Ајан Узењ
Ајан Узењ — мала планинска река на јужниот брег на Крим, во регионот Алушта во Република Крим . Изворот на реката е Горниот извор[1], кој се наоѓа на јужната падина на Бабуган-јајла, на надморска височина од 1100 м. Должината на Ајан Узењ е 7,8 км, сливот е 20,8 км² . Долината во горниот тек е тесна, на места има клисура со стрмни падини, составена од шкрилци и песочници. Ширината на каналот, како што се приближува до устата, се зголемува и на висина од 185 метри надморска височина изнесува околу 6 фатоми (13 метри), на висина од 87 фатоми - веќе 9 (19 м), а на околу 49,5 фатоми (105 м) достигнуваат 32 метри, а каналот е веќе покриен со камчиња . Во Ајан Узењ, според референтната книга „Површински водни тела на Крим“, има 7 неименувани притоки, долги помалку од 5 километри [2]. Во други извори се среќаваат имињата на некои: на картите - левата Аи- Иори и Шарханлик-Узењ , Н. AT. Рухлова , исто така лево - Орта-Мајли, Муртаза-Мајли и Шарка [3].
Се влева во Црното Море, устието се наоѓа во центарот на селото Партенит, низ кое реката тече во бетонски канал. Реката се напојува со карст, од изворите на јужната падина на Главниот венец на Кримските Планини, што ги објаснува малите годишни флуктуации на нивото[4], на специјализирани локации постои список на „номинални“ извори, почнувајќи од устата: Кузмич, Надежда, Звезда, Малиш, Москва, Ирен, Нептун и Иртиш[5]. Во исто време, реката е опасна за калливи текови: последните случаи се забележани во 1968 и 1983 година.
Топонимија
уредиПокрај главната, постојат варијанти на хидронимот: Аи-Јан-Дере, Ајан, Ајан-Дере, само Узењ и Партенит-Узењ. Во „Списокот на населени места на провинцијата Таурид според податоците од 1864 година“ реката во Партенит го носи името Бијук-Узењ[6], а во Дегерменкое, каде што се спојуваат сите притоки, се наведени реките Хаба, Узењ, Венети и Дегерменклери-Узењ[6]. Постојат две верзии за потеклото на модерното име: во име на свети Јован Готски, родум од Партенит (Аи-Јан е турскиот изговор на името Св. Јован) и како превод од кримската татарска фраза јасен поток.
Од античко време, на реката работеле воденици, поради што се викало селото - грчката Милохорија, или татарски Дегерменкој, што и во двата случаи се преведува како „село со воденица“. За време на советскиот режим, уште пред војната, на реката била изградена мини-хидроцентрала, со моќност од 35 кв (сè уште работела во 1973 година).
Наводи
уреди- ↑ „Верхний. Исток Аян-Узењь“ (руски). Архивирано од изворникот на 2012-04-28. Занемарен непознатиот параметар
|dead-url=(help) - ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака
<ref>; нема зададено текст за наводите по имеПоверхностные. - ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака
<ref>; нема зададено текст за наводите по имеРухлов. - ↑ „Аян-Узењь, река“ (руски). Ялта, путеводитель. Архивирано од изворникот на 2021-01-25. Посетено на 2020-12-21. Занемарен непознатиот параметар
|dead-url=(help) - ↑ Юрий Езерский. „Родник Иртыш?“ (руски). Неизвестный Крым. Архивирано од изворникот на 2021-05-06. Посетено на 2020-12-21. Занемарен непознатиот параметар
|dead-url=(help) - ↑ 6,0 6,1 Гржибовская 1999.
Литература
уреди- Административно-территориальные преобразования в Крыму. 1783—1998 гг. Справочник (рус.) / Под ред. Г. Н. Гржибовской. — Симферополь: Таврия-Плюс, 1999. — 464 с. — ISBN 966-7503-22-4.