctic, and Alpine Research Publisher Institute of Arctic and Alpine Research, University of Colorado ISSN 1523-0430 (Print) 1938–4246 (Online) Issue Volume 41, Number 4 / November 2009 DOI 10.1657/1938-4246-41.4.455 Pages 455–459 Online Date: 30 November 2009 |journal=Arctic, Antarctic, and Alpine Research |volume=41 |issue=4 |pages=455–459 |date=30 November 2009 |accessdate=27 August 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130807110936/http://instaar.metapress.com/content/273213h3t4370272/ |archivedate=7 August 2013 |df=dmy-all |doi=10.1657/1938-4246-41.4.455 |last1=Hughes |first1=Philip D. }}</ref>.
 
Снежните врнежи се случуваат редовно во зимски услови во висорамнините на земјата, особено на планините на север и исток, вклучувајќи ги Албанските Алпи и Кораб. Снегот, исто така, паѓа на крајбрежните области на југозапад речиси секоја зима.
 
 
{| border="1" cellpadding="2" width="90%" style="border-collapse:collapse; border-color:#f2f2f4; margin-top:5px; margin-bottom:5px; font-size:85%; text-align:right;"
Ред 278 ⟶ 277:
| || Јан || Феб || Мар || Апр || Мај || Јун || Јул || Авг || Сеп || Окт || Нов || Дек ||
|-
| align="left"|Просечно ниска<br> (°C/°F) || 2&nbsp;°C || 2&nbsp;°C || 5&nbsp;°C || 8&nbsp;°C || 12&nbsp;°C || 16&nbsp;°C || 17&nbsp;°C || 17&nbsp;°C || 14&nbsp;°C || 10&nbsp;°C || 8&nbsp;°C || 5&nbsp;°C
|-
| align="left"|Просечно висока<br> (°C/°F) || 12&nbsp;°C || 12&nbsp;°C || 15&nbsp;°C || 18&nbsp;°C || 23&nbsp;°C || 28&nbsp;°C || 31&nbsp;°C || 31&nbsp;°C || 27&nbsp;°C || 23&nbsp;°C || 27&nbsp;°C || 14&nbsp;°C
|-
| align="left"|Влажност во % || 71 || 69 || 68 || 69 || 70 || 62 || 57 || 57 || 64 || 67 || 75 || 73
Ред 294 ⟶ 293:
[[File:Golden_eagle_(13434882845).jpg|thumb|right|[[Златен орел]], национален симбол на земјата.]]
[[File:Gjiri_Skaloma_Beget._Karaburun.jpg|thumb|left|Карабурун-Сазан има крајбрежје на Јадранот и Јонското Море.]]
Албанија поседува исклучително богата и контрастна биолошка разновидност, благодарение на нејзината географска локација во центарот на Средоземното Море и големата разновидност во нејзините климатски, геолошки и хидролошки услови<ref>{{cite web |title=Mediterranean Basin Biodiversity Hotspot |url=https://www.cepf.net/sites/default/files/mediterranean-basin-2017-ecosystem-profile-english_0.pdf |website=cepf.net |pages=1–339 |language=English |date=July 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=BIODIVERSITY IN ALBANIA REPORT ON NATIONAL SITUATION OF BIODIVERSITY IN ALBANIA|url=http://macfungi.webs.com/Fungi-Albanici/Report%20on%20National%20Situation%20of%20Biodiversity%20in%20Albania.pdf|website=macfungi.webs.com|page=2|language=English}}</ref>. Нејзината биолошка разновидност е зачувана во 14 национални паркови, 1 морски парк, 1 биосферен резерват и 786 заштитени подрачја од различни категории<ref>{{cite web |title=Albania's Biodiversity and Protected Areas An Executive Summary |url=http://www.al.undp.org/content/dam/albania/docs/short_report_design.pdf |website=al.undp.org |language=English }}</ref>.
 
Поради оддалеченоста, планините и ридовите се состојат со шуми, дрвја и треви кои се од суштинско значење за животот за широк спектар на животни, меѓу другото, за двете од најпознатите иконски загрозени видови во земјата, [[рис|рисот]]от и [[кафеава мечка|кафеавата мечка]], како [[дива мачка]], [[сив волк]], [[црвена лисица]], [[златен чакал]] и египетскиот мршојадец и [[златен орел]], националното животно во земјата<ref>{{cite web|author1=[[Ministry of Tourism and Environment (Albania)|Ministry of Tourism and Environment]]|title=FIFTH NATIONAL REPORT OF ALBANIA TO THE UNITED NATIONS CONVENTION ON BIOLOGICAL DIVERSITY (CBD)|url=https://www.cbd.int/doc/world/al/al-nr-05-en.pdf|website=cbd.int|page=4|language=English}}</ref><ref>{{cite web|author1=UNECE|title=Albania Environmental Performance Reviews|url=http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/epr/epr_studies/AlbaniaII.pdf|website=unece.org|page=141|language=English}}</ref><ref>{{cite web |title=On the status and distribution of the large carnivores (Mammalia: Carnivora) in Albania |url=http://www.catsg.org/balkanlynx/07_library/7_2_publications/Pdfs/Bego_2000_Status_and_distribution_of_large_carnivores_in_Albania.pdf |website=catsg.org |location=Tirana |page=4 |language=English }}</ref><ref>{{cite web |title=Die potentielle Verbreitung der Wildkatze (Felis silvestris silvestris) in Österreich als Entscheidungsgrundlage für weitere Schutzmaßnahmen |url=https://www.wildkatze-in-oesterreich.at/pages_file/de/62/Habitateignung-Felis-silvestris-silvestris-Da-sarah-friembichler.pdf |website=wildkatze-in-oesterreich.at |location=Salzburg |page=19 |language=German}}</ref>.
 
Мочуриштата и езерата се особено важни за [[Розово фламинго|розовото фламинго]], [[Мал корморан|малиот корморан]] и исклучително ретката птица на земјата, [[далматински пеликан|далматинскиот пеликан]]<ref>{{cite web|author1=Protection and Preservation of Natural Environment in Albania|title=Albanian Nature|url=http://www.ppnea.org/albanian_nature.html|website=ppnea.org|language=English|access-date=4 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831152920/http://ppnea.org/albanian_nature.html|archive-date=31 August 2018|dead-url=yes|df=dmy-all}}</ref>.
 
Околу 3.500 различни видови растенија може да се најдат во Албанија. Земјата има богата традиција на билни и медицински практики. Најмалку 300 растенија што растат локално се користат за подготовка на билки и лекови<ref>{{cite web |author=[[Ministry of Environment (Albania)|Ministry of Environment]] |title=GAP ANALYSIS FOR NATURE PROTECTION LEGAL ACTS ON WILD FAUNA CONSERVATION AND HUNTING (Albania) |url=https://www.al.undp.org/content/dam/albania/docs/FINAL%20GAP.pdf |website=al.undp.org |pages=86–99 |language=English |access-date=4 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181014204539/https://www.al.undp.org/content/dam/albania/docs/FINAL%20GAP.pdf |archive-date=14 October 2018 |dead-url=yes |df=dmy-all }}</ref>. Дрвјата во шумите главно се состојат од ела, даб, бука и бор.
Ред 305 ⟶ 304:
 
=== Административна поделба ===
Албанија е поделена на 12 административни области (''Qark'' или ''Prefekturë''). Од јуни 2015, овие области понатаму се поделени на 61 општина (''Bashkia'').
 
{| align=center style="background:none;" cellspacing="3px"
Ред 353 ⟶ 352:
[[File:Tirana, consiglio dei ministri, 02.JPG|thumb|right|Официјалната резиденција на премиерот на Албанија.]]
 
Албанија е парламентарна [[уставна република]] и [[суверена држава]] чија политика функционира утврдена со уставот во кој претседателот функционира како шеф на државата и премиерот како шеф на владата<ref name="kushtetuta">{{cite web |authorlink1=OSCE |title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41888?download=true |website=osce.org |pages=1–3 |language=English |format=PDF}}</ref>.
 
Владата се заснова на поделба и балансирање на овластувањата меѓу законодавната, судската и извршната власт<ref name="kushtetuta"/>. Законодавната власт ја држи парламентот и се избира на секои четири години преку систем на пропорционална застапеност на партиите од страна на албанскиот народ врз основа на слободно, еднакво, универзално и периодично избирачко право со тајно гласање<ref name="kushtetuta"/>.
Ред 359 ⟶ 358:
Граѓанското право, кодифицирано и базирано на Кодексот на Наполеон, е поделено помеѓу судовите со редовна граѓанска и кривична надлежност и управните судови. Судската власт е доверена до Врховниот суд, Уставниот суд, Апелациониот суд и Административниот суд<ref>{{cite web |title=LAW Nr. 8436, dated 28 December 1998 ON THE ORGANIZATION OF THE JUDICIAL POWER IN THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41891?download=true |website=osce.org |pages=1–12 |language=English |format=PDF}}</ref>. Спроведувањето на законот во земјата е првенствено одговорност на албанската полиција, главната и најголемата државна агенција за спроведување на законот. Ги спроведува речиси сите општите полициски должности, вклучително и кривични истраги, патрола, сообраќајна полиција и гранична контрола.
 
Извршната власт ја извршуваат претседателот и премиерот, при што моќта на претседателот е многу ограничена. Претседателот е врховен командант на војската и претставник на единството на албанскиот народ<ref name="president">{{cite web |authorlink1=OSCE |title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41888?download=true |website=osce.org |pages=17–19 |language=English |format=PDF}}</ref>. Мандатот на претседателот зависи од довербата на парламентот и се избира за петгодишен мандат од парламентот со мнозинство од три петтини од сите негови членови. Премиерот, назначен од претседателот и одобрен од парламентот, е овластен да формира кабинет. Кабинетот е главно составен од премиерот, вклучително и неговите заменици и министри<ref name="prime minister">{{cite web |authorlink1=OSCE |title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA |url=https://www.osce.org/albania/41888?download=true |website=osce.org |pages=19–21 |language=English |format=PDF}}</ref>.
 
===Надворешни односи===
Ред 374 ⟶ 373:
[[File:Albanian special operations forces, provide security as Afghan Border Police (ABP) break ground on a new checkpoint in the district of Spin Boldak, Kandahar province, Afghanistan, March 25, 2013 130325-A-MX357-127.jpg|thumb|right|Албански војници во Авганитан]]
 
Албанските вооружени сили се состојат од копнени, воздушни и поморски сили и ги сочинуваат воените и паравоените сили на земјата. Тие се предводени од врховен командант под надзор на Министерството за одбрана и од страна на претседателот како врховен командант за време на војната, но во време на мир неговите овластувања се извршуваат преку премиерот и министерот за одбрана<ref name="constitution">{{cite constitution |article=169 |section=1 |country=Albania |language=|ratified=28 November 1998 |url=http://www.osce.org/albania/41888 |accessdate=6 July 2016 }}</ref>.
 
Главната цел на вооружените сили на Албанија е одбрана на независноста, суверенитетот и територијалниот интегритет на земјата, како и учество во хуманитарни, борбени, неборбени и операции за поддршка на мирот. Воената служба е доброволна од 2010 година, на возраст од 19 години, што претставува законска минимална возраст за службата<ref>{{cite web|title=Albania to end conscription by 2010|url=https://www.wri-irg.org/node/745|website=wri-irg.org|language=English|date=22 August 2008}}</ref><ref>{{cite web|title=Albania Military 2017|url=http://www.theodora.com/wfbcurrent/albania/albania_military.html|website=theodora.com}}</ref>.
 
Албанија се залага за зголемување на учеството во мултинационалните операции<ref>{{cite web|author1=[[Ministry of Defence (Albania)|Ministry of Defence]]|title=Engagement Policy and evidence of AAF participation in PK missions|url=http://www.mod.gov.al/arkiv/eng/index.php?option=com_content&view=article&id=902:politika-e-angazhimit-dhe-evidenca-e-pjesemarrjes-se-farsh-ne-misione-paqeruajtese-dhe-luftarake-te-drejtuara-nga-nato-be-dhe-okb&catid=197:misione-nderkombetare&Itemid=588|website=mod.gov.al|language=English}}</ref>. Од падот на комунизмот, земјата учествувала во шест меѓународни мисии, но учествувала само во една мисија на Обединетите нации во Грузија со испраќање на 3 воени набљудувачи. Од февруари 2008 година, Албанија официјално учествувала во операцијата на НАТО во Средоземното Море<ref>[http://www.nato.int/isminor sues/active_endeavour/index.html Operation Active Endeavour]. nato.int {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110830210539/http://www.nato.int/issues/active_endeavour/index.html |date=30 August 2011 }}</ref>. Била поканета да се приклучи на НАТО на 3 април 2008 година, а таа станала полноправна членка на [[2 април]] [[2009]] година<ref>{{cite web|title=Albania membership Nato |publisher=NATO |url=http://www.nato.int/issues/nato_albania/evolution.html |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728003727/http://www.nato.int/issues/nato_albania/evolution.html |archivedate=28 July 2011 }}</ref>.
 
Албанија го намалила бројот на активни трупи од 65.000 во 1988 година на 14.500 во 2009 година<ref>{{cite news | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1935630.stm |work=BBC News |title=Albania sells off its military hardware | date=17 April 2002}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2008/08/21/feature-03 |title=Albania to abolish conscription by 2010 |publisher=SETimes.com |date=21 August 2008 |accessdate=29 December 2009}}</ref>. Војската сега главно се состои од мала флота на авиони и морски бродови. Во 1990-тите, земјата изгубила огромни количини на застарени хардвери од [[Кина]], како што се тенкови. Зголемувањето на воениот буџет бил еден од најважните услови за интеграција во НАТО. Воените трошоци обично се ниски. Од 1996 година, воените трошоци се проценети на 1,5% од БДП на земјата, достигнувајќи го својот врв во 2009 година со 2%<ref>{{cite web|title=Albanian military expenditure as % of GDP|url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=ms_mil_xpnd_gd_zs&idim=country:ALB&dl=en&q=military+expenditure+of+albania#!ctype=l&strail=false&bcs=d&nselm=h&met_y=ms_mil_xpnd_gd_zs&scale_y=lin&ind_y=false&rdim=region&idim=country:ALB&ifdim=region&dl=en&ind=false|publisher=World Bank}}</ref>.
Ред 413 ⟶ 412:
===Туристички сектор===
 
[[File:Gjipe_beach,_Albania.JPG|thumb|210px|[[Карабурун]] во јужниот дел на Албанија, каде што [[Јадранско Море]] се среќава со [[Јонско Море]]]]
[[File:Lake Koman Albania 2016.jpg|thumb|right|210px|Езерото Коман Фери е многу популарно фериботско возење во Јужна Европа]]
 
Значаен дел од националниот приход во Албанија произлегува од туризмот. Во [[2014]] година, туризмот директно учествувал со 6% од БДП, иако вклучувањето на индиректните придонеси ја зголемило пропорцијата на нешто повеќе од 20%<ref>{{Cite report |author= Rochelle Turner|display-authors= et al. |year= 2015 |title= Travel & Tourism: Economic Impact 2015: Albania |url= http://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/countries-2015/albania2015.pdf |location= London |publisher= [[World Travel & Tourism Council]] |accessdate= 17 October 2016 }} See p.&#8239;1.</ref>. Албанија имала околу 4,2 милиони посетители во [[2012]] година, главно од соседните земји и Европската Унија. Во [[2011]] година, Албанија била препорачана како врвна туристичка дестинација, од страна на ''Lonely Planet''<ref name="Lonely Planet's top 10">{{cite web|url=http://www.lonelyplanet.com/albania/travel-tips-and-articles/76164 |title=Lonely Planet's top 10 countries for 2011&nbsp;– travel tips and articles&nbsp;– Lonely Planet |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101104050258/http://www.lonelyplanet.com/albania/travel-tips-and-articles/76164 |archivedate=4 November 2010 |deadurl=no |accessdate=7 August 2013 |df=dmy }}</ref>. Во [[2014]] година, Албанија била номинирана како четврта глобална туристичка дестинација од страна на [[Њујорк тајмс]]<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2014/01/10/travel/2014-places-to-go.html?_r=0|title=52 Places to Go in 2014 |work=The New York Times|date=5 September 2014}}</ref>. Бројот на туристите е зголемен за 200% во [[2014]] година.
 
Најголемиот дел од туристичката индустрија е концентриран по должината на [[Јадранско Море]] и [[Јонско Море]]. Вториот има најубави и чисти плажи и често се нарекува [[Албанска ривиера]]. Албанското крајбрежје има значителна должина од 360 километри. Брегот има посебен карактер, бидејќи е богат со песочни плажи, пештери, заливи, покриени заливи, лагуни, и.т.н. Некои делови од ова крајбрежје се многу чисти еколошки, и претставуваат во овие потенцијални неистражени области, ретки за медитеранската област<ref>{{cite web|url=http://albania.al/explore/natural-heritage/coast-line |title=Coastline &#124; Visit Albania &#124; The Official website of Albanian Tourism |publisher=Albania.al |accessdate=15 August 2014}}</ref>.
 
Зголемувањето на странските посетители е драматично. Албанија имала само 500.000 посетители во 2005 година, додека во 2012 година имала околу 4,2 милиони - зголемување од 740% за само 7 години. Неколку од главните градови во земјата се наоѓаат по должината на чистите морски брегови на Јадранското и Јонското Море. Како важно место на Балканскиот Полуостров, постојано растечката патна мрежа на Албанија обезбедува удобно поврзување до своите соседи на север, југ, исток и запад. Албанија е во непосредна близина на сите главни европски метрополи со кратки летови од два или три часа кои се достапни секојдневно. Туристите можат да го видат и да го доживеат древното минато на Албанија и традиционалната култура<ref>{{cite web|url=http://albania.al/about-albania |title=About Albania &#124; Visit Albania &#124; The Official website of Albanian Tourism |publisher=Albania.al |accessdate=15 August 2014}}</ref>.
Ред 444 ⟶ 443:
[[File:Trans Adriatic Pipeline.png|210px|thumb|right|ТАП рута од Кипој, Грција преку Фиер, Албанија до Сан Фоча, Италија.]]
 
Изградбата на нафтоводот АМБО од 1,2 милијарди долари било планирано да започне во 2007 година. Ова ќе го поврзе бугарското пристаниште во Бугарија со пристаништето [[Валона]] во Албанија. Се очекува дека секој ден ќе се испорачува по 750.000 барели. Меѓутоа, се чини дека постои поголема веројатност да започне Транс-Јадранскиот гасовод. Рутата на Транс Јадранскиот гасовод низ Албанија е околу 215 километри на копно и 37 км на копно во албанскиот дел од Јадранското Море. Започнува во [[Кендер Билиш]] во регионот Корча на албанската граница со [[Грција]] и пристигнува на јадранскиот брег, на 17 километри северо-западно од Фиер, на 400 метри од копното. Компресорската станица ќе биде изградена близу Фиер, а во близина на Билиште планиран е дополнителен компресор, а капацитетот треба да се прошири до 20 милијарди кубни метри (bcm). Осум вентилски станици и една депониска станица ќе бидат изградени долж нејзината маршрута. Во планинските области ќе се градат околу 51 км нови патишта, додека 41 км од постојните патишта ќе бидат надградени, 42 мостови ќе бидат реновирани и изградени три нови мостови. Во летото 2015 година, ТАП започнал со изградба и реновирање на пристапни патишта и мостови долж трасата на цевководот во Албанија. Работата се очекувало да биде завршена во [[2016]] година.<ref name="tap-ag.com">https://www.tap-ag.com/the-pipeline/building-the-pipeline/in-albania</ref>.
 
===Нафта===
Ред 454 ⟶ 453:
 
[[File:Albania_demography.svg|thumb|Демографски податоци за населението на земјата]]
Населението на Албанија, како што е дефинирано од Институтот за статистика, во 2016 година било проценето на приближно 2,886,026<ref>{{cite web |url=http://www.instat.gov.al/media/322941/press_release_population_of_albania_1_january_2016.pdf |title=Population of Albania |accessdate=2017-06-02 |deadurl=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171015202133/http://www.instat.gov.al/media/322941/press_release_population_of_albania_1_january_2016.pdf |archivedate=15 October 2017 |df=dmy-all }}</ref>. Вкупната стапка на [[фертилитет]] во земјата од 1.51 деца родени по жена е една од најниските во светот<ref name="CIA demography">{{cite web|title=Albania|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|website=cia.gov|language=English}}</ref>. Неговата густина на населеност изнесува 259 жители по квадратен километар. Вкупниот животен век при раѓање е 78,5 години; 75,8 години за мажи и 81,4 години за жени<ref name="CIA demography"/>. Земјата е 8-та најнаселена земја на [[Балкан|Балканот]]от и е рангирана како 137-та најнаселена земја во светот. Населението во земјата постојано се зголемувало од 2,5 милиони во 1979 година до 1989 година, кога достигнало највисоко ниво од 3,1 милиони<ref>{{cite web|author1=[[Institute of Statistics (Albania)|Institute of Statistics of Albania]]|title=Albania Population and Population dynamics new demographic horizons?|url=https://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/wphc/Albania/03-analysis.pdf|website=unstats.un.org|page=25|language=English}}</ref>. Се предвидува дека населението не треба да го достигне својот врв до 2031 година, во зависност од фактичката стапка на наталитет и нивото на миграцијата<ref>{{cite web|author1=[[Institute of Statistics (Albania)|Institute of Statistics of Albania]]|title=Albania Population Projections 2011–2031|url=http://www.instat.gov.al/media/2964/population_projections_2011-2031.pdf|website=instat.gov.al|page=37|language=English}}</ref>.
 
Објаснувањето за скорешното намалување на населението е падот на комунизмот во Албанија. Падот бил обележан со голема економска масовна емиграција од Албанија во [[Грција]], [[Италија]] и [[САД]]. 40 години изолација од светот, во комбинација со нејзината катастрофална економска, социјална и политичка ситуација, го предизвикало овој егзодус. Надворешната миграција била забранета целосно за време на комунистичката ера, додека внатрешната миграција била доста ограничена. Најмалку 900.000 луѓе ја напуштиле Албанија во овој период, околу 600.000 од нив се населиле во Грција<ref>"[http://www.migrationinformation.org/Profiles/display.cfm?ID=239 Albania: Looking Beyond Borders]". Migration Policy Institute.</ref>. Миграцијата влијаела врз внатрешната дистрибуција на населението во земјата. Се намалила особено на север и на југ, а се зголемила во центарот во градовите [[Тирана]] и [[Драч]]. Според статистиката на Институтот за статистика (INSTAT) од 1 јануари 2015 година, населението во Албанија изнесувало 2.893.005<ref name="Statistics">{{cite web |publisher=Republic of Albania Institute of Statistics |title=Population of Albania 1 January 2016 |url=http://www.instat.gov.al/al/themes/popullsia/publications/books/2016/popullsia-e-shqipërisë,-1-janar-2016.aspx |access-date=29 June 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170713221549/http://www.instat.gov.al/al/themes/popullsia/publications/books/2016/popullsia-e-shqip%C3%ABris%C3%AB,-1-janar-2016.aspx |archive-date=13 July 2017 |dead-url=yes |df=dmy-all }}</ref>.
Ред 487 ⟶ 486:
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left|'''[[Елбасан]]''' || 77,075 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left|'''[[Кукуш (Албанија)|Кукуш]]''' || 16,719
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left|'''[[Фиер]]''' || 55,845 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left|'''[[Патос (град)|Патос ]]''' || 15,937
|-
|style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left|'''[[Горица (Албанија)|Корча]]''' || 51,152 ||style="text-align:center; background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left|'''[[Леска (Албанија)|Леж]]''' || 15,510
Ред 506 ⟶ 505:
Прашањата за етничка припадност се деликатна тема и предмет на дебата. Спротивно на официјалните статистички податоци кои покажуваат над 97 проценти албанско мнозинство во земјата, малцинските групи (како што се Грците, Македонците, Црногорците, Ромите и Ароманите) често ги оспоруваат официјалните бројки, тврдејќи дека се поголем процент од населението во земјата. Според спорениот попис од 2011 година, етничката припадност е следна: Албанци 2,312,356 (82,6% од вкупниот број), Грци 24,243 (0,9%), Македонци 5,512 (0,2%), Црногорци 366 (0,01%), Ароманци 8,266 (0,30%), Роми 8,301 (0,3%), балкански Египќани 3,368 (0,1%), други етнички групи 2,644 (0,1%), нема пријавена етничка припадност 390,938 (14,0%), а нерелевантни 44,144 (1,6%)<ref name="Population and Housing Census 2011"/>. За квалитетот на конкретните податоци, Советодавниот комитет за Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства изјавил дека „резултатите од пописот треба да се гледаат со најголема претпазливост и ги повикува властите да не се потпираат исклучиво на податоците за собраните државјани за време на пописот во одредувањето на нејзината политика за заштита на националните малцинства“<ref>{{cite web|title=Third Opinion on Albania adopted on 23 November 2011|url=https://rm.coe.int/168008c633|publisher= Advisory Committee on the Framework for the Protection of National Minorities|accessdate=29 June 2017}}</ref>.
 
Албанија признава девет национални или културни малцинства: грчки, македонски, влашки, црногорски, српски, ромски, египетски, босански и бугарски народи<ref>{{cite news|last1=staff|title=Albania has Recognized the Bulgarian Minority in the Country|url=http://www.novinite.com/articles/184224/Albania+has+Recognized+the+Bulgarian+Minority+in+the+Country|accessdate=4 December 2017|work=novinite.com|agency=Sofia News Agency|date=12 October 2017}}</ref>. Други албански малцинства се [[Горанци]], [[Аромани]] и [[Евреи]].<ref>{{cite web|author=United Nations High Commissioner for Refugees |url=http://www.unhcr.org/refworld/country,,,COUNTRYPROF,ALB,,4954cdfe1a,0.html |title=World Directory of Minorities and Indigenous Peoples&nbsp;– Albania : Overview |publisher=UNHCR |date=11 May 2005 |accessdate=5 May 2013}}</ref>. Што се однесува до Грците, „''тешко е да се знае колку Грци има во Албанија''“. Проценките се разликуваат меѓу 60.000 и 300.000 етнички Грци во Албанија. Според Ијан Џефрис, поголемиот дел од западните извори го ставаат бројот на околу 200.000. Тезата за 300.000 е поддржана од грчката влада<ref name="RFE/RL Research Report: Weekly Analyses from the RFE/RL Research Institute">{{cite book|title=RFE/RL Research Report: Weekly Analyses from the RFE/RL Research Institute|url=https://books.google.com/books?id=RxgkAQAAIAAJ|accessdate=22 December 2012|year=1993|publisher=Radio Free Europe/Radio Liberty, Incorporated|quote=Albanian officials alleged that the priest was promoting irredentist sentiments among Albania's Greek minority&nbsp;– estimated at between 60,000 and 300,000.}}</ref><ref name="BideleuxJeffries2006">{{cite book|author1=Robert Bideleux|author2=Ian Jeffries|title=The Balkans: A Post-Communist History|url=https://books.google.com/books?id=5jrHOKsU9pEC&pg=PA49|accessdate=6 September 2013|date=15 November 2006|publisher=Routledge|isbn=978-0-203-96911-3|page=49|quote=The Albanian government claimed that there were only 60,000, based on the biased 1989 census, whereas the Greek government claimed that there were upwards of 300,000. Most Western estimates were around the 200,000 mark&nbsp;...}}</ref><ref name="Ramet1998">{{cite book|author=Sabrina P. Ramet|title=Nihil Obstat: Religion, Politics, and Social Change in East-Central Europe and Russia|url=https://books.google.com/books?id=ZvMi6paTOlcC&pg=PA222|accessdate=6 September 2013|year=1998|publisher=Duke University Press|isbn=978-0-8223-2070-8|page=222|quote=that between 250,000 and 300,000 Orthodox Greeks reside in Albania}}</ref><ref name="Jeffries2002">{{cite book|author=Ian Jeffries|title=Eastern Europe at the Turn of the Twenty-first Century: A Guide to the Economies in Transition|url=https://books.google.com/books?id=L7PBtDujYt0C&pg=PA69|accessdate=6 September 2013|year=2002|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-23671-3|page=69|quote=It is difficult to know how many ethnic Greeks there are in Albania. The Greek government, it is typically claimed, says that there are around 300,000 ethnic Greeks in Albania, but most Western estimates are around the 200,000 mark.}}</ref><ref name="Publications2008">{{cite book|author=Europa Publications|title=The Europa World Year Book 2008|url=https://books.google.com/books?id=Oabsu05rJNoC|accessdate=22 December 2012|date=24 June 2008|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-85743-452-1|quote=&nbsp;and Greece formally annulled claims to North Epirus (southern Albania), where there is a sizeable Greek minority.&nbsp;... strained by concerns relating to the treatment of ethnic Greeks residing in Albania (numbering an estimated 300,000)&nbsp;...}}</ref>. [[„Светска книга на факти“ на ЦИА|Светската книга на факти]] од ЦИА го проценува грчкото малцинство на 0,9% од вкупното население<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html|title=Albania|publisher=CIA |accessdate=13 September 2014}}</ref>. [[Стејт департментот]] го проценува на 1,17% и 0,23% за другите малцинства<ref>{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/3235.htm|title=Albania|work=U.S. Department of State|accessdate=13 September 2014}}</ref>.
 
Македонските и некои грчките малцински групи остро го критикуваа членот 20 од Законот за пописот, според кој парична казна од 1.000 американски долари ќе му се изрече на секој кој ќе прогласи етничка припадност освен она што е наведено на неговиот или нејзиниот извод од матичната книга на родените. Ова претставува обид да се заплашат малцинствата во прогласувањето на албанската етничка припадност, според кои албанската влада изјавила дека ќе го затвори секој кој не учествува во пописот или одбива да ја објави својата етничка припадност<ref>{{cite web|title=Macedonians and Greeks Join Forces against Albanian Census |url=http://www.balkanchronicle.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1364:macedonians-and-greeks-join-forces-against-albanian-census&catid=83:balkans&Itemid=460 |publisher=balkanchronicle |accessdate=24 September 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120112095639/http://www.balkanchronicle.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1364%3Amacedonians-and-greeks-join-forces-against-albanian-census&catid=83%3Abalkans&Itemid=460 |archivedate=12 January 2012 }}</ref>. Одговорниот министер изјавил дека „''албанските граѓани ќе можат слободно да ја изразат својата етничка и верска припадност и мајчин јазик, но тие не се принудени да одговорат на овие чувствителни прашања''“<ref>{{cite news|title=Albania passes census law|url=http://macedoniaonline.eu/content/view/18561/2/|newspaper=MINA}}</ref>. Измените што се критикувани не вклучуваат затворање или присилно прогласување на етничка припадност или религија; се предвидува само парична казна што може да биде укината од страна на судот<ref>{{cite web|title=Census Legislation|url=http://census.al/census2011/Legislation.aspx?lang=en}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.instat.gov.al/media/151356/aw_nr_10_442__date_7.7.2011pdf.pdf |title=ÿþMicrosoft Word&nbsp;– Law Nr 10442 date 07.07.2011.doc |accessdate=25 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130509014821/http://www.instat.gov.al/media/151356/aw_nr_10_442__date_7.7.2011pdf.pdf |archive-date=9 May 2013 |dead-url=yes |df=dmy-all }}</ref>.
Ред 532 ⟶ 531:
Албанскиот јазик е [[јазик]] што го говорат приближно околу 6 милиони луѓе, првенствено во Албанија, [[Косово]], [[Србија]], [[Црна Гора]], [[Република Македонија|Македонија]], но исто така и во некои други [[балкан]]ски држави, како и од стари доселенички групи во [[Калабрија]], [[Италија]]. Јазикот е еден, посебен огранок на [[Индоевропски јазици|Индоевропското јазично семејство]]. Денешниот албански јазик како стандардна форма го има [[дијалект]]от на [[Тоски]]те, наспроти дијалектот на [[Геги]]те кој и покрај стандардизацијата се уште масовно го користат гегскиот дијалект во Косово и делови на Македонија. Впрочем, се уште постои несогласување околу стандардизацијата на албанскиот јазик, а некои бараат повторна стандардизација во која би биле вклучени повеќе елементи од гегскиот дијалект. Постои и залагање во Косово да се земе како стандардна форма гегскиот дијалект со што албанскиот јазик би станал еден јазик со два официјални дијалекти. Инаку, лексичкиот фонд е главно [[Латински јазик|латински]], [[Италијански јазик|италијански]], [[Романски јазик|романски]], [[Грчки јазик|грчки]], [[Македонски јазик|македонски]], [[Српски јазик|српски]] и [[Турски јазик|турски]].
 
Грчкиот јазик е вториот најизразен јазик во земјата, со 0,5 до 3% од населението што го зборува како прв јазик<ref>{{cite web |title=What Languages Are Spoken In Albania? |url=https://www.worldatlas.com/articles/what-languages-are-spoken-in-albania.html |website=WorldAtlas |language=en}}</ref><ref name="SecondMostSpokenLanguage">{{cite web|title=The Second Most Spoken Languages Around the World |url=http://graduate.olivet.edu/news-events/news/second-most-spoken-languages-around-world|publisher=Kathimerini|accessdate=12 June 2017|quote=.5% speak it as first language.}}</ref><ref name="kathimerini">{{cite web|title=The Greek language is widely spoken in Albania (H Ελληνική γλώσσα γίνεται καθομιλουμένη στην Αλβανία)|url=http://www.kathimerini.gr/138922/article/epikairothta/politikh/h-ellhnikh-glwssa-ginetai-ka8omiloymenh-sthn-alvania|publisher=Kathimerini|accessdate=12 June 2017}}</ref> и со две третини од главно албански семејства кои имаат барем еден член кој зборува грчки, а повеќето од нив го научиле во посткомунистичката ера поради приватните училишта или миграција во Грција. Надвор од малата одредена малцинска област на југ, учењето на грчки било забрането за време на комунистичката ера<ref>{{cite book|last1=Bugajski|first1=Janusz|title=Ethnic politics in Eastern Europe : a guide to nationality policies, organizations, and parties|date=1995|publisher=M.E. Sharpe|location=Armonk, N.Y.|isbn=9781563242823|page=268|edition=With a new postscript.|url=https://books.google.com/?id=PXScAJFQFloC&pg=PA269&q=%22the%20stalinist%20regime%20of%20Enver%20Hoxha%20imposed%20a%20ruthless%20dictatorship%20in%20the%20country%20the%20lasted%20with%20little%20respite%20%22|quote="The stalinist regime of Enver Hoxha imposed a ruthless dictatorship in the country the lasted with little respite{{nbsp}}..."}}</ref>. Од [[2003]] година, грчкиот јазик се нуди на повеќе од 100 приватни центри низ цела Албанија и во приватно училиште во Тирана, прво од ваков вид надвор од Грција.<ref name="kathimerini"/>
 
Во последниве години, намалувањето на бројот на ученици во училиштата посветени на грчкото малцинство предизвикало проблеми за наставниците<ref>{{cite web|title=Përqëndrimi shkollave të minoritetit dhe kundërshtitë e saj|url=http://dw.com/sq/p%C3%ABrq%C3%ABndrimi-shkollave-t%C3%AB-minoritetit-dhe-kund%C3%ABrshtit%C3%AB-e-saj/a-5484830|publisher=DW|year=2010}}</ref>. Грчкиот јазик го зборува важен процент во јужниот дел на земјата, поради културни и економски врски со соседна Грција<ref>{{cite book|last1=Nitsiakos|first1=Vasilēs G.|title=Balkan Border Crossings: Second Annual of the Konitsa Summer School|date=2011|publisher=LIT Verlag Münster|isbn=9783643800923|page=150|url=https://books.google.gr/books?id=A6HEpazarccC&pg=PA150|language=en|quote=in the Albanian south... The Greek language is spoken by an important percentage of the Albanians of the south.}}</ref>. Во студијата спроведена во [[2017]] година од Инстат, статистичка агенција на албанската влада, 39,9% од 25-64 години користиле барем еден странски јазик, со англиски јазик на прво место од 40,0%, потоа италијански со 27,8% и грчки со 22,9%
Ред 557 ⟶ 556:
[[File:Great Mosque of Durres 2016 Albania.jpg|thumb|Џамија во Драч.]]
 
Во времето кога Албанија била дел од [[Османлиска империја|Османлиската империја]], поголемиот дел од населението го сочинувале [[муслимани]]. Со прогласувањето на независност во [[1912]] година од [[Османлиска империја|Осанлиската империја]], верскиот идентитет во Албанија постојано до денес се менувал. Ова најмногу се должи на комунистичкиот режим од [[1944]] до [[1991]], кога режимот на [[Енвер Хоџа]] ја прогласи државата за атеистичка, како единствена во светот. По падот на комунизмот во [[1991]] година, во Албанија се зголемил бројот на [[христијанство|христијаните]]. [[Римокатоличка црква|Римокатоличката црква]] има свое претставништво во градот [[Скадар]]. Од друга страна постојат и голем број на џамии, како една од најпознатите е џамијата во [[Драч]]. ▼
 
Албанија е секуларна држава без официјална религија, при што слободата на религијата е уставно право<ref>{{cite web|title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA|url=http://www.osce.org/albania/41888?download=true|website=osce.org|page=2|language=English|format=PDF}}</ref>. Пописот во 2011 година, за прв пат од [[1930]] година, опфаќал опционално отворено прашање за религијата; Пописот регистрирал мнозинство муслимани (58,79%), меѓу кои: Сунити (56,70%) и Бекташи муслимани (2,09%). Христијаните, кои сочинуваат 16,92% од населението, вклучуваат [[Католици]] (10,03%) , [[Православни]] (6,75%) и [[Евангелизам|евангелистички протестанти]] (0,14%)<ref name="Religion">{{cite web |url=http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf |title=Presentation of the main results of the Census of Population and Housing 2011. |accessdate=15 August 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170326091156/http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf |archivedate=26 March 2017 |df=dmy-all }}</ref>. [[Атеисти|Атеистите]]те се 2,5% од населението, 5,49% не биле религиозни, додека 13,79% не сакале да одговорат<ref name="Religion"/>.▼
▲Во времето кога Албанија била дел од [[Османлиска империја|Османлиската империја]], поголемиот дел од населението го сочинувале [[муслимани]]. Со прогласувањето на независност во [[1912]] година од [[Османлиска империја|Осанлиската империја]], верскиот идентитет во Албанија постојано до денес се менувал. Ова најмногу се должи на комунистичкиот режим од [[1944]] до [[1991]], кога режимот на [[Енвер Хоџа]] ја прогласи државата за атеистичка, како единствена во светот. По падот на комунизмот во [[1991]] година, во Албанија се зголемил бројот на [[христијанство|христијаните]]. [[Римокатоличка црква|Римокатоличката црква]] има свое претставништво во градот [[Скадар]]. Од друга страна постојат и голем број на џамии, како една од најпознатите е џамијата во [[Драч]].
 
Христијанството е втората најголема религија во државата. Точниот број на верници по религија не е познат, иако на последниот попис имало таква опција. Така бројот на [[Христијани]]те, и [[Муслимани]]те за државата варира од извор до извор. Покрај [[Албанци]]те, Христијаните во државата ги опфаќаат и [[Македонци]]те, [[Грци]]те, [[Црногорци]]те и [[Власи]]те. Христијанството била доминантна религија во Албанија до доаѓањето на [[Турци]]те на Балканскиот полуостров. За време на [[Отоманското Царство]], голем број од христијаните биле исламизирани и така религијата станала поголема во однос на другите. [[Исламизирање]]то било особено успешно меѓу Албанците и Македонците од североисточна и источна Албанија ([[Торбеши]]). ▼
▲Албанија е секуларна држава без официјална религија, при што слободата на религијата е уставно право<ref>{{cite web|title=1998 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF ALBANIA|url=http://www.osce.org/albania/41888?download=true|website=osce.org|page=2|language=English|format=PDF}}</ref>. Пописот во 2011 година, за прв пат од [[1930]] година, опфаќал опционално отворено прашање за религијата; Пописот регистрирал мнозинство муслимани (58,79%), меѓу кои: Сунити (56,70%) и Бекташи муслимани (2,09%). Христијаните, кои сочинуваат 16,92% од населението, вклучуваат [[Католици]] (10,03%) , [[Православни]] (6,75%) и [[Евангелизам|евангелистички протестанти]] (0,14%)<ref name="Religion">{{cite web |url=http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf |title=Presentation of the main results of the Census of Population and Housing 2011. |accessdate=15 August 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170326091156/http://www.instat.gov.al/media/177358/njoftim_per_media_-_fjala_e_drejtorit_te_instat_ines_nurja_per_rezultatet_finale_te_census_2011.pdf |archivedate=26 March 2017 |df=dmy-all }}</ref>. [[Атеисти|Атеистите]] се 2,5% од населението, 5,49% не биле религиозни, додека 13,79% не сакале да одговорат<ref name="Religion"/>.
 
▲Христијанството е втората најголема религија во државата. Точниот број на верници по религија не е познат, иако на последниот попис имало таква опција. Така бројот на [[Христијани]]те, и [[Муслимани]]те за државата варира од извор до извор. Покрај [[Албанци]]те, Христијаните во државата ги опфаќаат и [[Македонци]]те, [[Грци]]те, [[Црногорци]]те и [[Власи]]те. Христијанството била доминантна религија во Албанија до доаѓањето на [[Турци]]те на Балканскиот полуостров. За време на [[Отоманското Царство]], голем број од христијаните биле исламизирани и така религијата станала поголема во однос на другите. [[Исламизирање]]то било особено успешно меѓу Албанците и Македонците од североисточна и источна Албанија ([[Торбеши]]).
 
Според пописот од 1930 година, во Албанија живееле 24 Евреи. Во [[1937]] година, на еврејската заедница, која тогаш броела речиси 300, им било доделено службено признание во земјата. Со порастот на [[Нацизам|нацизмот]], голем број германски и австриски Евреи побегнале во Албанија, а албанската амбасада во [[Берлин]] продолжила да издава визи на Евреите до крајот на [[1938]] година, во време кога ниту една друга европска земја не била подготвена да го стори тоа{{sfn|Elsie|2010|p=218}}. Пред почетокот на [[Втората светска војна]], повеќето [[Албанци]] никогаш не имале контакт со Евреите поради малиот број од нив во земјата. Како резултат на тоа, антисемитизмот бил помалку распространет во Албанија отколку во другите земји{{sfn|Mojzes|2011|pp=93–94}}. Пред војната, повеќето албански Евреи најчесто живееле во јужниот дел на земјата. Еврејската заедница во [[Косово]], како дел од [[Кралство Југославија]], броело приближно 500 луѓе{{sfn|Mojzes|2011|p=93}}
Ред 570 ⟶ 568:
 
===Национални симболи===
[[File:Mak.jpg|thumb|right|]]
 
Албанија дели многу симболи поврзани со нејзината историја, култура и верување. Тие ги вклучуваат црвената и црната боја, животни како што се [[Златен орел|златниот орел]] што живее низ целата земја, костими како што се [[фустанела]], [[кече]] и опинга, кои се носат на специјални настани и прослави, растенија, како што се маслинка и [[булка]].
 
[[Знаме на Албанија|Националното знаме на Албанија]] е црвено знаме со црн [[двоглав орел]] во центарот<ref name="Flamuri">{{cite web |author1=[[Center of Official Publications (Albania)|Fletorja zyrtare e Republikës së Shqipërisë]] |title=PËR FORMËN DHE PËRMASAT E FLAMURIT KOMBËTAR, PËRMBAJTJEN E HIMNIT KOMBËTAR, FORMËN DHE PËRMASAT E STEMËS SË REPUBLIKËS TË SHQIPËRISË DHE MËNYRËN E PËRDORIMIT TË TYRE |url=http://www.qbz.gov.al/botime/fletore_zyrtare/2002/PDF-2002/48-2002.pdf |website=qbz.gov.al |location=Tirana |language=Albanian }}</ref>. Тоа е единственото црвено-црно знаме од сите меѓународно признати држави. Се тврди дека потекнува од сличен [[грб]] што го користел [[Скендербег|Ѓорѓија Кастриот - Скендербег]]. Денешното албанско знаме било усвоено на [[7 април]] [[1992]] година, а додека претходните знамиња на социјалистичка [[Албанија]] и Кралство Албанија биле сосема слично со мали детали што биле додавани.<ref>[http://flagspot.net/flags/al.html Знаме на Албанија]</ref>. Грбот на Албанија е официјалниот грб во државата кој е дизајниран според знамето на Албанија. [[Грб на Албанија|Грбот]] е составен од црвен штит со златни граници каде се наоѓа црн двоглав орел, елемент од знамето на Албанија, и над орелот се наоѓа шлемот на Ѓорѓија Скендербег. [[Химна за знамето]] е национална химна на Албанија. Текстот е напишан од албанскиот поет [[Асдрени]] (Александар Ставре Дренова). Химната за првпат била објавена на [[21 април]] [[1912]] година, како песна во ''Слобода на Албанија''. Подоцна била отпечатена во збирката песни од [[Асдрени]] насловена ''Соништа и солзи'' ([[албански јазик|алб.]]) ''Ëndra е lotë''), објавена во [[Букурешт]]. Музиката на химната била напишана од [[Романија|романскиот]] композитор [[Чипријан Порумбеску]], првично за песната ''На нашето знаме пишува Сојуз'' ("Pe-al nostru steag e scris Unire").
 
===Кујна===
Ред 581 ⟶ 579:
Албанската кујна спаѓа дел на кујните на Албанија, [[Косово и Метохија|Косово]], [[Западна Македонија]] и Албанците во [[Србија]] и [[Црна Гора]]. Делумно се додаваат и кујните на Арапите и Арванитите, но овие две се силно под влијание на [[Италијанска кујна|италијанската]] и [[Грчка кујна|грчката кујна]]. Албанската кујна е медитиранска; но исто така покажува ориентални влијанија како дел од [[Балканска кујна|балканската кујна]]. Албанската кујна значително варира од регион до регион.
 
Албанската кујна користи различни состојки, Тие вклучуваат различни видови на зеленчук како што се [[модар патлиџан]], [[Пипер|пиперкапипер]]ка, [[домат]], [[краставица]], [[зелка]] и [[спанаќ]], како и житарици како [[пченица]], [[пченка]], [[јачмен]] и [[’Рж|'рж]]. [[Ориз]], [[Компир|компирикомпир]]и и [[грав]] се состојки на многу други јадења. Од месо се користи јагнешко месо, козјо, говедско и телешко месо, пилешко и друга живина, а исто така понекогаш се користи и свинско месо. Рибата е исто така широко распространета во близина на брегот на морето и големите внатрешни езера. Исто така важни се млечните производи како на приемр [[Јогурт|јогуртотјогурт]]от.
 
Главниот оброк на денот е ручек. Ова често вклучува салата од свеж зеленчук, како што се домати, краставици, пиперки и маслинки. [[Мезе|Мезето]]то е исто така широко распространето. Исто така важни состојки се [[маслиново масло]] и [[сирење]], а типичните зачини вклучуваат [[оригано]], [[нане]], [[црвен пипер]], [[босилек]], [[кромид]] и [[лук]]. Во вообичаените слатки, јасно се чувствува турско-ориенталното влијание.
 
Регионално, еволуирале делумно различни јадења, исто така има и различни варијанти на исто јадење, кои варираат од област до област, но исто така и од село до село. Недостатокот на пишани рецепти отежнува да се состави сигурна збирка рецепти. Сепак, постојат многу готвачи за албанските јадења од Албанија, Косово и Македонија.
Ред 647 ⟶ 645:
 
{{Нормативна контрола}}
 
[[Категорија:Албанија|*]]
[[Категорија:Држави на Балканскиот Полуостров]]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Албанија“