Имарет
Имарет[1][2] — едно од неколкуте имиња што се користат за да се идентификуваат јавните народни кујни изградени низ Отоманското Царство од 14 до 19 век.[3] Овие народни кујни честопати биле дел од поголем комплекс познат како külliye, кој може да вклучува конаци, џамии, карвансараи и школи. Имаретите давале бесплатна храна на одредени типови луѓе и несреќни поединци.[3] Имаретите не биле измислени од Османлиите, туку се развиле под нив како високо структурирани групи градби.[4] Имаретите укажуваат на ценење на муслиманските религиозни учења за милосрдието кои се наоѓаат во Куранот.
Историја уреди
Вакаф е „исламско верување“ [5] што имал важни асоцијации за имаретот во Отоманското Царство. Вакафите му помагале на султанот да обезбедува основни услуги за граѓаните. Се занимавал со работењето и финансиите на институциите како народните кујни и болниците. Авторката Ејми Сингер споменува дека првите неколку имарети биле изградени во Изник и Бурса во 1330-тите.[6] По првите неколку века, бројот на имаретите пораснал во градовите бидејќи вакафските комплекси се прошириле. Таа наведува дека до 1530-тите имало 83 имарети во Отоманското Царство. Покрај тоа, имаретите биле урбани институции кои се наоѓале во главните градови на Отоманското Царство како Бурса, Едрене и Истанбул. Главните градови биле клучни локации каде султанот го вложувал своето време и пари. Местата како Анадолија и Балканот исто така биле важни локации за имаретите бидејќи биле центри на отоманското владеење. Трите престолнини имале нешто заедничко: секоја имала замок што заземал централна позиција, пазарот бил на неколку стотини метри од замокот, а османлиските населби израснале околу имаретите и центрите на верската заедница.[7]
Како добротворна организација уреди
Имаретите служеле многу различни типови на луѓе и станале сфатени како „добротворна и милосрдна работа“.[8] Тие биле филантропски институции затоа што биле основани како дел од доброволна добротворност, што се сметало за добротворност според муслиманскиот закон. Покрај тоа, самата дистрибуција на храна сама се сметала за добротворна работа. Имаретите припаѓаат на одредена категорија на доброволна добротворна организација, позната како садака.[8] Садака како доброволна добротворна организација може да има многу форми, вклучително и молитва или благослов за болните и хендикепираните или несебичен чин, сето тоа придонело за добри дела во отоманското општество.[9]
Социјална хиерархија и корисници уреди
Важноста на храната во имаретот има силни импликации на великодушноста бидејќи покажува поделба на храна од богатите луѓе за да се задоволат потребите на соседите, семејствата на пријателите и слугите. Различните типови на луѓе кои се хранеле во имаретите биле поделени по линија на класа и професија, но имало и такви кои доаѓале до имаретите како редовни примачи и патници на минување.[10] Имаретите биле строго управувани објекти кои внимателно го проценувале и набљудувале движењето на луѓето и придобивките што ги добивале од јадењето таму.[11] Иако храната се делела на различни типови луѓе, строгите прописи дефинирале кој јаде, што јаде, колку порции јаделе и по кој редослед; ваков бил случајот со имаретот во Ерусалим.[11] На пример, вработените во имаретот добивале една црпалка супа и два леба. Гостите добивале една црпалка супа и еден леб. Сиромашните добивале најмала количина храна, со само половина црпалка супа и по еден леб по оброк. Поугледните и поистакнати членови добивале поголеми порции храна и разновидни различни оброци за да изберат. Тие, исто така, можеле да си ја носат храната дома и да ја јадат на сопствените трпези.
Комплексот Сулејманије во Истанбул имал строги прописи за изнесување храна од имаретот, но овие прописи не биле исти на секој имарет на други места.[12] На моменти имало непознати лица кои доаѓале во имаретите со кофи да соберат храна за да ја однесат дома, но овие луѓе не биле на одобрениот список или примачи, што значело дека не можеле да однесат храна.[12] Сиромашните луѓе кои биле учени или инвалиди биле исклучок од ова правило и добивале храна која им била носена кај нив.[12] Луѓето кои припаѓале на низок економски статус јаделе со луѓе од иста социјална класа како нив. Дополнително, бидејќи имало толку широка дистрибуција на храна за различни граѓани на Отоманското Царство, понекогаш останувала несоодветна количина храна откако значајните луѓе биле нахранети. Во овој случај, понекогаш, сиромашните жени и деца останувале без оброк.[13]
Храна уреди
За празници и други посебни денови од отоманскиот календар имало посебно мени. Овие специјални оброци биле засновани на церемонијални производи што се уживале низ царството. На повремени настани секој имал право на јадења како „дане (овчо месо и ориз) и зерде (ориз обоен и зачинет со шафран и засладен со мед или шеќер).[14] Во редовните денови сезонски се менувала храната која се служеле во имарети. Утринскиот оброк се состоеле од супа од ориз која содржела путер, наут, кромид и сол. Вечерниот оброк се состоел од мелена пченична супа која била правена со путер.[14]
Примери уреди
Се кажува дека првата институција од овој вид била основана во 1336 година, од султанот Орхан I, во Изник, Анадолија. Оттогаш, таквите имарети станале нераскинлив дел од урбаниот пејзаж во повеќето муслимански градови на Отоманското Царство“.[15] Иако многу имарети се појавиле низ империјата по првиот во 1336 година, еден од најпознатите бил оној на Хурем Султана, сопруга на Сулејман I. Основан во градот Ерусалим кон крајот на 16 век, имаретот на султанот Хасеки делел околу 1.000 леба дневно. Меѓу примателите на леб и супа имало вработени, луѓе кои живееле во карвансарајот на имаретот, следбеници на локалниот суфи-шејх и 400 луѓе окарактеризирани како „сиромашни и бедни, слаби и сиромашни“.[16] Овој имарет на крајот станал еден од најголемите и најпознатите низ царството, опслужувал широк спектар на луѓе, вклучувајќи ги улемите, сиромашните, аџиите и богатите и истакнати членови на Ерусалим.[17]
Друга институција бил комплексот Фатих кој бил изграден во Истанбул помеѓу 1463 и 1471 година од Мехмед II Освојувачот. Имаретот сместен во овој комплекс служел на разновидни групи луѓе, вклучително достоинственици, патници, научници и студенти од школите на Фатих.[11] Во овој комплекс се хранеле и членовите на болничкиот персонал и работниците од џамиите и гробниците. Откако овие луѓе биле нахранети, храната што ќе останела им била давана на сиромашните. Слично на другите имарети, имаретот Фатих служел супа од ориз наутро и супа од пченица навечер.[11] Патниците кои преноќувале во преноќиштето во рамките на комплексот добивале мед и леб за да им помогнат да се ревитализираат по долгото патување.[18] Комплексот Фатих обезбедувал оброци за над 160 високи гости. Тие добивале оброци како дане, а понекогаш и зерде.[18] Овие јадења на другите членови на имаретот им се давале само еднаш неделно. Оние кои беа благородни по ранг биле честени со јадења што вклучувале џем од тиква, цимет и каранфилче. Јаделе и значителни порции месо и ориз.[18]
Врски со царското семејство уреди
Имаретите основани од султаните и членовите на царското домаќинство биле икони на добротворни донации, како и на царската моќ.[19] Секоја институција била именувана по основачот; овие места не можеле да ја одржат врската меѓу оние кои давале милостина и оние кои ја примале, како во приватните домови. Имаретите и царското домаќинство создале врски со османлиската династија како целина и легитимноста на империјата.[19] Јавната кујна илустрира како Отоманското Царство можело да обезбеди придобивки за различни сектори на луѓе во царството.
Поврзано уреди
Наводи уреди
- ↑ „имарет“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „имарет“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ 3,0 3,1 Singer, Amy. Serving up Charity: The Ottoman Public Kitchen pg 481
- ↑ Singer, Amy. Soup and ‘Sadaqa;’ Charity in Islamic Societies pg 306
- ↑ Kuran, Timur. The Provision of Public Goods under Islamic Law: Origins, Impact, and Limitations of the Waqf System pg 842
- ↑ Singer, Amy. Serving up Charity: The Ottoman Public Kitchen pg 492
- ↑ Kuran, Aptullah. A Spatial Study of Three Ottoman Capitals: Bursa, Edirine, and Istanbul pg 114
- ↑ 8,0 8,1 Singer, Amy. pg 313
- ↑ Singer, Amy. pg 316
- ↑ Singer, Amy. pg 312
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Singer, Amy. Serving up Charity: The Ottoman Public Kitchen pg 487
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Singer, Amy. pg 310
- ↑ Singer, Amy. Serving up Charity: The Ottoman Public Kitchen pg 498
- ↑ 14,0 14,1 Singer, Amy. Serving up Charity: The Ottoman Public Kitchen pg 486
- ↑ Peri, Oded. pg 2
- ↑ Singer, Amy. pg 311
- ↑ Peri, Oded. Waqf and Ottoman welfare policy: The poor kitchen of Hasseki Sultan in eighteenth-century Jerusalem pg 173
- ↑ 18,0 18,1 18,2 Singer, Amy. Serving up Charity: The Ottoman Public Kitchen pg 488
- ↑ 19,0 19,1 Singer, Amy. Soup and ‘Sadaqa;’ Charity in Islamic Societies pg 322