Науката и технологијата во Отоманското Царство: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Ред 37:
===Медицина===
Медицината во Отоманското Царство се практикувала во скоро сите места на општеството бидејќи лекарите третирале пациенти во домови, пазари и во болници. Третманот на овие различни локации бил генерално ист, но различни модалитети на лекување постоеле низ целото Отоманско Царство. Различни методологии вклучувале хуморални принципи, куративна медицина, превентивна медицина и [[пророчка медицина]]<ref name=":0">{{Cite book|title=Ottoman medicine: healing and medical institutions, 1500–1700|last=Mossensohn|first=Miri|publisher=SUNY Press|year=2009|isbn=978-1-4384-2529-0|location=Albany, NY|pages=187}}</ref>. Османлиските болници го усвоиле и концептот на интегрализам во кој се користел холистички пристап кон третманот. Размислувањата за овој пристап вклучувале квалитет во животот и грижа и третман на физичкото и менталното здравје. Интегралистичкиот пристап ја обликувал структурата на отоманската болница бидејќи секој сектор и група на работници биле посветени на третирање различен аспект на благосостојбата на пациентот. Сите делеле генерален консензус за лекување на пациенти, но лекарите го третирале и физичкото тело, а музичарите користеле музичка терапија за лекување на умот. Музиката се сметала за моќна исцелителна мелодија и дека различните звуци имале можност да создадат различни ментални состојби на здравјето<ref name="Erdal 2013 3">{{Cite journal|last=Erdal|first=Gülşen|last2=Erbaş|first2=Đlknur|date=2013|title=Darüşşifas Where Music Threapy Was Practiced During Anatolian Seljuks and Ottomans|journal=Journal of History Culture and Art Research Revue des Recherches en Histoire Culture et Art|publisher=Karabuk University|volume=2|pages=3|via=JSTOR}}</ref>.
Еден од оригиналните градежни блокови на раната отоманска медицина бил [[хуморална теорија|хуморализмот]], а концептот на заболување бил резултат на нерамнотежа меѓу четирите хумори на телото. Четирите физиолошки хумори се поврзани со еден од четирите елементи: крв и воздух, слуз и вода, црна жолчка и земја, жолта жолчка и оган<ref>{{Citation|last=Turgut|first=Mehmet|title=Medicine in the Ottoman Empire|date=2008|encyclopedia=Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures|pages=1–11|editor-last=Selin|editor-first=Helaine|publisher=Springer Netherlands|language=en|doi=10.1007/978-94-007-3934-5_9955-1|isbn=978-94-007-3934-5|last2=Akçiçek|first2=İbrahim Eren|last3=Turgut|first3=Ahmet Tuncay|last4=Yazıcı|first4=Yüksel Aydın}}</ref>.
Медицинските третмани во раната отоманска медицина често вклучуваат употреба на храна и пијалоци. Кафето, земено и медицински и рекреативно, се користело за лекување на проблеми со [[желудник]]от и варењето, работејќи како [[лаксатив]]<ref name=":02">{{Cite book|title=Ottoman medicine: healing and medical institutions, 1500–1700|last=Mossensohn|first=Miri|publisher=SUNY Press|year=2009|isbn=978-1-4384-2529-0|location=Albany, NY|pages=187}}</ref>. Стимулантните својства на кафето на крајот се користеле за спречување на замор и исцрпеност<ref name=":02" />. Употребата на кафе за медицински цели се правело повеќе во праксата кај народот отколку во болничките професионалци.
Болниците и сродните здравствени установи се нарекувале со различни имиња: дарушифа, дарусиха, шифахане, бимаристан, бимархане и тимархане<ref name=":03"/>. Болниците биле институции за вакиф, посветени на добротворни цели и нудиле грижа за луѓето од сите социјални класи<ref name="Erdal 2013 3"/>. За естетските аспекти на болниците, вклучително и градините и архитектурата, се вели дека се „''здрави со дизајнот''“<ref>{{Cite book|title=Ottoman medicine: healing and medical institutions, 1500–1700|last=Mossensohn|first=Miri|publisher=SUNY Press|year=2009|isbn=978-1-4384-2529-0|location=Albany, NY|pages=187}}</ref>. Во болниците биле опфатени [[амам]]и или бањи за да се третираат хуморите на пациентите<ref name=":05"/>.
Првата отоманска болница била основана во [[Фатих џамија|Комплексот Фатих]], ''дарушифа'', во [[1470]] година и истата била затворена во [[1824]] година<ref name=":03">{{Cite book|title=History of the Ottoman state, society & civilisation|last=İhsanoğlu|first=Ekmeleddin|publisher=IRCICA|year=2002|location=Istanbul|pages=400}}</ref>. Единствени карактеристики на болницата биле раздвојување на пациентите по пол и употреба на музика за лекување на психичките болни лица. Бајазид дарушифа била основана во [[1488]] година и е најпозната по својата единствена архитектура што била под влијание на подоцнежните европски болници. Болницата изградена од [[Ајше Хафса султан]] во [[1522]] година е призната како една од најценетите болници на [[Отоманското Царство]]. Болницата отворила одделно крило за ментално болните. [[Медреса]]та на ''бимаристан'' им обезбедила на студентите по медицина комбинирани теоретски и клинички предмети преку болнички стаж<ref name=":05"/>.
Забележителна отоманска медицинска литература ја вклучува работата на еврејскиот лекар Муса б. Хамун кој напишал една од првите литератури пред се за [[стоматологија]]та<ref name=":12">{{Cite book|title=History of the Ottoman state, society & civilisation|last=İhsanoğlu|first=Ekmeleddin|publisher=IRCICA|year=2002|location=Istanbul|pages=400–506}}</ref>. Хамун, исто така, го напишал ''Risâle fî Tabâyi’l-Edviye ve İsti’mâlihâ'', кој користел комбинација на дела од хебрејски, арапски, грчки и европски дела за пренесување на европското знаење за медицината во отоманската област<ref name=":12"/>. Писателот Ибн Кани, откако ја забележал застапеноста на употребата на [[тутун]]от во Турција, преведел шпански и арапски дела на кои се дискутира употребата на лист од тутун за медицински цели<ref>{{Cite journal|last=Kermelİ|first=Evgenia|date=2014|title=The Tobacco Controversy in Early Modern Ottoman Christian and Muslim Discourse|journal=Hacettepe University Journal of Turkish Studies|volume=11|pages=21|via=Google Scholar}}</ref>. Лекарот Омер б. ја следел темата на движењето „''Хемиска медицина''“ и во неговите две книги, ''Kitâb-I Künûz-I Hayâti’l-İnsân'' и ''Kanûn-I Etibbâ-yi Feylosofân'', придружувајќи ги насоките за производство на лекови<ref name=":12"/>. Еден од клучните придонесувачи во османлиската медицинска едукација бил Шанизаде Мехмед Атолах Ефенди, чие дело ''Hamse-I Şânizâde'' ја претставило модерната европска анатомија на отоманската медицина. Во [[1873]] година, Џемаледин Ефенди и група студенти од Султанското медицинско училиште го објавиле ''Lügat-I Tıbbiye'', првиот современ медицински речник напишан на [[турски јазик]]. Шерафедин Шабунџоли ја објавил „''Cerrahiyyetu'l-Haniyye''“ (Царска хирургија), првиот илустриран хируршки атлас и „''Mücerrebname''“ (''Настојување''). „''Cerrahiyyetu'l-Haniyye''“ (Царска хирургија) бил првиот хируршки атлас и последната голема медицинска енциклопедија од исламскиот свет. Иако неговата работа главно се засновала на „''Ал-Тасриф''“ на ел-Захрави, тој вовел и многу свои иновации. Женските хирурзи, исто така, за прв пат биле илустрирани во ''Cerrahiyyetu'l-Haniyye''<ref>G. Bademci (2006), "First illustrations of female Neurosurgeons in the fifteenth century by Serefeddin Sabuncuoglu", ''Neurocirugía'' '''17''': 162–5</ref>.
[[Категорија:Средновековна наука]]
| |||