Ирвинг Фишер: Разлика помеѓу преработките

[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
Нема опис на уредувањето
Ред 22:
'''Ирвинг Фишер''' (роден на {{роден|27|февруари|1867}} - починат на {{починат|29|април|1947}}) бил [[САД|американски]] [[економист]], [[статистичар]], пронаоѓач и социјалeн активист. Тој бил еден од најраните американски неокласични економисти, иако неговата подоцнежна работа на теоријата за должничка дефлација е прифатена од страна на посткејнзијанската школа.
 
Фишер направил значајни придонеси и за [[теорија за општа рамнотежа]]. Тој исто така бил пионер во ригорозни студии на моменталниот избор на [[пазаритепазар]]ите, што довело да се развие една теорија за капиталот и каматните стапки. Неговото истражување за теоријата за количеството на парите отворила правец на [[макроекономската]] мисла познат како "[[монетаризам]] ". Фишер бил можеби првиот славен економист, но неговиот углед за време на неговиот живот бил непоправливо оштетен од неговите јавно искажани ставови.
 
Неговите последователни [[теории за долг дефлација]] како објаснување на [[Големата криза]] во голема мера билe игнорирани во корист на работата на [[Џон Мејнард КејнзКејнс]]. Неговиот углед оттогаш се обновил во неокласичната економија во доцните [[1950]]-ти. Некои концепти именувани по Фишер ја вклучуваат равенката Фишер, хипотезата на Фишер, меѓународниот Фишер ефект, и сл.
 
=== Биографија ===
Ред 33:
Големо влијание врз Фишер имал Вилард Гибс, познатиот физичар, кој предавал математика, и особено Вилијам Греам Самнер, професор по [[економија]], кој му помогнал на Фишер да ги комбинира овие две науки. Резултатот била неговата докторска теза на математички аспекти на трошоците и цената - на работа што се 'уште ја задржува својата вредност.
 
Во [[1893]] година тој отишол во Европа да учи виша математика. По неговото враќање, тој предавал [[математика]] на Универзитетот во Јејл, а потоа во [[1895]] година се преселил во одделот за [[економија]]. Во [[1898]] година, точно 10 години по пишувањето на тезата, тој станал професор.
 
Математичар, [[статистичар]], бизнисмен, реформатор и учител, Фишер бил вистински човек со различни интереси. Кога тој бил во подоцнежните години неговото мислење за капитал, интерес и пари почнало да го привлекува вниманието што го заслужува. Особено значаен бил придонесот на Фишер за статистиката, главно во теоријата на индекси. Примената на математичките методи во економијата, тој се обидел да ги комбинира со методите на квантитативна анализа. Фишер бил плоден писател, тој објавил дваесет и осум книги, од кои осумнаесет на економската теорија, како и бројни статии во стручни и популарни публикации. Особено бил значаен придонесот на Фишер кон статистикастатистиката. Фишер починал во [[1947]] година во [[Њујорк]], на 80 годишна возраст.
 
== Научни достигнувања ==
 
За [[куповната моќ]] на [[паритепари]]те ([[1911]]), тој го развил современиот концепт на односот помеѓу промените во паричната маса и промените во општото ценовно ниво.
Од [[1912]] до [[1935]] година, Фишер создал вкупно 331 [[документ]]и, вклучувајќи говори, писма во [[весници]], [[статиiстатии]], извештаи за владини органи, циркуларни писма и книги-каде го опишал својот план за еден долар способен за одржување на константна [[куповна моќ]] (исто така познат како "компензира" [[долар]] или "стока" долар). Фишер сметал дека на доларот не треба да биде дефиниран од тежината на [[злато]]то, но од страна на вредноста на златото, оваа вредност може да се утврди од страна на индекс врз основа на цената на дадено множество на [[стоки]].
Фишер исто така бил прв економист кој јасно ја разграничил разликата меѓу реалните и номиналните каматни стапки. Тој посочил дека вистинската каматна стапка е еднаква на номиналната каматна стапка (онаа што ние го гледаме) минус очекува стапката на [[инфлација]]. Ако на пример номиналната каматна стапка е 12 отсто, но луѓето очекуваат инфлација од 7 проценти, тогаш реална каматна стапка е само 5 проценти.
Тригодишната борба со [[туберкулозататуберкулоза]]та во почеток во 1898 година го оставила Фишер со продлабочен интерес кон [[здравјетоздравје]]то и хигиената. Тој ги потенцирал вегетаријанството и вежбањето и напишал национален бестселер насловен '''Како да се живее: Правила за здрав живот''' . Тој бил основач или претседател на голем број асоцијации и агенции, вклучувајќи го и економетриското општество и американското стопанско здружение. Тој, исто така водел и кампања за светскиот мир, [[здрава исхрана]] и здрав начин на живот и често ова се сметало како нешто ексцентрично од страна на неговите колеги. Неговото влијание исчезнало кон крајот на неговата кариера, но тој оставил зад себе наследството на теоријата кое се уште е многу важно за нас. Голем дел од класичната и монетарната теорија на инфлација е врз основа на неговата Фишерова Равенка на хартии од вредност.
 
==Економски теории==
 
===* '''''Фишеров индекс'''''===
'''Фишеровиот индекс''' е [[групен индекс ]]. Овој индекс бил претставен од професорот [[Ирвинг Фишер]] пред Американската статистичка асоцијација во [[1920]] година. Тој претставува геометриска средина на два групни индекси: едниот со пондерациони фактори од базичниот и другиот со пондерациони фактори од тековниот период.<ref>Статистика за бизнис и економија - Славе Ристески, Драган Тевдоски 2010</ref> Со други зборови, тој претставува комбинација на [[Ласперовиот индекс]] (''кој ги користи цените од базниот период'') и [[Пашеовиот индекс]] (''кој ги користи цените од тековниот период''). <ref>The Review of Economics and Statistics - MIT Press</ref>.
Овој индекс уште се нарекува '''идеален''' индекс, бидејќи во најголема мерка ги задоволува теоретските и математичките тестови, но неговото пресметување е мошне комплицирано и поради тоа во практиката не се применува често.<ref>Статистика за бизнис и економија - Славе Ристески 2003</ref>
 
'''Формулата за пресметување на индексот на цени'''
 
Фишеровата формула се користи кога цените и количините во два периода разликуваат меѓу себе. Таа е составена од симболите '''P''' (цена) и '''Q''' (количина), па според тоа P<sub>o</sub> и Q<sub>o</sub> претставуваат цената и количината во базниот период, а P<sub>1</sub> и Q<sub>1</sub> представуваат цената и количината во тековниот период. <ref>The Review of Economics and Statistics - MIT Press</ref>
 
'''Пример'''
Ред 85:
Тргнувајќи од оваа равенка Фишер го објаснува неговото гледање на парите и факторите од кои зависат они. Главни претпоставки на кои се базира оваа теорија се :
 
# Големината на произведените и реализираните стоки(агрегатниот аутпут) е одредена од факторите на производство како технологија, акумулација на [[капитал]],алокација на природни ресурси, кои според Фишер се фактори кои се менуваат многу бавно и онтој поради тоа агрегатниот аутпут Y го третира како даден елемент.
#
# Брзината на оптокот на парите[[пари]]те V, е големина која што ни кажува колку пати една парична единица била искористена за извршување на трансакции. Фишер смета дека таа брзината на оптокот на парите е одредена од институционални услови како систем на плаќања, степен на синхронизација и се фактори кои се менуваат бавно и на долг рок, така да Фишер ја смета и V како даден, фиксен елемент.
 
Со уредување на горенапишаната равенка, во :
Ред 93:
'''M=1/V*P*Y''',
 
може да заклучиме дека зголемување на количеството на [[пари]] '''М''', при константи големини на '''V''' и '''Y''', ќе резултира во еднакво пропорционално зголемување на цените '''P'''. Така да во случај на рамнотежа помеѓу понудата и побарувачката на пазарот на [[пари]], и се додека брзината на оптокот на парите '''V''' e константна, побарувачката на пари ќе биде функција единствено на агрегатниот доход.
 
'''Мd= P*Y/V'''
Ред 99:
 
===* '''''Теорија за каматните стапки'''''===
Теорија на Ирвинг Фишер за каматните стапки се однесува на [[номиналната каматна стапка]] '''i''', за стапката на [[инфлација]] '''π''' и [реалнатa каматна стапка]] '''r'''. Реалната каматна стапка '''r''' е [[каматната стапка]] по приспособување за инфлацијата. Тоа е каматната стапка по која заемодавците мора да бидат подготвени да ги изнајмуваат своите средства. Односот на Фишер меѓу овие три стапки е:
 
'''(1 + i) = (1 + R) (1 + π) = 1 + R + π + R π'''
Ред 139:
===* '''''Теoрија за долг-дефлација'''''===
 
Во 1933 година, Ирвинг Фишер предложил објаснување за [[Големата криза]] врз основа на дистинкцијата помеѓу нивото на цените и промената на цените - ефект на [[дефлација]] во контекст на презадолженост. Во вој труд ги споредувал теоријата долг дефлација (1933) со динамичка депресија, процес за кој тој излагал докази речиси 20 години порано за [[куповната моќ]] на [[паритепари]]те ([[1911]]).
Фишер тврдел дека во било која точка во времето барем една економска активност (производство, потрошувачка, заштеди, инвестиции) е во состојба на нерамнотежа.
Економиите се речиси секогаш над или под кога се прави нешто (без разлика дали тоа е инвестирање во одреден сектор, или за производство на друг, или дали тоа е побарувачката на потрошувачите или заштедите, итн ..). И, на крајот овие нарушувања се поврзани со презадолженост ,проследено со [[дефлација[]] и тоа резултира со уште еден циклус на меур и несреќа. Ова е еден маѓепсан круг, бидејќи за време на [[дефлација]] цените одат надолу, во меѓувреме долгот останува константен. Ова води кон задолжување и кредиторите на [[капитал]] бележат падови. Тоа исто така има влијание врз договорниот [[кредит]], приход, [[побарувачка]], [[БДП]] и вработеноста.
[[Џон Мејнард КејнзКејнс]] во неговата општа теорија на вработување, интерес и пари, објавена во 1936 година покажал дека пазарната економија е типично во хронична состојба на нерамнотежа. Така, пазарните економии треба да бидат управувани преку експанзивна или договорна фискална политика (генерирање на буџетските дефицити за време на [[рецесиирецесиja]] и буџетски суфицит во текот на експанзиииекспанзиja).
За Фишер, презадолженоста била главна причина за сериозни контракции.