|
'''Цариград''' ({{lang-cu|Цѣсарьградъ}}, [[црковнословенски јазик|црковнословенски]]: Царьгра̀дъ) или '''Константинопол''' ({{lang-grc|Κωνσταντινούπολις}} - „Константиновград“) — престолнина на [[Римско царство|Римското царство]] ([[330]]-[[395]]), [[Византија]] ([[Источно римско царство]]) ([[395]]-[[1204]] и [[1261]]-[[1453]]), [[Латинско царство|Латинското]] ([[1204]]-[[1261]]) и [[Османлиското царство]] ([[1453]]-[[1922]]). Официјално, од ''1930'' година, градот станал престолнина на новата [[Турција|Турска држава]] под името [[Истанбул]].
[[Податотека:Byzantine Constantinople-en.png|thumb|300px|Карта на Цариград]]
Градот бил основан од страна на римскиот императорцар [[Константин I Велики]] кој барал нова престолнина. Во неговата изградба учествувале над милион робови. Биле изградени големи и високи ѕидини кои придонесувале внатрешноста на градот да биде скоро недопирлива. Во продолжение на неколку векови, тој бил најголемиот град по жители со население од 12 000 000 жители<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1023189.stm BBC - Timeline: Turkey]</ref><ref>[http://concise.britannica.com/ebc/article-9368294/Istanbul Britannica, Istanbul]</ref><ref>[http://lexicorient.com/e.o/istanbul.htm Lexicorient, Istanbul]</ref> .
== Историја ==
=== 306–337 ===
Во текот на [[III век]], РимскатаРимското империјаЦарство билабило опфатенаопфатено со голема криза. Во тогашни услови, старата престолнина [[Рим]] немала услови да опстојува како таква во такви услови. ИмператоротЦарот [[Диоклецијан]] тоа многу добро го разбрал, и затоа во негово време тој со својатасвоето империјацарство раководел од [[Никомидија]] во [[Мала Азија]]. Неговиот наследник, [[Константин I Велики]] бил прв императорцар кој барал простор за изградба на новата престолнина. Според него, таа требало да се изгради на [[Босфор]]от, на местото каде се наоѓал античкиот грчки град [[Византион]]. Ова било местото кое [[Европа]] ја делел од [[Азија]]. Изградбата на новата престолнина започнала во [[324]] година. Лично Константин бил оној кој го направил планот на градските ѕидини. По само шест години, на [[11 мај]] [[330]] година бил официјално основан градот под името Цариград или во превод ''градот на Константин''. Од тогаш, тој исто така бил нарекуван и ''Нов Рим''. Покасно, градот од страна на [[словени|Словените]] бил наречен [[Цариград]].
Константин во голема мера го проширил градот и го поделил на 14 реони, започнувајќи со изградба на објекти какви доликувале на една императорскацарска престолнина<ref>A description can be found in the [[Notitia urbis Constantinopolitanae]].</ref>. Сепак, новата престолнина за да наликува на еден нов Рим требало да поминат долги години. Во престолнината немало [[Претор (титула)|претори]], трибуни или [[квестор]]и. Исто така во градот не постоеле никакви административни објекти. Новата програма за изградба на градот била спроведена со голема брзина. Голем број на столбови, порти, статуи биле пренесени од различни делови на империјатацарството во градот. Едни од најголемите римски и грчки архитекти и уметници се преселиле во новиот град.
Поради добрата стратегиска и географска положба на градот, Цариград станал огромен град за тоа време, скоро половина милион жители. Тој бил изграден во римски дух и традиција. За разлика од стариот [[Рим]], новиот Рим бил не само римски туку и [[христијанство|христијански]]. Во него биле изградени големи дворци, [[амфитеатар|амфитеатри]], [[аквадукт]]и и христијански храмови.
=== 395–527 ===
Првиот познат управител на градот бил Хоноратиј, кој ја презел функцијата на [[11 декември]] [[359]] година и на таа функција се задржал до [[361]] година. ИмператоротЦарот [[Валенс]] ја изградил палатата [[Хебдомон]] на брегот од [[Мраморно Море]], во близина на Златната порта на градот. СитенСите императорицареви биле крунисувани во оваа палата. [[Теодосиј I]] го основал [[Студиски манастир|Студискиот манастир]], бил изграден столб на Форумот и бил реновиран храмот на Афродита, кој објект бил претворен во куќа за преторот. Во времето на [[Аркадиј]] бил изграден нов форум, кој денеска е познат како [[форум на Аркадиј]].
Важноста на Цариград постепено започнала да се зголемува во империјатацарството. По [[Битка кај Адријанопол (378)|битката кај Адријанопол]] во 378 година, римската војска доживеала голем пораз од Визиготите. Преку оваа битка императоротцарот започнал да размислува за изградба на нови ѕидини. Така во времето на [[Теодосиј II]] во [[413]] година ѕидините биле изградени. Во тоа време бил основан и [[Цариградски универзитет|Цариградскиот универзитет]].
Во следните години започнало уништувањето на Западната[[Западно РимскаРимско империјаЦарство|Западното Римско Царство]]. НејзинитеНеговите императорицареви се повлекле во [[Равена]], а Цариград по падот на Рим станал најголем град во империјатацарството и светот. Големите богатства од источните земји и западна Азија биле донесени во градот.
=== 527–565 ===
ИмператоротЦарот [[Јустинијан I]] (527-565) во историјата ќе остане познат по своите услеси во војните, неговите големи реформи во империјатацарството и големиот број на градби.
Во текот на овој период големо значање започнал да има [[Цариградски хиподром|хиподромот]] во градот, каде се одржувале трки на коњи. Овде за прв пат биле објавувани и новите императорицареви. По бунтот Ника, започнала да се гради најголемата црква во тоа време, Аја Софија.
Во текот на владеењето на Јустинијан, населението на градот било околу 500,000.
Во почетокот на [[XIII век]], односно во [[1204]] година, Цариград бил завладеан од страна на крстоносците во т.н. [[Четврта крстоносна војна]]. Самиот поход бил насочен наместо кон [[ислам]]скиот свет на [[Блиски исток|Блискиот исток]], туку кон Цариград. Како една од приќините за напаѓање на градот од страна на крстоносците била нивната финансиска зависност од [[Венеција]], чии флоти требало да бидат транспортирани до бреговите на [[Света Земја|Светат земја]]. Поради недостаток на финансиски средства, крстоносците биле принудени од страна на [[Енрико Дандоло]] за напад кон градот, претходно зазимајќи го [[Задар]].
По преземањето на градот, бил ставен на еден начин крај на [[Византија]]. Од нејзините територии биле создадени три империицарства: [[НикејскаНикејско империјаЦарство]], [[ТрапезундскаТрапезунтско империјаЦарство]] и [[Епирско деспотство]]. Во времето на [[ЛатинскаЛатинското империја|Латинската империјаЦарство]], Цариград бил изложен на постојано ограбување од страна на крстоносците. Голем број на реликви, мошти на светци и предмети од религиозно значење биле пренесени на запад во [[Европа]].
Долго време, градот постоел само како град-држава, кој бил опколен од Османлиската[[Отоманското империјаЦарство]].
== Под Османлиска власт ==
| 