Азербејџан: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Ред 355:
===Современа историја===
[[File:Khanates of the Caucasus in the 18th-19th centuries.png|thumb|left|upright=1.4|Територијата на ханствата во 18-19 век]]
По крајот на Сафавидите, областа била управувана од иранската [[Аршариди|династија Аршариди]]. По смртта на [[Надер Шах]] (р. 1736-1747), во многу од неговите територии започнале големи нестабилности, а територијата била управувана од бројни ханови со различни форми на автономија<ref>
{{cite book
|last1=Walker
|first1=Christopher J.
|title=Armenia, the survival of a nation
|date=1980
|publisher=Croom Helm
|page=45
|url=https://books.google.com/?id=y85tAAAAMAAJ
|quote=Tsitsianov next moved against the semi-independent Iranian khanates. On the thinnest of pretexts he captured the Muslim town of Gandja, the seat of Islamic learning in the Caucasus (...)
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last1=Saparov
|first1=Arsène
|title=From Conflict to Autonomy in the Caucasus: The Soviet Union and the Making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh
|date=2014
|publisher=Routledge
|isbn=978-1317637837
|quote=Even though these principalities [the khanates] had not been under Iranian suzerainty since the assassination of [[Nadir Shah]] in 1747, they were traditionally considered an inalienable part of Iranian domains. (...) To the semi-independent Caucasian principalities the appearance of the new Great Power (...)}}
</ref><ref>
{{Cite journal
|last=Kashani-Sabet
|first=Firoozeh
|date=May 1997
|title=Fragile Frontiers: The Diminishing Domains of Qajar Iran
|journal=International Journal of Middle East Studies
|volume=29 |issue=2 |page=210 |url=
|quote=In 1795, Ibrahim Khalil Khan, the wali of Qarabagh, warned Sultan Selim III of Aqa Muhammad Khan's ambitions. Fearing for his independence, he informed the Sultan of Aqa Muhammad Khan's ability to subdue Azerbaijan and later Qarabagh, Erivan, and Georgia.
|doi=10.1017/s0020743800064473
|doi-access=free}}
</ref><ref>
{{cite book
|last1=Barker
|first1=Adele Marie
|last2=Grant
|first2=Bruce
|title=The Russia Reader: History, Culture, Politics
|date=2010
|publisher=Duke University Press
|isbn=978-0822346487
|page=253
|quote=But they were relatively more accessible given the organization of small, centralized, semi-independent khanates that functioned through the decline of Iranian rule after the death of Nadir Shah in the mid-eighteenth century (...)}}
</ref><ref>
{{Cite book
|last=Avery
|first=Peter
|author2=Hambly, Gavin
|title=The Cambridge History of Iran
|url= |edition= |series=
|year=1991
|publisher=Cambridge University Press
|isbn=978-0-521-20095-0
|oclc=
|page=126
|chapter=
|chapterurl=
|quote=Agha Muhammad Khan could now turn to the restoration of the outlying provinces of the Safavid kingdom. Returning to Tehran in the spring of 1795, he assembled a force of some 60,000 cavalry and infantry and in Shawwal Dhul-Qa'da/May, set off for Azarbaijan, intending to conquer the country between the rivers Aras and Kura, formerly under Safavid control. This region comprised a number of khanates of which the most important was ''Qarabagh'', with its capital at Shusha; Ganja, with its capital of the same name; Shirvan across the Kura, with its capital at Shamakhi; and to the north-west, on both banks of the Kura, Christian Georgia (Gurjistan), with its capital at Tiflis.
}}
</ref>. Владетелите на овие ханства биле директно поврзани со владејачката династија на Иран и биле вазали на иранскиот шах<ref>Encyclopedia of Soviet law By Ferdinand Joseph Maria Feldbrugge, Gerard Pieter van den Berg, William B. Simons, Page 457</ref>. Ханствата вршеле контрола над нивните работи преку меѓународните трговски патишта меѓу Централна Азија и Западот<ref>
{{cite book
|last = King
|first = Charles
|authorlink = Charles King (professor of international affairs)
|year = 2008
|title = The ghost of freedom: a history of the Caucasus
|page = 10
|edition = |publisher = University of Michigan
|url = https://books.google.com/books?id=HyJpAAAAMAAJ
|isbn = 978-0-19-517775-6
}}
</ref>.
Потоа, подрачјето било под власта на иранските династии Занди и [[Каџари]]<ref>{{cite book|editor1-last=Hacikyan|editor1-first=Agop Jack|editorlink1=Agop Jack Hacikyan|editor2-last=Basmaijan|editor2-first=Gabriel|editor3-last=Franchuk|editor3-first=Edward S.|editor4-last=Ouzounian|editor4-first=Nourhan|title=The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times|date=2005|publisher=Wayne State University Press|location=Detroit|isbn=978-0814332214|page=6|ref=harv}}</ref>. Од крајот на [[18 век]], [[Руското Царство]] започнало да практикува поагресивен геополитички став кон своите соседи и ривали на југ, имено против [[Перија]] и [[Отоманското Царство]]<ref>Gabor Agoston, Bruce Alan Masters. [https://books.google.com/books?id=QjzYdCxumFcC&pg=PA125 ''Encyclopedia of the Ottoman Empire''] Infobase Publishing, 1 January 2009 {{ISBN|1438110251}} p. 125</ref>. Русија се обидела долготрајно да го освои регионот [[Кавказ]], кој во најголем дел бил во рацете на Иран<ref name=CAUCAIRANICA>
{{cite encyclopedia
| author=Multiple Authors
| title= Caucasus and Iran
| encyclopedia=Encyclopædia Iranica
| accessdate=3 September 2012|url=http://www.iranicaonline.org/articles/caucasus-index
}}</ref>. Во [[1804]] година, Русите го нападнале и го освоиле иранскиот град [[Ганџа]], предизвикувајќи ја [[Руско-персиска војна (1804-1813)|Руско-персиската војна]] од 1804-1813<ref>{{cite book|editor1-last=Tucker|editor1-first=Spencer C.|title=A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East|date=2010|publisher=ABC-CLIO|page=1035|isbn=978-1851096725|quote=January 1804. (...) Russo-Persian War. Russian invasion of Persia. (...) In January 1804 Russian forces under General Paul Tsitsianov (Sisianoff) invade Persia and storm the citadel of Ganjeh, beginning the Russo-Persian War (1804–1813).}}</ref>, во која Русија излегла како победник.
[[File:Взятии штурмом крепости Гянджи.jpg|thumb|upright|[[Опсада на Ганџа (1804)]]]]
По поразот, Персија била принудена да ги признае териториите на неколку ханства, а Грузија и Дагестан биле приклучени во составот на Руското Царство, според Договорот од Ѓулистан<ref name="books.google.nl">Timothy C. Dowling [https://books.google.com/books?id=KTq2BQAAQBAJ&pg=PA728 ''Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond''] pp 728–729 ABC-CLIO, 2 December 2014 {{ISBN|1598849484}}</ref>.
Областа на север од реката Арас, меѓу која територија лежи современата Република Азербејџан, била иранска територија додека не била окупирана од Русија во 19 век<ref name="Swietochowski Borderland">
{{cite book
|last=Swietochowski
|first=Tadeusz
|authorlink= Tadeusz Swietochowski
|year=1995
|title=Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition
|pages= 69, 133
|edition=
|publisher=[[Columbia University Press]]
|url= https://books.google.com/books?id=FfRYRwAACAAJ
|isbn=978-0-231-07068-3
}}
</ref><ref>{{cite book |last=L. Batalden|first=Sandra |year=1997|title=The Newly Independent States of Eurasia: Handbook of Former Soviet Republics|page= 98|publisher=Greenwood Publishing Group |url= https://books.google.com/books?id=WFjPAxhBEaEC|isbn=978-0-89774-940-4}}</ref><ref>{{cite book |last=E. Ebel, Robert|first=Menon, Rajan |year=2000|title=Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus|page= 181 |edition= |publisher=Rowman & Littlefield |url= https://books.google.com/books?id=-sCpf26vBZ0C&dq=Energy+and+conflict+in+Central+Asia+and+the+Caucasus|isbn=978-0-7425-0063-1}}</ref><ref>{{cite book |last=Andreeva|first=Elena |year=2010|title=Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism|page= 6 |edition= reprint|publisher=Taylor & Francis | url= https://books.google.com/books?id=FfRYRwAACAAJ|isbn=978-0-415-78153-4}}</ref><ref>{{cite book |last=Çiçek, Kemal|first=Kuran, Ercüment |year=2000|title=The Great Ottoman-Turkish Civilisation|edition= |publisher=University of Michigan |url=https://books.google.com/books?id=c5VpAAAAMAAJ|isbn=978-975-6782-18-7}}</ref><ref>{{cite book |last=Ernest Meyer, Karl |first=Blair Brysac, Shareen |year=2006|title=Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia|page= 66 |edition= |publisher=Basic Books |url=https://books.google.com/books?id=Ssv-GONnxTsC|isbn=978-0-465-04576-1}}</ref>. Околу една деценија подоцна, спротивно на договорот со Ѓулистан, Русите го нападнале персиското [[Ереванско ханство]]<ref>{{cite book|editor1-last=Cronin|editor1-first=Stephanie|title=Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions since 1800|date=2013|publisher=Routledge|isbn=978-0415624336|page=63|quote=Perhaps the most important legacy of Yermolov was his intention from early on to prepare the ground for the conquest of the remaining khanates under Iranian rule and to make the River Aras the new border. (...) Another provocative action by Yermolov was the Russian occupation of the northern shore of Lake Gokcha (Sivan) in the Khanate of Iravan in 1825. A clear violation of Golestan, this action was the most significant provocation by the Russian side. The Lake Gokcha occupation clearly showed that it was Russia and not Iran which initiated hostilities and breached Golestan, and that Iran was left with no choice but to come up with a proper response.}}</ref><ref>{{cite book|editor1-last=Dowling|editor1-first=Timothy C.|title=Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond|date=2015|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1598849486|page=729|quote=In May 1826, Russia therefore occupied Mirak, in the Erivan khanate, in violation of the Treaty of Gulistan.}}</ref>, по кое започнала последователната [[Руско-персиска војна (1826-1828)|Руско-персиската војна]] од 1826-1828. Како резултат на Договорот од Туркменхај, Каџарите го принудиле Иран да го отстапи суверенитетот над Ереванското ханство, Нахчиванското ханство и остатокот од Талишкото ханство, кое ги опфаќало последните делови од територијата на современата азербејџанска република. По вградувањето на сите кавкаски територии од Иран во Русија, новата граница меѓу двете биле поставени на реката Арас, која по крајот на [[Советскиот Сојуз]], подоцна станала дел од границата меѓу Иран и Азербејџан.
Иран бил принуден да ги отстапи своите кавкаски територии во Русија во 19 век, што на тој начин ја вклучил територијата на денешна Азербејџанска Република, а како резултат на тоа, азербејџанската етничка група денес е разделена на два дела: Иран и Азербејџан<ref>Swietochowski, Tadeusz. [https://books.google.com/books?id=EPP3ti4hysUC&pg=PA104 ''Eastern Europe, Russia and Central Asia 2003''] Taylor and Francis, 2003. {{ISBN|1857431375}} p. 104</ref>. Сепак, бројот на етнички Азери во Иран е далеку поголем од оние во соседниот Азербејџан.
По распадот на Руското Царство за време на [[Првата светска војна]], била прогласена краткотрајна Закавкаска демократска федеративна република, која се состоела од денешните републики на Азербејџан, Грузија и Ерменија.
== Географија и клима ==
| |||