Ајтиш
Ајтиш[1][2] е името за првенственство на фолк ориентирано на усната традиција на импровизирано пеење и ораторство помеѓу две забави кои на казакстански се нарекуваат аќини, но се среќаваат и низ Средна Азија. Секој аќин, вообичаено седнати еден до друг, свират на народен инструмент ( Ќомуз во киргистанската традиција и домбра во казахстанската традиција) и одговараат еден на друг во римувани импровизаторски стихови.Неколку акини можат да учествуваат во атите, иако перформансите во парови се најчести. Натпреварите помеѓу маж и жена исто така се дозволени.
Терминот е најчесто референци за јавен натпревар за песна помеѓу изведувачи.[3] Практикувањето на ајтиш започнало првенствено како народна традиција пред да биде прифатено од акините кои подоцна ја прошириле формата и темите на жанрот за да вклучат национални епови, херојски приказни за националната историја и патриотски наративи. Ајтис во Казахстан се поделени на неколку видови: ајтис-загатка, ајтис-пофалба, ајтис-басни и други. Според истражувачот, ајтисот е олицетворение на начинот на размислување и светоглед на казахстанските номади.[1] Иако вежбаните делови се дел од натпреварот, оние кои можат да импровизираат и да одговорат на духовит, историски внимателен и инвентивен начин на своите противници, добивале најмногу пофалби од публиката.[4]
Историја
уредиСтилот можеби потекнува од други стилови, како што е домашната форма на казахстанска песна наречена жар-жар [руски] или казахстанскиот народен стил на бадик [ kk ].[4] Само во 19 век, ајтишот бил формално забележан во етнографски студии и приказни како Биржан и Сари [руски] и Улбик и Кудери[5] се меѓу првите приказни што биле документирани.
Во 2001 година, стилот на Ајтиш добил формална заштита во форма на Јавниот фонд Ајтиш, а во 2015 година стилот бил вклучен во листата на нематеријално светско наследство на УНЕСКО.[6][7]
Стилот е ставен на меѓународната сцена од доцните 2000-ти кога почнале да се одржуваат натпревари. Првиот модерен натпревар се одржал во Бишкек во 2008 година, следната година се одржал во Ош.
Теми
уредиТемите што се користат во ајтиш се различни, но првенствено се вртат околу социјалните, културните, политичките и личните прашања. Сепак, неколку теми се идентификувани од истражувачите:[4]
- Бадик - ресторативна народна песна што се користи за лекување на болести
- Песни посветени на живи и починати поединци
- Жар-жар - Песни посветени на жените во заминување, првенствено на невестите
- разговор меѓу момчиња и девојчиња
- Конфликт и аргументација
- Семеен бизнис и внатрешна политика
- Непознати или кодирани пораки
- Религиозни коментари и теми
- Текстови од Светото писмо
- Современи настани
Надворешни врски
уреди- КТРК 2014 (150 години од Т. Сатилганов[8]
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 „АЙТЫС“. Sozdikqor.kz (казашки). Посетено на 2023-02-14.
- ↑ „АЙТЫС. (казах.) (айтыш) ... что такое АЙТЫС. (казах.) (айтыш)“. www.vedu.ru. Посетено на 2023-02-14.
- ↑ „Значение слова АЙТЫШ. Что такое АЙТЫШ?“. kartaslov.ru. Посетено на 2023-02-14.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Kazakh traditional system of ethnographic categories, concepts and names. Encyclopedia. Volume 1. - Almaty: DPS, 2011. - 738 p.
- ↑ „ҰЛБИКЕ МЕН КҮДЕРІ ҚОЖА - Ұлбике Жанкелдіқызы - Өлеңдер .“. www.zharar.com. Посетено на 2023-02-14.
- ↑ „Пятнадцать элементов добавлено в Репрезентативный список нематериального культурного наследия человечества | UNESCO“. www.unesco.org (руски). Посетено на 2023-02-14.
- ↑ „Aitysh/Aitys, art of improvisation - intangible heritage - Culture Sector - UNESCO“. 2017-01-31. Архивирано од изворникот на 2017-01-31. Посетено на 2023-02-14.
- ↑ Кыргыз Казак Айтыш 2014 2 бөлүк Т Сатылгановга 150 жыл КТРК 2014 (англиски), Посетено на 2023-02-14