Виенска декларација и програма за акција

Виенска декларација и програма за акција (скратено ВДПА) — декларација за човекови права усвоена со консензус на Светската конференција за човекови права на 25 јуни 1993 година во Виена, Австрија. Позицијата на Високиот комесар за човекови права на Обединетите нации била препорачана со оваа Декларација и последователно создадена со Резолуцијата 48/121 на Генералното собрание.

Содржина

ВДПА ја потврдила Универзалната декларација за човекови права и Повелбата на Обединетите нации. Во својата Преамбула вели: „Светската конференција за човекови права, сметајќи дека унапредувањето и заштитата на човековите права претставува приоритет на меѓународната заедница и дека Конференцијата дава единствена можност за спроведување на сеопфатна анализа на меѓународниот систем за човекови права и на механизмите за заштита на човековите права, со цел да се зајакне и со тоа да се промовира поцелосно почитување на тие права, на праведен и урамнотежен начин“.

Преамбулата исто така гласи: „Повикувајќи се на духот на нашето време и реалноста на нашето време, кои повикуваат сите народи во светот и сите земји-членки на Обединетите нации повторно да се посветат себеси на глобалната задача за промовирање и заштита на сите човекови права и фундаментални слободи за да се осигури целосно и универзално уживање на овие права."

Гледајќи назад

ВДПА го отсликувала фактот дека Светската конференција за човекови права означила пресврт за човековите права, со самото завршување на Студената војна. ВДПА гледа назад, наведувајќи во Преамбулата:

Повикувајќи се, исто така, на решеноста искажана во Преамбулата на Повелбата на Обединетите нации да се спасат идните генерации од канџите на војната, да се воспостават услови под кои правдата и почитувањето на обврските што произлегуваат од договорите и другите извори на меѓународно право може да се одржуваат, да се промовира социјалниот прогрес и подобри стандарди на живот во поголема слобода, да се практикува толеранцијата и добрососедството и да се применува меѓународниот механизам за промовирање на економскиот и социјалниот напредок на сите народи

Човекови права како релевантен универзален стандард

ВДПА имала за цел да ги реафирмира човековите права како универзален и релевантен стандард. Преамбулата наведува: „Нагласувајќи дека Универзалната декларација за човекови права, што претставува заеднички стандард на достигнување за сите народи и сите нации, е извор на инспирација и е основа за Обединетите нации да постигнат напредок во стандардното поставување како што е содржано во постојните меѓународни инструменти за човекови права, особено Меѓународниот пакт за граѓански и политички права и Меѓународниот пакт за економски, социјални и културни права“.

ВДПА ги повикувала владите, Обединетите нации и другите меѓународни организации да ги зголемат ресурсите наменети за програми за зајакнување на свеста за човековите права преку обука, настава и образование, народно учество и граѓанско општество (параграф 34).

Човековите права како неделиви, меѓусебно зависни и меѓусебно поврзани

ВДПА потенцира дека сите човекови права се со еднаква важност, со цел да се стави крај на квалитативната поделба помеѓу граѓанските и политичките права и економските, социјалните и културните права, што била изречена за време на времето на Студената војна. Дел I, став 5 наведува дека „Сите човекови права се универзални, неделиви и меѓусебно зависни и меѓусебно поврзани. Меѓународната заедница мора да ги третира човековите права на глобално ниво на фер и еднаков начин, на иста основа и со ист акцент. Додека значењето на националните и регионалните особености и различното историско, културно и религиозно потекло мора да се има предвид, должност е на државите, без оглед на нивните политички, економски и културни системи, да ги промовираат и заштитат сите човекови права и основни слободи." Оваа фраза била цитирана и од Декларацијата во Монтреал како и на Начелата Јогјакарта и Конвенцијата за правата на лицата со попреченост . За таа цел, Дел II, став 75 исто така ја охрабрувал Комисијата за човекови права, во согласност со Комитетот за економски, социјални и културни права, да го продолжи испитувањето на Факултативниот протокол на Меѓународниот пакт за економски, социјални и културни права на еднакви основа на Факултативни протоколи на Меѓународниот пакт за граѓански и политички права.

Демократија, развој и човекови права против тероризмот

ВДПА исто така повлекувал директна врска помеѓу почитувањето на човековите права, демократијата и меѓународниот развој, наведувајќи во Дел I, став 8: „8. Демократијата, развојот и почитувањето на човековите права и основните слободи се меѓусебно зависни и меѓусебно се зајакнуваат. Демократијата се заснова врз слободно изразената волја на народот да определи свој политички, економски, социјален и културен систем и нивно целосно учество во сите аспекти од нивниот живот. Во контекст на горенаведеното, промовирањето и заштитата на човековите права и основните слободи на национално и меѓународно ниво треба да биде универзално и да се одвива без придружни услови. Меѓународната заедница треба да го поддржи зајакнувањето и промовирањето на демократијата, развојот и почитувањето на човековите права и основните слободи во целиот свет “. Во Дел I, став 17: „Актот, методите и практиките на тероризмот во секаква форма“, како и трговијата со дрога „се активности насочени кон уништување на човековите права, фундаментална слобода и демократија“ и дека „меѓународната заедница треба да преземе неопходни чекори за зајакнување на соработката за спречување и борба против тероризмот “.

Сиромаштија и социјална исклученост

ВДПА прави директна врска помеѓу сиромаштијата и остварувањето на човековите права. Дел I, став 14 наведува: „Постоењето на широко распространета екстремна сиромаштија го спречува целосното и ефикасно уживање на човековите права; неговото непосредно ублажување и евентуално елиминација мора да остане висок приоритет за меѓународната заедница“. ВДПА не престанувала да ја прогласува сиромаштијата за себе кршење на човековите права, но во Дел I, став 25 наведува: „25. Светската конференција за човекови права потврдува дека екстремната сиромаштија и социјалната исклученост претставуваат кршење на човековото достоинство и дека се неопходни итни чекори за да се постигне подобро познавање на екстремната сиромаштија и нејзините причини, вклучително и оние поврзани со проблемот на развој, со цел промовирање на човекови права на најсиромашните и да се стави крај на екстремната сиромаштија и социјалната исклученост и да се промовира уживањето во плодовите на социјалниот напредок. Од суштинско значење е за државите да го поттикнат учеството на најсиромашните луѓе во процесот на донесување одлуки од заедницата во која живеат, промовирање на човековите права и напорите за борба против екстремната сиромаштија“.