Археологија на податоци
Археологијата на податоци се однесува на уметноста и науката за обнова на компјутерски податоци кои се кодирани и/или шифрирани во веќе застарени медиуми или формати. Податочната археологијата може да се однесува и на реставрација на информации од оштетени електронски формати по природни катастрофи или човечка грешка.
Терминот првично се појави во 1993 година како дел од Глобалниот проект за археологија и спасување на океанографски податоци (ГОДАР). Првичниот поттик за податочната археологија дојде од потребата за реставрација на компјутеризирани записи за климата зачувани на стари компјутерски ленти, што можат да обезбедат вредни податоци за тестирање на теориите за климатските промени. Овие пристапи дозволија реконструкција на сликата на Арктикот што била сликана од сателитот Нимбус 2 на 23 септември 1966 година, со поголема резолуција од кога било досега видено од овој тип на податоци.[1]
НАСА исто така ги искористија услугите на археолозите на податоци за да ги обноват информациите зачувани на стара компјутерска лента од 60-тите години на минатиот век, како што било прикажано со примерот на Проектот за обновување на сликата на орбитерот на Месечината (LOIRP).[2]
Обнова
уредиПостои разлика помеѓу реставрација на податоците и разбирање на податоците. Можеби некој може да ги обнови податоците, но не може да ги разбере. За археологијата на податоците да биде целосно делотворна, податоците треба да бидат разбирливи.[3]
Обнова на податоци по катастрофа
уредиАрхеолозите на податоци исто така можат да ја користат реставрацијата на податоците во случај на природни катастрофи, како што се пожари, поплави, земјотреси, па дури и урагани. На пример, во 1995 година за време на ураганот Мерилин, Националната лабораторија за медиуми ѝ помогна на Националната администрација за архиви и евиденција за обнова на податоците изложени на ризик поради оштетена опрема. Хардверот бил оштетен од дожд, морска вода и песок, но сепак било возможно да се исчистат некои од дисковите и да се пренесат со нови кутии, со што ќе се заштитат податоците.[3]
Техники за обнова
уредиПри одлуката за дали да се обноват податоците или не, мора да се земат предвид трошоците. Ако има доволно време и пари, повеќето податоци ќе можат да се обноват. Во случај на магнетни медиуми, кои се најчестиот вид што се користат за складирање на податоци, постојат различни техники кои можат да се користат за реставрација на податоците во зависност од видот на оштетувањето.[3] :17
Влажноста може да предизвика лентите да станат неупотребливи бидејќи почнуваат да се уништуваат и да стануваат лепливи. Во овој случај, може да се примени топлинска обработка за да се реши овој проблем, со тоа што маслата и остатоците или повторно се апсорбираат во лентата или испаруваат од површината на лентата. Сепак, ова треба да се направи само со цел да се обезбеди пристап до податоците за да можат да се извлечат и да се копираат во медиум кој е постабилен.[3] :17–18
Недостигот на подмачкување е уште еден извор на оштетување на лентите. Ова најчесто е предизвикано од прекумерна употреба, но исто така може да биде резултат на неправилно складирање или природно испарување. Како резултат на прекумерната употреба, дел од мазивото може да остане на главите за читање, кои потоа собираат прашина и честички. Ова може да предизвика оштетување на лентата. Недостигот на подмачкување може да се реши со повторно подмачкување на лентите. Ова треба да се направи претпазливо, бидејќи прекумерното повторно подмачкување може да предизвика лизгање на лентата, што пак може да доведе до погрешно читање на медиумите и губење на податоците.[3] :18
Изложеноста на вода ќе ги оштети лентите со текот на времето. Ова често се случува при катастрофа. Ако медиумот е во морска или валкана вода, треба да се исплакне во свежа вода. Процесот на чистење, испирање и сушење на влажни ленти треба да се изврши на собна температура со цел да се спречи топлинско оштетување. Постарите ленти треба да се обноват пред поновите ленти, бидејќи се подложни на оштетување на водата.[3] :18
Сопирање
уредиЗа да се спречи потребата од податочна археологија, создавачите и носителите на дигитални документи треба да се погрижат да користат дигитално зачувување.
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ Techno-archaeology rescues climate data from early satellites Архивирано на 26 ноември 2010 г.U.S. National Snow and Ice Data Center (NSIDC), January 2010
- ↑ LOIRP Overview Архивирано на 31 јануари 2011 г. NASA website November 14, 2008
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Study on website October 23, 2011
- Светски зборови: археологија на податоци
- О'Донел, Џејмс Џозеф. Avatars of the Word: From Papyrus to Cyperspace. Универзитет Харвард, 1998 година.
- Ross, Seamus; Gow, Ann (1999). Digital archaeology : rescuing neglected and damaged data resources (PDF). Electronic libraries programme studies (англиски). London & Bristol: British Library and Joint Information Systems Committee. ISBN 1-90050-851-6.