Хералдика: Разлика помеѓу преработките

'''Хералдиката''' е наука за [[Грб (хералдика)|грбовите]] која се занимава со правилата кои владеат при нивното [[дизајн]]ирање, [[спојување (хералдика)|спојување]], наследување, како и [[блазонирање]] (опишување, читање) на грбовите.

 

{{Грб-елементи}}

 

Во почетокот на времето на хералдиката, луѓето, односно [[благородници|благородниците]] сами одлучувале за [[дизајн|дизајнот]] на грбот. Во тоа време положбата на обичните луѓе не им дозволувала да имаат грбови. Набргу, големите великодостоинственици го земаат правото за доделување на грб. Со јакнењето на [[монархија|монархијата]], правото на доделување на грб го задржува [[цар|царот]].

 

Најсериозно хералдичката легислатива е сфатена во [[Шкотска]], каде може да се заврши со големи казни доколку некој користи туѓ грб (видете: [[Шкотска хералдика]]).

 

Денес, за граѓаните на оние земји кои немаат официјални хералдички тела и закони, во која група спаѓаат поголемиот број земји, секој може да користи грб. Секој може да користи блазон како свој, освен ако грбот кој го одбрал веќе не е заштитен на некој легален начин.

 

Грбот може да биде и веќе постоечки, кој може да се користи во случај на легално наследство.

 

Бидејќи во поголемиот дел на земјите не постои официјално хералдичко тело и законска рамка во која тоа би работело, денес, хералдички авторитет преставуваат разни хералдички здруженија, кои прествауваат приватни организации.

 

Актите на овие здруженија немат правна моќ и се доброволни. Сепак имаат авторитет во хералдичките кругови. Здруженијата се занимаваат со креирање на грбови, водат евиденција за постоечките и новите грбови, и често вршат генеолошки истражувања како дел од евиденцијата за носителите на постоечките грбови и нивните наследници.

 

{{main|Грбоносец}}

Право на доделување на личен грб го има монархот преку хералдички орган. Ова се случува со посебен документ. Лицето кое користи грб се нарекува [[грбоносец]] или „армигер“. Кога едно лице има право на грб, за него велиме дека е „грбоносно“ ([[англ.]] ''armigerous'')

Во хералдичкиот свет се прифатливи и оние хералдички здруженија во републиките, кои ја продолжуваат традицијата на дворските хералди, кои имаат подршка од изгонетите монарси.

 

Отсекогаш хералдите имале определени јурисдикции односно територии на кои се протегала нивната хералдичка власт, а тоа било територијата на владеење на монархот во чија служба бил хералдот. Затоа хералдите подарувале грбови само на свои поданици и на „странци“ кои имаат голем придонес во соодветната монархија.

 

Регистрацијата на грб во друга јурисдикција нема хералдичка оправданост.

 

 

{{Main|Штит (хералдика)}}

[[Штит (хералдика)|Штитот]] е основниот дел на грбот. Тој е задолжителен дел и може да стои и сам, што преставува Мал Грб, и затоа понекогаш поимот грб се поистоветува со штитот.

 

{{Main|Челенка}}

[[Челенка]]та е вториот важен дел на грбот, кој се наоѓа над штитот, најчесто над шлем, но може да стои и дирекно над штитот. Челенката може да стои над точеницата, која преставува дел од свиткано платно.

Челенката може да стои и како самостоен елемент.

 

{{Main|Шлем (хералдика)}}

[[Шлем (хералдика)|Шлемот]] е дел којшто иако не е задолжителен станува најчест дел. Видот на шлемот во многу национални хералдики го преставува статусот на армигерот.

 

{{Main|Мантија (хералдика)}}

 

[[Мантија (хералдика)|Мантијата]] е платно со кое се покривал оклопот да се заштити од сонцето. Станува дел од грбот и е задолжителен елемент доколку над штитот има шлем. Традиционално, горната страна на мантијата е со доминантната боја на штитот, додека долната страна е со доминантниот метал од штитот.

 

{{Main|Штитодржач}}

[[Штитодржач]]ите не се задолжителни. Во некои национални хералдики потребно е посебно право за поседување на штитодржачи во приватните грбови.

Штитодржачите можат да бидат истоветни, но и различни. Најчесто тие се животни или луѓе и нивни нереални презентации.

 

{{Main|Подножје (хералдика)}}

Понекогаш грбот заедно со штитодржачите е потпрен на ритче кое се нарекува [[Подножје (хералдика)|подножје]].

 

{{Main|Девиза}}

[[Девиза]]та е незадолжителен дел на грбот и претставува натпис од различен вид. Традиционално, бојата на лентата е од доминантниот метал, додека буквите се во доминантната боја.

Под или над грбот, никогаш не се јавува свиток со името на носителот на грбот. Тоа е случај само во некои грбовници и служи за идентификација.

 

Кога носителот на грбот е од некој витешки ред тогаш околу штитот се страва и гердан со орденот на редот.

 

Витезите пак од Суверениот воен ред на [[Малта]] имат право на своите грбови, зад штитот да стават малтешки крст.

 

Покрај грбот, хералдиката познава уште два други засебни знаци.

 

{{Main|Хералдички беџ}}

Во хералдиката, [[беџ (хералдика)|беџот]] Преставува значка која истотака го преставува [[грбоносец]]от (имателот на грбот). Тој може да содржи елементи од грбот но и не мора.

Често и челенката се јавува во улогата на беџ.

 

Хералдиката познава неколку видови на хералдички знамиња а најпознати и најчесто применувани се банерот и штандартата.

 

[[Банер (хералдика)|Банерот]] всушност е презентацијата на елементите на штитот на правоаголно знаме. Тука влегуваат само елементите на штитот.

 

[[Штандарт]]от е посебен вид на хералдичко знаме, на кое покрај елементите на штитот можат да се појавуваат и девизата, беџот и челенката.

 

 

== Надворешни врски ==

{{Портал|Хералдика|En-wikipedia arms 9.svg}}